شما با يک موبايل «شهروند خبرنگار» هستید

مصطفی قوانلو قاجار

یك موبایل دوربین‌دار با تصاویر كج و كوله از صحنه درگیری پلیس، با دختری كه فریاد می‌زند نمی‌آیم و صاحب دوربین كه مشخص است با ترس و لرز دارد فیلمبرداری می‌كند به طرز معجزه‌آسایی در اینترنت پراكنده شد. سایت یوتیوپ كه پذیرای میلیون‌ها فیلم و تصویر از مردم جهان است، این فیلم كوچك را به نمایش گذاشته است.

فیلم یکی از شهروندان ایرانی در سایت "یوتیوب" که با موبایل گرفته شده است

فیلمی كه برخورد پلیس با مردم را در طرح ضربتی مبارزه با امنیت اجتماعی به تصویر می‌كشد. در هفته اخیر نیروی انتظامی سعی كرده تا با كمك و حمایت رسانه‌های دولتی فضای مثبتی فراهم آورد و نشان دهد كه پلیس برخورد نامناسبی با مردم نداشته است. این درحالی است كه «ناصر ایمانی» سرمقاله‌نویس روزنامه رسالت از اظهارات رئیس قوه‌قضائیه و ناهماهنگی‌های مسئولان در اجرای طرح فوق خبر می‌دهد و می‌نویسد: «آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی‌ در اظهاراتی جالب‌ توجه با انتقاد از برخوردهای خشن با جوانان،‌ بازداشت و انتقال دختران و پسران جوان به کلانتری‌ها را نکوهش کرده بود.»

حال اگر روزنامه‌ها را ورق بزنید مشاهده می‌كنید كه این روزها به سكوت دعوت شده و حق انتقاد از این طرح را ندارند. چرا كه آقای صفار هرندی وزیر ارشاد هشدار داد: «با رسانه‌هایی که باعث اخلال در کار نیروی انتظامی در مقوله برخورد با بدحجابی شوند به شدت برخورد خواهد شد. این قبیل رسانه‌ها مطمئن باشند تا حدی قابل تحمل هستند ولی در صورت ادامه آن با اقتدار با آنها برخورد می‌شود.»

بی تردید ویدوئوی آپلود شده در سایت یوتیوپ مدرك مستدلی است از برخورد پلیس با مردم. مدركی كه شاید هیچ سایت خبری خصوصی و دولتی جرات آپلود آن را ندارد. هیچ خبرنگاری نیز نمی‌تواند و نمی‌توانست درباره چنین برخوردی خبر بنویسید. اینجاست كه روزنامه‌نگاری شهروندی وارد می‌شود. مردم در نقش خبرنگار ظاهر می‌شوند و واقعیت‌ها را عریان می‌كنند.

كسانی كه اعتبار منبع را در روزنامه‌نگاری شهروندی زیر سوال می‌برند و می‌گویند خبرهای مردمی دارای اعتبار و اطمینان نیستند، حالا می‌توانند متوجه ارزش اعتبار منبع در روزنامه نگاری شهروندی شوند. این درست كه نمی‌توان به خبر یك نفر، در مورد مشاهده بشقاب پرنده در آسمان شهرشان اعتماد كرد. اما اگر همه مردم شهر چنین خبری را تایید كنند و یا در موردش عكس و تصویر بفرستند آیا رسانه‌ها می‌توانند بگویند «به دلیل آنكه ما در آن شهر خبرنگار نداریم از درج چنین خبری معذوریم». مسلما هیچ عقل سلیمی در هیچ رسانه‌ای چنین حرفی نمی‌زند و یك خبر بر اساس مشاهدات عینی مردم و اگر كسی از مقامات آن شهر حاضر به تایید باشد مصاحبه می‌كند و خبر را می‌فرستد.

روزنامه‌ها و رسانه‌های معتبر جهان به این نتیجه رسیده‌اند كه اگر خبرهای مردمی (news public) را بازتاب ندهند با كاهش مخاطب و در نتیجه با شكست مالی مواجه می‌شوند. بنابراین شما می‌توانید به طور مثال سی‌ان‌ان را ببنید كه در بخش‌های خبری مختلف خود نظرات مردم كه از طریق ایمیل دریافت كرده را می‌خواند. یا می‌توانید پرتیراژترین روزنامه اسپانیا را ببنید كه خطر را بیخ گوش خود احساس كرده و یك صفحه را به خبرهای مردم اختصاص داده است.

اما در ایران این روزنامه‌ها و رسانه‌های داخلی در خواب خرگوشی به سرمی‌برند. كافی است نگاهی به تیراژ مطبوعات بیندازیم تا بفهمیم كه مردم با روزنامه‌ها قهر كرده‌اند. تیراژ ۳۰۰هزارتایی برای یك كشور ۷۰ میلیونی واقعا خجالت آور است. از آن بدتر رسانه‌ها و روزنامه هایی هستند كه مردم را به حساب نمی‌آورند و با لحنی خود پسندانه و از موضع بالا با مردم صحبت می‌كنند. اما به عقیده من عمر این خودپسندی كوتاه است. آنهایی كه خصوصی هستند مثل آینده نو به زمین می‌خورند و آنهایی كه دولتی هستند، تنها كاغذ و مركب حرام می‌كنند. اما سرانجام همه به عقیده مردم گردن می‌نهند. این یعنی اجرای دموكراسی در روزنامه‌نگاری.