رادیو زمانه

تاریخ انتشار: ۱۷ بهمن ۱۳۸۷

«روز تولد»؛ مستند تغییر جنسیت در ایران

شهره جندقیان

در قانون اساسی یا فقهی ایران هیچ مانعی برای تغییر جنسیت Transsexuals یا دگرجنس‌گرایان وجود ندارد، چرا که در کتاب قرآن به ممنوعیت و یا خلاف بودن این عمل اشاره‌ای نشده است.

در سال ۱۳۶۲ شمسی، آیت الله خمینی برای نخستین بار فتوایی صادر کرد که در آن به افرادی که دارای ناهماهنگی‌های هورمونی بودند، اجازه داده می‌شد تا بدون ترس از مجازات قانونی و حتی با حمایت دولت تغییر جنسیت بدهند. در ایران برخلاف کشورهای اروپایی مانند انگلیس و فرانسه، دگرجنس‌گرایان می‌توانند در مدت کوتاهی پس از جراحی، شناسنامه جدیدی بگیرند که در آن اشاره‌ای به تغییر جنسیت یا جنسیت پیشین آنان نشده است. به گفته یکی از جراحان متخصص در ایران، این کشور به جهت حمایت قانونی و شرعی از عمل تغییر جنسیت به مانند بهشتی برای افراد دگرجنس‌گرا شده است. با این وجود حدود ۱۶ سال طول کشید تا در سال ۱۳۷۸ برای نخستین‌بار عمل تغییر جنسیت در ایران انجام شد.


پوستر فیلم(تصویر مهتاب)

اگرچه دگرجنس‌گرایان به لحاظ قانونی در ایران پذیرفته شده‌اند ولی همچنان به شدت از جانب خانواده‌ها و جامعه سنتی ایران طرد و تحقیر می‌شوند و در نتیجه مشکل تلفیق و تطابق با جامعه، به عنوان بزرگترین مانع برای زندگی عادی این افراد باقی می‌ماند.

فیلم ''روز تولد'' همانند دریچه‌ای است به دنیایی که به ندرت از آن یاد شده و یا به تصویر کشیده شده است. این فیلم روایت سه دگرجنس‌گرا است به نام‌های مهتاب، سایه و افشین.

مهتاب، شخصیت محوری فیلم، پسری است که تمایل به دختر شدن دارد و بزودی در کلینیک دی میرداماد تحت عمل جراحی تغییر جنسیت قرار خواهد گرفت. او دوست پسری دارد که قرار است پس از جراحی و پشت سر گذاشتن مراحل هورمون درمانی با هم ازدواج کنند. به گفته دکتر جراح، این عمل می‌تواند دارای عواقب ثانوی و ناگواری باشد و همچنین هیچ ضمانتی برای موفق بودن آن نیز وجود نخواهد داشت. اما این مسائل تنها دل‌نگرانی‌ها و مشغولیات ذهنی مهتاب نیستند. بزرگترین مشکل او برخورد خانواده متعصب و سنتی‌اش با مسئله دگرجنس‌گرا بودن اوست. پسری که می‌خواهد دختر بشود! در جامعه‌ای که به عقیده پدر مهتاب ، زن بودن آسان نیست و یک زن می‌تواند باعث ننگ خانواده‌اش شود. ولی با این و جود مهتاب تمام سعی خودش را می‌کند تا پدر و مادرش به عمل تغییر جنسیتش رضایت بدهند. او اگرچه راه سختی را انتخاب کرده ولی مصمم است و تن به هر ریسکی می‌دهد تا در قالب یک زن دوباره متولد شود.

دو شخصیت دیگر فیلم سایه و افشین هستند، هر یک با پیشینه جنسی متفاوت. حرف‌های سایه، پسری که دختر شده است، را بر روی تصاویری تاریک و غم انگیز از شهر تهران در یک شب خلوت می‌شنویم. سایه از ناامیدی‌هایش نسبت به جامعه تهران می‌گوید: طرد شدن از خانواده، آزار و اذیت‌ها و بی‌احترامی‌های مردم، بیکاری به خاطر تغییر جنسیت دادنش و مهم‌تر از هر چیز احساس بی‌هویتی در جامعه‌ای که در آن هیچ جایی برای خود نمی‌یابد.

او و افشین پس از شروع هورمون تراپی، با هم یک زوج را تشکیل داده‌اند و مثل یک زن و شوهر زندگی می‌کنند. افشین به نسبت سایه و مهتاب مشکل کمتری با خانواده و جامعه دارد، چون زنی بوده که ''مرد'' شده. حتی برادرش به این امر اشاره می‌کند که پذیرفتن مرد شدن خواهرش به مراتب راحت‌تر بوده است؛ چون افشین به عنوان یک مرد در جامعه ایران موفق‌تر و بهتر زندگی می‌کند و همچنین نگرانی کمتری نیز برای خانواده‌اش به همراه می‌آورد.

در نهایت در فصل پایانی فیلم، هر یک از شخصیت‌ها با سرنوشتی متفاوت از آنچه انتظار داشتند روبه رو خواهند شد.


نگین کیانفر، کارگردان فیلم "روز تولد"



نگین کیانفر و دیزی مور(Daisy Mohr) در فیلم ''روز تولد''، تماشاگر را دعوت به شنیدن می‌کنند. گوش دادن به درد دل‌هایی که از بطن جامعه ایرانی بر می‌آیند و سال‌هاست که ناشنیده مانده‌اند. درد دل‌هایی که تنها می‌توانند در برابر یک دوربین بی‌زبان گفته شوند که بی‌طرفانه و بدون پیش داوری به این سخنان گوش فرا می‌دهد. کارگردانان فیلم در ثبت لحظه‌های صمیمی ‌و شخصی پرسوناژها بدون تجاوز به حریم خصوصی زندگی‌شان بسیار موفق بوده‌اند و با این فیلم نگرشی ژرف و متفاوت را نسبت به مشکلات دگرجنس‌گرایان در جامعه سنتی ایران ارائه می‌دهند.

برخلاف استقبال خوبی که از فیلم ''روز تولد'' در جشنواره‌های جهانی فیلم مانند Birds Eye View – 2007, IDFA - 2006 شده است، این فیلم تا به حال در ایران به نمایش عموم در نیامده و تنها چندین‌بار در جلسات خصوصی نشان داده شده است. به لحاظ حمایت‌های مالی برای تهیه فیلم نیز، در ابتدا کلیه هزینه‌های تحقیق، آماده‌سازی و فیلمبرداری را کارگردانان به تنهایی به عهده گرفتند و بعدها Columnfilm در آمستردام برای مرحله پس از فیلمبرداری و پخش فیلم به آن‌ها پیوسته است.


«نگین کیانفر» متولد سال ۱۳۴۸ شمسی در تهران است و در رشته کارگردانی سینما در دانشگاه هنر تهران درس خوانده است. او در کنار فعالیت‌های فیلمسازی اش ، هنر نقاشی را در کلاس‌های آیدین آغداشلو فرا گرفته و تابلوهایش در نمایشگاه‌های متعددی در موزه هنرهای معاصر تهران به نمایش گذاشته شده‌اند. او در حدود ۱۸ سال است که در زمینه دوبله، صدابرای فیلم‌های مستند، داستانی و سریال‌های تلویزیونی در صدا و سیمای تهران مشغول به فعالیت است. فیلم ''روز تولد'' نخستین کار بلند اوست که به همراهی دیزی مور، خبرنگار هلندی، کارگردانی کرده است.

-------------------------------
مشخصات فیلم:
روز تولد ''The Birthday''
مستند ـ رنگی ـ ۶۳ دقیقه
کارگردانان: نگین کیانفر، دیزی مور
فیلمبردار: بهنام منادی زاده
محصول مشترک ایران و هلند ـ ۲۰۰۶

* نمایش بعدی فیلم در جشنواره جهانی فیلم‌های مستند DocumentaMadrid – 07 بین ۴ تا ۱۳ ماه می خواهد بود.

Share

نظرهای خوانندگان

من فیلم را ندیده ، سازندگانش را تقدیر وستایش می کنم. این تابوئی است که باید شکسته شود و به بحث ونظرخواهی گذاشته شود .
کسی که با دوجنسیت به دنیا آمده است چه گناهی کرده است که باید مورد تحقیرجامعه قرارگیرد ؟
سالها قبل درمیان آشنایان ما دختربچه ای بسیار مهربان ،زیرک و صمیمی وجود داشت که امروز مردی مهربان ،زیرک و صمیمی است . پدر و مادرش پس ازآنکه کشف کردند فرزندشان دارای گرایش های دیگرگون است کمکش کردند تا با چند عمل جراحی پیچیده ،جنسیتی تازه بیابد وراه زندگی اش را آنطورکه می خواهد انتخاب کند .
این مبحث باید برای خانواده های متعصب و بی اطلاع روشن شود تا قبحی که ازنظرآنان دارد ،ازمیان برود

-- محمد ازآلمان ، Apr 13, 2007 در ساعت 03:06 PM

تهیه کننده این فیلم، تهیه کننده فیلم تسلیم هست که توسط عیان هیرسی علی (سیاستمدار هلندی سومالیایی تبار) و تئو وان گوگ کارگردان ساخته شد. فیلم تسلیم به خاطر محتوای ضداسلامش و نیز ترور کارگردانش سر زبان ها افتاد. راستی وقتی فیلم تسلیم اولین بار از تلویزیون هلند پخش شد، هیرسی علی آن را به زنان تحت فشار ایرانی تقدیم کرد!

-- بدون نام ، Apr 13, 2007 در ساعت 03:06 PM

آقا یا خانم بی نام خانم کیانفر تهیه کننده فیلم تسلیم نیست و خایس وان وسترلاکن تهیه کننده آن است. و وقتی فیلم تسلیم اولین بار از تلویزیون هلند پخش شد خانم هیرسی علی آن را به زنان تحت ستم در بعضی از خانواده های اسلامی تقدیم کرد نه به زنان تحت فشار ایرانی! چرا اینقدر اطلاعات غلط صادر میکنید؟

-- حمید ، Apr 14, 2007 در ساعت 03:06 PM

من نمی دونم چرا چند ماهیه رادیو زمانه میخواد با مطالبی که در مورد همجنس خواهان و بحث هایی مثل همین تغییر جنسیت که البته من با این یکی مشکلی ندارم.قبح همجنس بازی رو از بین ببره.این کاملا محسوس شده هر دو سه روز یک بار یه مطلب در باره مظلومیت قشر همجنس باز پخش میشه.
متاسفم.چیزی که تو همه ادیان قبیح شناخته شده و هنوز اکثر جوامع باهاش مشکل دارند.

-- یه نفر ، Apr 14, 2007 در ساعت 03:06 PM

اول از همه اینکه باید به ترجمه ی غلطی که در این نوشته بکاربرده شده است اشاره کنم. دگرجنسگرا به جای Heterosexual استفاده می شود و افرادی هستند که به جنس مخالف خود گرایش جنسی دارند یعنی مرد به زن و زن به مرد. افرادی که در این فیلم نشان داده شده اند Transgender یا دگرجنسگونه و Transsexual یا دگرجنس شده (از زیرمجموعه های دگرجنسگونگان) هستند. سایه دگرجنسگونه است چون هنوز عمل تغییر جنسیت را انجام نداده و مهتاب را دگرجنس شده می نامند. در این نوشته از کلمه دگرجنسگرا به اشتباه استفاده شده است.
در سفر اخیرم برای بررسی وضعیت پناهجویان دگرباش (همجنسگرا، دوجنسگرا و دگرجنسگونه) با سایه ملاقات کردم و مصاحبه ای نیز با او داشتم که به زودی به همراه دیگر مصاحبه های انجام شده با پناهجویان دگرباش منتشر خواهد شد. سازندگان این مستند قول داده بودند که این فیلم تنها در هلند پخش خواهد شد و امنیت جانی آنها را تهدید نخواهد کرد اما متاسفانه فیلم بر روی اینترنت قرار گرفت. پس نمی توانیم از عدم پخش آن در ایران صحبت کنیم چون اینترنت مرز جغرافیایی ندارد و هر کس در هر جای دنیا می تواند آن را مشاهده کند. سایه از انتشار آن فیلم بسیار ناراضی و نگران امنیت و هویت خود و خانواده اش بود. خیلی از دوستان و آشنایان او در ایران و حتی در کشوری که فعلا در او ساکن است، این فیلم را دیده اند و مطمئنا نیروهای دولتی ایران هم از آن باخبرند. بسیاری از مواردی که در این فیلم نشان داده شده است (حتی چندین بار تاکید شده) از حقیقت بسیار دور هستند و شبیه اظهارنظرهای غیرواقعی برای سرپوش گذاشتن بر روی حقیقت های تلخ جامعه است.

آرشام پارسی
دبیرکل سازمان دگرباشان جنسی ایرانی
www.irqo.net
Arsham@irqo.net
001-416-548-4171

-- آرشام پارسی ، Apr 14, 2007 در ساعت 03:06 PM

سلام- وقت بخير
من اين فيلم رو ديدم
به لحاظ محتواي فيلم، داراي جذابيت هاي خاصي است ولي به عنوان يك فيلم مستند نمي شه به اون نگاه كرد. چون به نظر مياد كه خيلي از بخشها تقريبا كارگرداني شده و ساخته شده اند.
ولي اين، دور شدن از حقيقت رو نمي رسونه.
موفق باشيد

-- حامد ق ، Apr 15, 2007 در ساعت 03:06 PM

salam
khanoome kianfar dooblore che honarpishehayi hastan? misheh ye kam az sabegheye karishoon dar television begid? moteshakeram

-- Sanaz ، Apr 15, 2007 در ساعت 03:06 PM


آقای پارسی عزیز،
متاسفانه ترجمه کلمه ترانس سکچوال را در لغت نامه های انگلیسی فارسی پیدا نکردم و ترجمه درج شده در متن با مشورت یک پزشک متخصص ایرانی بوده. به هر حال سپاس از لطف و توضیحات شما که ترجمه درست فارسی این کلمه را یادآوری کردید. درباره نمایش فیلم در ایران باید خاطر نشان کنم که منظور از نمایش عمومی، اکران رسمی فیلم در سالن های سینمای کشور است و نه اینترنت
پیروز باشید
شهره جندقیان

-- شهره جندقیان ، Apr 15, 2007 در ساعت 03:06 PM

ضمن تقدیم سلام.
این که در پرسه زنی های دنیای مجازی بعد از مدت ها انعکاس تولید این فیلم را میبینی از طرفی جای خوشحالی و از جهتی جای دلگرفتگی دارد...چرا که می بینیم مجله هفت در مورد این فیلم مقاله زیبایی نوشته ولی بقیه سکوت کرده اند چه خوب که در زمانه دیدمش.بحران هویت علامت سئوال های این فیلم است که جسارت سازنده ان رامی رساند.به راستی عدالت در خلقت وجود دارد؟ا...امیدوارم در مملکتی که نکبت ایدز و اعتیاد وفساد روانی روی جامعه غربی را سفید کرده لااقل اکران ای قبیل
آثار را عمومی کنند.تا مردمی که اخراجی ها را تایید می کنند از واقعیت های تلخ دنیا آگاه شوند.
ساناز سید اصفهانی

-- سانازسیداصفهانی ، Apr 15, 2007 در ساعت 03:06 PM

توی دانشگاه یک نفر را میشناسم که فکر کنم تمایلات سکسی به سمت زن شدن دارد و آدم خیلی ایزوله و تنهایی است. دخترا فکر میکنند مرد نیست و پسرها هم یا سر بسرش میگذارن و یا کلا جدی نمیگیرینش. از بس که دور و ورش حرفه حتی خود منم باهاش زیاد ارتباط ندارم. دلم میخواست اینو یه جوری مطرح کنم چون فکر میکنم که این آدم خیلی عذاب میکشه ولی به روی خودش نمیاره.

-- امیر حسین ، Apr 15, 2007 در ساعت 03:06 PM

خوب آخه اينها كه هي زن هستند مرد ميشوند يا برعكس خوب چرا اين كارو ميكنند آخه فكر نميكنند كخه هيچي شون كار نميكنه خوب هنوز علم به جايي نرسيده كه اين ابزار آلات خانمها و آقايان را درست كار بگذارند خوب آخه لذت هم كه نميبرند باز زن بشن بهتره تا مرد بشن چون اون كه زن ميشه يه جاش كار ميكند اما مرد بيچاره چي من از ژزشك سوال كردم ها ميدونم

-- بدون نام ، Apr 17, 2007 در ساعت 03:06 PM

من اين فيلم رو ديدم اون سايه معلومه پسره اون افشين هم معلومه دختره اينه الكي نقش بازي كردند خانم كيانفر هم ما رو سره كار گذاشته اما اون افشينه از اون مرد هاي بد تيپه اه

-- بدون نام ، Apr 17, 2007 در ساعت 03:06 PM

ساناز عزیز
خانم نگین کیانفر به جای بازیگرانی مثل Uma Thurman در فیلم های '' پالپ فیکشن'' یا ''کیل بیل'' صحبت کرده اند و یا در سریال تلویزیونی All Saints ( تمام مقدسین) به جای شخصیت اصلی داستان حرف می زنند.
با مهر

-- شهره جندقیان ، Apr 19, 2007 در ساعت 03:06 PM

ببخشید لینک نمایش و یا دانلود این فیلم را برایم اگر ممکن است ارسال نمایید . من هم یه ترنس سکشوال هستم . 20 ساله و تو ایران با مشکلات فراوانی اعم از خانواده و مردم اجتماعم و حتی پزشک مواجه هستم . وبا این اوضاع و احوال بهتر دیدم که تمام سعی و تلاشم را برای خروج از کشور و احتمالا مهاجرت به اروپا و یا حتی کانادا را در پیش گرفتم . برام دعا کنید که هر چه زودتر از این هویت پسرانه رهایی یابم و به هویت اصلی خودم برسم .

-- آرش ، Apr 24, 2007 در ساعت 03:06 PM

تنها ميتوانم بگويم شجاعت شما را در ساخت چنين واقعياتي كه همگان سعي در مخفي نگاهداشتن آن دارند صميمانه مي ستايم ,

-- بدون نام ، May 5, 2007 در ساعت 03:06 PM

az aghaye parsi mikham ke tafavote hamjensgaraha ve do jensgarayan va degarjengune ro tozih bedan va aya asasan taghire jensiyat dorost hast ya kheir va chand darsad az afrad pashimun shodan az amal jarahy va inke chetor bayad baraye darman eghdam kard?

-- الا ، May 14, 2007 در ساعت 03:06 PM

منم یک ftm هستم این فیلم رو جسته گریخته دیدم چون خوب لود می شد . به هر حال می تونم بگم یک جسارات و یک بینش بزرگ رو می رسونه . کاش همه مردم به ابن بینش میرسیدند که من و امثال من خوشی زیر دلمون نزده و دنبال تنوع از نوع جدید نیستیم بلکه از درون در آتشی می سوزیم که در اوج بیگناهی روشن شده گناه یک ترانس بیگناهی اوست خیلی قبل از آنکه تفاوت بین گناه و بی گناهی را بداند محکوم به عذاب شده محکومی که قبل از صدور حکم در شکنجه گاه تن خود اسیر و سردرگم است .
من هیچ وقت برای آنان که نمی توانند حقیقت ترانس بودن را درک کنند آرزوی لمس آنرا نمی کنم چون برای تحمل آن صبری فراتر از صبر بشری نیاز هست .
من ترانسی هستم که از نظر موقعیت اجتماعی و تحصیلات و خانواده در بهترین شرایطم اما هیچکدام از اینها نمی تواند روح اسیر مرا به آرامش برساند از اینهمه نقش بازی کردن و مثل یک دختر بودن خسته خسته ام .
کاش منهم یا دختر بودم و یا پسر که هر کدام به جای خود نعمتی بزرگ اند که خداوند آنرا از ما دریغ کرده
کاش فقط برای یکبار با افتخار می گفتم که از چه جنسیتی هستم .
خدایا بینش و آگاهیمان را آنقدر بالا ببر تا عجولانه در مورد دیگران سخن نگوییم . امین
نوشته های من برای دلسوزی با من نیست فقط برای دانستن است و بس .

-- علی ، Jun 25, 2007 در ساعت 03:06 PM

چه گویم چه ها دیده ام سالها اسیرانه نالیده ام سالها کلامی پسند دلم ای دریغ نه گفتم نه بشنیدهام سالها من آن شمع خود سوز زندانیم که دزدانه تابیده ام سالها. man hanooz film ro nadidam vali be khatere inke ma hanooz faramosh nashodim kheili khosh halam

-- رها از کرج ، Jul 14, 2007 در ساعت 03:06 PM

salam man farnaz hastan az iran , hanuz amal naklardam , 3 maahe dige mojavez migiram , agha babaye adamo dar miaran ina ta mojavez bedan , man in filmo mikham bebinam , bayad chi kar konam , kheily khily moshtagham bebinam in filmo , albate manam ye film daram mostanade az bachehaye TRANS mosahebe kardan , kheily khube ke aghalan yeki darde maaro ru pardeye cinema biare , man az tarafe bachehaye TRANS az shoma kheily moteshakeram ,

-- Saam ، Aug 28, 2007 در ساعت 03:06 PM

سلام من هم مشکلم با جنسیتم هست.اما خانوادم بمن این اجازه رو نمیدن که حتی با یک روانپزشک حرف بزم.2سال هست که با فهمیدنه جریانه من دارن تلاش میکنن که منو میثه دوخترا بکنن.چیکار کنم؟

-- مرجان ، Feb 25, 2008 در ساعت 03:06 PM

سلام میشه لطف کنید مقداری اطلاعات در این رابطه برای من ارسال کنید

-- بدون نام ، Jul 22, 2008 در ساعت 03:06 PM

من این فیلم رو دیدم و فقط گریه کردم اسمم الهام تو مرحله اولیه ام برای تغییر جنسیت و فقط از خدا میخوام که کمک کنه به من مجوز بدن و من هم تغییر جنسیت بدم و پسر شم کاش فیلکی از از یک دختر که قراره پسرشه میساختن به هر حال ممنون خانم کیانفر

-- الهام ، Feb 5, 2009 در ساعت 03:06 PM