کارگران فلسطینی در ''هتل ۹ ستاره"

شهره جندقیان

تکه هایی از این فیلم را ببینید

''من در روستایی نزدیک یک جنگل کاج که بین تل آویو و اورشلیم قرار داشت، بزرگ شده ام. همیشه در راه برگشت به خانه، مردانی را می دیدم که با ترس و ناامیدی زیادی، عرض بزرگراه پر رفت و آمدی را می دویدند. کنجکاو بودم که ببینم آنها به کجا و از دست چه کسی فرار می کنند. بعدها متوجه شدم که جنگل مذکور در پشت حیاط خانه مان، پنهانگاه هزاران فلسطینی ست که برای یافتن کار سیاه به اسراییل می روند. در سمت دیگر جنگل، یک اقامتگاه مخفی پیدا کردم که خالی بود. هر وقت به آنجا نزدیک می شدم، ساکنانش که عده ای مرد جوان بودند، می گریختند. اما با حضور مکررم، کنجکاوی آنها هم برانگیخته شد و بالاخره ارتباط بین ما برقرار شد. از آن روز به بعد شروع به فیلمبرداری از زندگی گروهی این مردان جوان کردم که در آن شرایط وحشتناک دشوار زندگی می کردند. من روی دو نفر در این جمع تمرکز کردم: محمد، سردسته ی متین و متفکر گروه که همیشه برای هر سوالی جواب داشت و احمد، پسر جوانی که کمی خام و بچگانه رفتار می کرد و همیشه منتظر بود تا یکی باید ها و نبایدها را برایش توضیح دهد. شب ها و روزها را با آنها گذراندم و در حد یک فرد بیگانه در جمع آنها، زندگی در ترس و تردید و در عین حال آمیخته با لطف و بخشش را از نزدیک تجربه کردم.''

این نقل قولی از ایدو هار Ido Haar ، فیلمساز ۳۳ ساله ی اسراییلی ست که انگیزه اش را از ساخت فیلم مستندش، ''هتل ۹ ستاره'' بیان می کند. فیلم، زندگی کارگران غیرقانونی فلسطینی را تصویر می‌کند که از طریق پیمان کاران اسراییلی در سرزمین های اشغالی، برای ساخت شهرک های اسراییلی نشین به کار گماشته می شوند. این کارگران در طول روز مشغول به کار بر روی ساختمان های مجللی هستند که برای خانواده‌های اسراییلی از طبقه ی متوسط در نظر گرفته شده اند. هنگام غروب پس از گذراندن روزی سخت و کاری طاقت فرسا، این کارگران با ترس از اینکه مبادا گرفتار گشت های اسراییلی بشوند، به آلونک های دست سازشان که در نوک تپه ای متروک و در نزدیکی محل ساختمان سازی بنا شده اند، باز می گردند. در شب های طولانی که از ترس و نومیدی خواب به چشمشان نمی آید، با حدس و گمان درباره ی طرز زندگی اسراییلی ها، وضعیت نامساعد فلسطینیان، گفتگوها و شوخی های خودمانی سپری می شوند. آنها بیش از اینکه در بحث هایشان مشکلات سیاسی را پیش بکشند نگران روزی هستند که با کامل شدن طرح ''دیوار جداسازی'' در کرانه ی غربی، راه برای عبور از مرز و یافتن کار در اسراییل به روی آنها بسته خواهد شد. به عقیده ی آنها که اکثرا تنها نان آوران خانواده هایشان هستند، برپایی این دیوار تهدیدی مستقیم و آنی در مسئله ی اشتغال آنان در اسراییل و در نتیجه سخت تر شدن شرایط اقتصادی برای تک تک آنها خواهد بود.

فیلمساز باتصاویری گویا و بدون استفاده از گفتار متن یا توضیح اضافی و به یاری تکنیک دوربین روی دست، زندگی کارگران غیرقانونی را از زمان کار در محوطه های ساختمان سازی تا شب هنگام که با ترس و دلهره به آلونک های دست سازشان پناه می برند، به نمایش می گذارد. در فیلم هیچگاه صورت پیمان کاران اسراییلی را نمی بینیم و لحظاتی که ماموران کنترل یا پلیس های مرزی کارگران را دستگیر می کنند یا آلونک های آنها را خراب می کنند، حضورشان در برابر دوربین بسیار گذرا ست به گونه ای که قابل شناسایی نیستند. فیلم از اشاره ی مستقیم به بی عدالتی حاکم بر شرایط زندگی کارگران پرهیز می کند، اگرچه محرومیت های مضاعفی که کارگران از آن رنج می برند، آشکار و غیرقابل انکار هستند. ولی تاکید فیلمساز بیشتر بر روی زندگی این کارگران و رویارویی آنها با شرایط سخت و غیر قابل تصوری ست که تنها حس مسئولیت و عشق به خانواده توانسته این چنین زندگی خانه به دوشی را برای آنان قابل تحمل کند.
فیلمساز با احتیاط تمام از فاجعه سازی و تحریک احساسات بیننده فاصله می گیرد، مگر لحظات غیر قابل پیش بینی که در برابر دوربین اتفاق می افتند، مثل زمانی که با حمله ی سرزده و ناگهانی ماموران پلیس، کارگران و در میان آنان فیلمساز نیز اقدام به فرار می کنند.

نکته ای که بارها در فیلم روی آن تاکید می شود، مشکل کاریابی فلسطینیان بعد از کامل شدن دیوار جداسازی مابین کرانه ی باختری و اسراییل است. کارگران غیرقانونی فلسطینی به خاطر فقر و شرایط بد اقتصادی در کشورشان تبدیل به نیروهای کار ارزان برای پیمان کاران اسراییلی شده اند. این رابطه ی همزیستی کمابیش پنهانی که اسراییل باهمسایه ی تحت فشارش برقرار کرده در جهت رشد سریع خودش و درجهت حفظ مرزهای نفوذپذیری ست که این منبع کار ارزان را برای آنان میسر می کنند. ولی با کامل شدن دیوار جداسازی سرنوشت این کارگران چه خواهد شد؟ مبحثی که سازمان امنیت اسراییل و مراجع مسئول دیگر، هرگز به طور مستقیم به آن نپرداخته اند.

با ساختن فیلم مستند '' هتل ۹ ستاره ''، فیلمساز امیدوار است که چشم مردم اسراییل را به روی حقایقی که دور و برشان اتفاق می افتد، باز کند و آنها را از این خیال خامی که با علم کردن دیوار جداسازی برای خودشان ساخته اند بیدار کند. چرا که این جداسازی نه تغییری در وضعیت کنونی آنان بوجود خواهد آورد و نه ارمغان صلح و آرامش برای اسراییل خواهد بود.

فیلم '' هتل ۹ ستاره'' با اینکه نگاهی انتقادی به موضع دولت اسراییل در برابر مسئله ی کارگران غیرقانونی فلسطینی و دیوار جداسازی دارد ولی با این حال از جانب رسانه ها و جشنواره های داخلی در اسراییل از استقبال بسیار خوبی برخوردار بوده است.

با ایدو هار، که سخت مشغول کار بر روی فیلم جدیدش در تل آویو است تماس گرفتم و او که از گفتگو با یک رسانه ی ایرانی خوشحال بود باحوصله وعلاقه به چند سوال درباره ی فیلمش ''هتل ۹ ستاره'' پاسخ داد:

خواهش می کنم درباره ی عنوان فیلم توضیح بده؟

عنوان ''هتل ۹ ستاره'' به یکی از صحنه های فیلم بر می گردد. جایی که در یکی از شب های درازی که کارگران دور آتش نشسته اند و با هم گپ می زنند، یکی از آنها شروع به چیدن قلوه سنگ های دور و اطرافش بر روی هم می کند و یکی دیگر از آنها اشاره به این سرپناه سنگی کوچک می گوید: مثل هتل ۹ ستاره س! و بعد یکباره این قلوه سنگ ها فرو می ریزند و آن سرپناه کوچک خراب می شود. برای من معنی های زیادی دارد که در فیلم به آنها اشاره شده و بیننده های فیلم هم تعبیرهای خودشان را از فیلم و عنوانش داشته اند و دارند. برای یک نفر ''هتل ۹ ستاره'' به معنای خوابیدن زیر سقف آسمان است و برای یکی دیگر ''هتل ۹ ستاره'' مکانی ست که این کارگران آرزوی داشتنش را می کنند.

آیا تا به حال فیلم دیگری هم با این مضمون در اسراییل ساخته شده؟

درباره ی این موضوع تا به حال دو سه تا فیلم درست شده ولی این اولین باری ست که یک فیلم با این مضمون انقدر در صحنه‌ی عمومی مورد استقبال و در مرکز توجه قرار می گیرد.

استقبال مردم اسراییل از فیلم چطور بود؟ آیا مراجع مسئول هم فیلم را دیدند؟

خیلی از مردم شوکه شدند و احساس شرم داشتند، چون از این موضوع بی خبر بودند. مردم خوشحال بودند که این فیلم وارد حوزه ی سیاست شده و از آن انتقاد می کند و از طرف دیگر هم سیاستمداران با دیدن فیلم خیلی متاثر شدند.

آیا هنوز با شخصیت های فیلم ارتباط داری؟ منظورم با کارگران فلسطینی ست.

بله، آنها حتی فیلم را هم دیدند و خیلی افتخار می کردند که در فیلم حضور داشته اند. برای اولین بار فیلم را در جشنواره ی سینمایی اورشلیم دیدند و بعد از آن هم با ما به جشنواره ی فیلم های مستند در آمستردام آمدند. همه شان از دیدن فیلم خوشحال بودند ولی در عین حال همچنان تاکید داشتند که برای آنها، تمام صحنه های این فیلم هر روز در زندگی واقعی شان تکرار می شود.

مایلی درباره ی فیلم بعدیت صحبت کنی؟

راجع به فیلم جدیدم که در حال حاضر درگیرش هستم، تنها می توانم بگویم که مثل آینه ای در برابر فیلم '' هتل ۹ ستاره '' است. و موضوعش در کل درباره ی جوانان یهودی اسراییل است که از نقطه نظری بسیار متفاوت روایت خواهد شد.

خوانندگان سایت زمانه هم می توانند به مدت یک هفته سوالات خودشان را از فیلمساز اسراییلی، ''ایدو هار'' بپرسند. پرسش ها و پاسخ ها پس از ترجمه در سایت نشان داده خواهند شد.