| رادیو زمانه > خارج از سیاست > رفتارشناسی وب > وبلاگ، رسانه اپوزیسیون عربی رادیو زمانه > خارج از سیاست > وبلاگ شناسی > وبلاگ، رسانه اپوزیسیون عربی | ||
وبلاگ، رسانه اپوزیسیون عربی
مترجم: رضا شوقیمتن حاضر گفت‌وگویی است با ابراهیم نوار- رئیس مرکز عربی آزادی عقیده -، علا سیف - برنده جایزه "گزارش‌گران بدون مزر" و رادیو دویچه وله به عنوان بهترین وبلاگ‌نویس در زمینه آزادی عقیده - و جاشوا لندیس -کارشناس خاورمیانه و وبلاگ‌نویس آمریکایی-، درمورد آزادی رسانه‌ها و وضعیت وبلاگ‌نویسی در کشورهای عربی. سوال: آقای نوار می‌دانید که به تازگی سردبیر رزونامه "الدستور" ابراهیم عیسی به جرم توهین به حسنی مبارک به یک سال حبس تعلیقی محکوم شده‌است. بلاگر کریم آمر هم به همین جرم متهم و به ۴ سال زندان محکوم شده‌است. او همچنین با اتهام توهین به اسلام روبرواست. نظر شما به عنوان رئیس مرکز عربی آزادی عقیده دراین زمینه چیست؟ نوار: ما در حال حاضر در مصر و سایر کشورهای عربی با محدودیت گسترده آزادی عقیده مواجه هستیم. البته این محدودیت تنها از جانب دولت‌ها اعمال نمی‌شود بلکه برخی اقشار ویژه مردم هم در این فرایند سهیم هستند، به خصوص زمانی که پای دین درمیان باشد. سوال: چرا ابراهیم عیسی به حبس تعلیقی محکوم می‌شود اما محکومیت کریم آمر که وبلاگ‌نویس است قطعی است و او هم اکنون در زندان به سر می‌برد؟ آیا قانون بین رسانه‌های چاپی و وبلاگ تفاوت قائل شده‌است؟
نوار: در مصر قانون مطبوعات شامل حال وبلاگ‌ها نشده است و طبق قوانین معمولی درباره آن‌ها حکم صادر می‌شود. اما من درمورد اجرای حکم این بلاگر جوان در تعجب‌ام. شاید بتوان گفت این امر از استبداد محض دادگاه و دادستان ناشی می‌شود. سوال: محکومیت کریم آمر چه تاثیری بر سایر وبلاگ‌نویسان فعال مصری خواهد داشت؟ علا سیف: هنوز برای پیش‌بینی زود است، اما قطعا زندانی شدن این بلاگر تاثیراتی بر دیگر وبلاگ‌نویسان بر جای خواهد گذاشت. تمام وبلاگ‌نویسان این ماجرا را به دقت پی‌گیری می‌کنند. محکومیت این بلاگر در واقع بیانگر عزم دولت در مقابله قانونی با وبلاگ‌نویسان است. وبلاگ‌نویسان غیرسیاسی زیادی در این‌باره در حال گفت‌وگو هستند. آن‌ها احتمالا تصمیم می‌گیرند که وبلاگ‌هایشان را از دسترس عموم خارج کرده و تنها به دوستانشان اجازه مطالعه آن را بدهند. این یکی از واکنش‌ها در مورد زندانی شدن یک بلاگر است. تاثیراتی که این عمل بر وبلاگ‌های سیاسی یا وبلاگ‌هایی که برای رسانه‌ها کار می‌کنند می‌گذارد هنوز قابل پیش‌بینی نیست. احتمالا آن‌ها ترسیده‌اند و تا مدتی واکنشی نشان نخواهند داد. سوال: اصولا وبلاگ چیست؟ آیا وبلاگ جزئی از ابزارهای رسانه‌ای است یا تنها یک دفتر خاطرات و محلی برای ثبت ایده‌های شخصی است؟ نوار: وبلاگ پیش از هر چیز ابزاری است برای ابراز وجود، که به لطف توسعه تکنولوژی اطلاعات در اختیار ما قرار گرفته‌است. زمانی که یک وبلاگ‌نویس جلوی کامپیوتر می‌نشیند و خاطرات یا استنباط‌های شخصی اش را می‌نویسد و یا در مباحثی شرکت می‌کند که در جای دیگر امکان آن وجود ندارد، در واقع شخصیت خود را ابراز کرده و دست کم از نوعی آزادی بیان برخوردار شده‌است. سوال: بعضی‌ها می‌گویند دیگر نمی‌توان وبلاگ را یادداشت‌های شخصی روزانه یا به عبارتی دفترچه خاطرات دانست و فلسفه وبلاگ اندک اندک تغییر کرده و وبلاگ‌ها به ویژه در کشورهای عربی به رسانه اپوزیسیون بدل شده‌اند. آیا شما با این سخن موافقید؟ سیف: من نمی‌دانم که آیا این سخن کاملا دقیق است یا خیر. من به واسطه شغلم با افرادی در ارتباط هستم که می‌کوشند زیربنای وبلاگ‌ها را در راستای رسیدن به آزادی عقیده و نیز ژورنالیسم شهروندی توسعه دهند و نقش سیاسی وبلاگ‌ها که از ابتدای حیاتشان با آن‌ها همراه بوده‌است را تقویت کنند. سوال: بله اما فکر نمی‌کنید نقش سیاسی وبلاگ‌ها از این حد مهم‌تر است. دراین زمینه به عنوان مثال می‌توان به تفاوت‌های وبلاگ‌های لبنانی و سوری یا مصری اشاره کرد. سیف: همه وبلاگ‌ها از جهاتی به هم شبیه هستند اما همه آن‌ها به حوزه ژورنالیسم شهروندی تعلق ندارند. تفاوت وبلاگ‌ها ناشی از تفاوت جوامع است. به عنوان مثال در مصر جنبش جدید اپوزیسیون با تحرک و پویایی فراوان در حال شکل گرفتن است. این جنبش به خوبی در وبلاگ‌ها انعکاس پیدا می‌کند. گروهی از جوانان در وبلاگ‌هایشان به نوشتن پست‌های سیاسی مخالف دولت می‌پردازند و عده‌ای دیگر برای این پست‌ها کامنت می‌نویسند.
نویسنده‌های عرب هم که حکومت به آن‌ها اجازه سخن گفتن نمی‌دهد به وبلاگ‌نویسی روی آورده‌اند. اما در جامعه لبنان شرائط متفاوت است. در زمان جنگ بسیاری از مردم به وبلاگ‌نویسی روی آوردند و به تشریح شرائط جامعه جنگی خود مثل بمباران شهرها و... پرداخته و آن‌چه برآن‌ها رفت را مستند کردند. پس باید گفت شرایط اجتماعی بر نوشته‌های وبلاگی تاثیر می‌گذارد. سوال: آقای لندیس شما یک وبلاگ‌نویس امریکایی هستید که منحصرا درمورد سوریه می‌نویسید. ممکن است مقداری درمورد وضعیت وبلاگ‌های سوری توضیح دهید. لندیس: در سال ۲۰۰۵ تنها ۲۰ وبلاگ‌نویس در سوریه وجود داشت اما درحال حاضر فقط در خود سوریه صدها وبلاگ‌نویس وجود دارد، صرف نظر از وبلاگ‌نویسانی که در خارج از سوریه زندگی می‌کنند. اکثر وبلاگ‌های سوریه‌ای غیرسیاسی هستند و بیشتر عکس‌های شخصی یا منظره شهرهای مختلف را به نمایش می‌گذارند اما کاملا هم نمی‌توانند خود را از عالم سیاست دور نگه دارند. از طرفی دولت توانایی کنترل تمام وبلاگ‌ها را ندارد و از طرف دیگر وبلاگ‌نویس‌های سوری هم رفته رفته شجاع‌تر می‌شوند و در وبلاگ‌های خود سوالاتی مربوط به وضعیت عمومی جامعه را مطرح می‌کنند. وبلاگ‌های سوری به وضوح در حال چرخش به سوی سیاست هستند اما همواره دولت قوی‌تر است. سوال: اما در خارج از سوریه وبلاگ‌نویسانی هستند که بیشتر سیاسی می‌نویسند. لندیس: بله، گروه‌های مخالف دولت سوریه علاقه فراوانی به وبلاگ‌نویسی دارند. سوال: آیا این سخن بدان معناست که وبلاگ به رسانه اپوزیسیون تبدیل شده‌است؟ لندیس: بله، وبلاگ‌ها مهم ترین رسانه اپوزیسیون سوری هستند که می‌کوشند آگاهی مردم را بالا ببرند. سوال: با کلیک کردن چند وبلاگ مصری این نکته روشن می‌شود که زبان مورد استفاده در وبلاگ‌ها هنوز در سطح مطلوبی قرار ندارد و وبلاگ‌نویس‌ها گاهی با به کارگیری الفاظ ناپسند نکات ناروایی را به هم نسبت می‌دهند. سایر رسانه‌ها به خاطر قوانین موجود اجازه چنین کاری را ندارند. آیا می‌توان آن قوانین را درمورد وبلاگ‌ها هم به کار برد؟ نوار: وبلاگ مانند تیغ دو دم است، هم به نحو سازنده و راه‌گشا می‌تواند به کار برده شود و هم به طریق ویران‌گر. از بحرین گرفته تا مراکش وبلاگ‌هایی وجود دارند که تنها هدفشان لکه‌دار کردن شخصیت افراد و جریحه‌دار کردن آنان به وسیله بی‌حرمتی و تحقیر است. زبان مورد استفاده در این وبلاگ‌ها نیز بسیار رکیک و مستهجن است. البته من گمان می‌کنم جنبش وبلاگ‌نویسان به زودی بر وجود یک سیستم یا یک‌سری قوانین توافق پیدا خواهند کرد که استفاده مخرب از اینترنت که مانع توسعه دموکراسی است را ممنوع یا محدود می‌کند. سوال: این سیستم یا مجموعه قوانین چگونه شکل خواهد گرفت؟ نوار: از دو طریق: اول از طریق تدوین قانون توسط حکومت‌های عربی و تعیین جریمه برای متخلفان و دوم از طریق راه‌هایی مثل آن چه در کنفرانس اطلاعات اخیرا در تونس مورد بحث قرار گرفت. در آن جا از ایجاد قراردادی داوطلبانه و بدون دخالت دولت میان وبلاگ‌نویسان، که شامل مجموعه‌ای از قوانین و مقررات درمورد وبلاگ‌نویسی است سخن به میان آمد. ------------------------------------------  |
||
