گزارش اختصاصی از اجرای ارکستر سمفونیک تهران در آلمان

پژمان اکبرزاده (اوسنابروک) - ارکستر سمفونیک تهران، شب گذشتـه، 20 آگوست 2006 (29 مرداد 1385) در شهر اوسنـابـروک (Osnabruck) در آلمان کنسرت داد. در این برنامه که در واقع سرآغاز جشنـواره شرقـی (Morgenland Festival) در تالار شهر اوسنابروک بود حدود 1400 شنونده حضور یافتند.

پیش از اجـرای موسیقـی، شهـردار اوسنابروک، هانـس یورگـن فیـپ (Hans-Jürgen Fip) در سخنانـی کوتاه، با توجه به دشواری های برگزاری این برنامه گفت: «تا امشب باور نمی کردم که ارکستر سمفونیک تهران در اوسنابروک کنسرت خواهد داشت!» پس از او، میشائل درایر (Michael Dreyer) – مدیر هنری جشنواره و محمد مهدی آخوندزاده (سفیر ایران در آلمان) نیز درباره چگونگی برگزاری این کنسرت و اهمیت آن از دید خودشان، سخنانی ایراد کردند.

برنامه ارکستر سمفونیک تهران در جشنواره شرقی، دربرگیرنده «رومئو و ژولیت» اثر چایکوفسکی؛ سمفونی شماره 7 بتهوون، «فیه ما فیه» ساخته نادر مشایخی، «سوییت ایرانی» (در چهار موومان) از حسن (بهمن) ریاحی و اثری از فرانک زاپا (Frank Zappa) آهنگساز آمریکایی بود.

رهبر و نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران در حد توان خود، برای بالا بردن سطح کیفی اجرایشان در آلمان کوشیده بودند ولی به هر روی، برخی نواقص کهن ارکستر به ویژه ناهمانگی بخش سازهای بادی و زهی کماکان محسوس بود.

«سوییت ایرانی» (در چهار بخش با عنوان های: لالایی مازندرانی، رقص قشقایی، یک حمومی، رقص ترکمن) با الهام از موسیقی ایرانی، برای پیانو و ارکستر ساخته شده است. تکنوازی پیانو در این اثر به عهده امیر صراف بود. قطعه «فیه ما فیه» نیز برای آواز، دف و ارکستر آفریده شده که بخش های آواز و دف، به ترتیب توسط سالار عقیلی (خواننده جوان ایرانی) و همسرش حریر شریعت زاده اجرا شد. این دو هنرمند، پس از پایان برنامه و در پی تشویق های مردم، قطعه ای را اجرا کردند که سالار عقیلی در آن با سه تار، آواز خود را همراهی نمود ولی ارکستر، قطعه اضافه ای اجرا نکرد.

علاوه بر ایرانیان مقیم اوسنابروک، از شهرهای مجاور نیزتعدادی از ایرانیان برای این شرکت در این کنسرت راهی این شهر شده بودند. برای آنها اجرای تنها ارکستر سمفونیک کشور در محل اقامت شان بسیار خوشحال کننده بود و بسیاری از آنها، دوستان آلمانی خود را نیز به همراه آورده بودند. غیرایرانیان حاضر در برنامه نیز اغلب ضمن «غریب» خواندن حال و هوای قطعات ایرانی، آنها را دوست داشتنی و جالب توصیف می کردند.

افزون بر گزارشگران تعدادی از رسانه های پارسی زبان در اروپا، شمار قابل توجهی از نمایندگان رسانه های جمعی آلمان همچون، دویچه وله (DW)، تاگس اشپیگل (Tag Spiegel) و ان.دی.آر (NDR) نیز در برنامه حضور یافته بودند. پس از کنسرت، یک کنفرانس مطبوعاتی برگزار شد که زمان آن با توجه به پرسش های اندک خبرنگاران، بسیار کوتاه بود. یک روزنامه نگار ایرانی ساکن اروپا خطاب به نادر مشایخی چنین گفت: «شما از از یک سو بر غیرسیاسی بودن و هدف تان برای صرفاً عرضه موسیقی تاکید کرده اید و از یک سو، در یکی از مصاحبه هایتان در ایران، گفته اید می خواهید از راه این کنسرت، توجه افکار عمومی جهان را به جنایات اسرائیل در لبنان جلب کنید. همچنین، در برنامه، اثری از یک آهنگساز ایرانی جای دارد که سازنده سرود ملی جمهوری اسلامی است و در سطح وسیعی در نهادهای دولتی ایران حضور داشته است. این مسایل را در تضاد با داعیه غیرسیاسی بودن برنامه تان نمی بینید؟» مشایخی پاسخ داد وی در ایران تنها از انجام احتمالی یک پروژه مشترک با هنرمندان لبنانی سخن گفته و سخنانش با سوءتفاهم منتشر شده است. این خبر از سوی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منتشر شده بود.

(متن خبر )

دانیل بارنبویم (Daniel Barenboim)، موسیقی دان نامدار و فعال صلح نیز پیام کوتاهی به مناسبت برنامه ارکستر سمفونیک تهران در آلمان ارسال داشته که در بروشور کنسرت به چاپ رسیده بود. در بخشی از این پیام آمده است :

«یک گفت و گو و تبادل فرهنگی صمیمانه بین ملت ها، به ویژه زمانی که گفت و گو در سطوح سیاسی با مشکلاتی روبروست، از معنا و مفهوم خاصی برخوردار است. به همین دلیل دیدار با نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران نه تنها برای دوستداران و دست اندرکاران موسیقی در آلمان، بلکه برای همه انسان هایی که چه در اینجا و چه در ایران برای بشریت سرنوشت مشترکی را قائلند، از مفهوم ویژه ای برخوردار است.»

در این بروشور که به زبان آلمانی است، همچنین نوشتاری درباره پیشینه ارکستر سمفونیک تهران درج گردیده که البته بخش های مهمی از تاریخچه ارکستر در آن نادیده گرفته شده است.

رهبری ارکستر سمفونیک تهران در سالهای اخیر به رهبران متعددی سپرده شده که هریک پس از مدتی کوتاه، به دلایل گوناگون به ویژه نبود برنامه ریزی مناسب و کمبود امکانات مالی برای ارکستر، از رهبری کناره گرفته اند. در سال گذشته، علی رهبری، نامدارترین رهبر ایرانی در سطح جهان که پشتوانه رهبری مشهورترین ارکسترهای اروپایی را در کارنامه خود دارد رهبری ارکستر سمفونیک تهران را در دست گرفت ولی پس از چند ماه، پس از اجرای کنسرتی در تالار بزرگ رودکی (وحدت) در تهران، روی صحنه و خطاب به حاضران، نظر به توجه نداشتن مسئولان به امور ارکستر و حقوق پایین نوارندگان، از سمت خود استعفا داد. چندی بعد رهبری ارکستر به نادر مشایخی، آهنگساز مدرنیست ایرانی مقیم وین که فعالیت های محدودی در زمینه رهبری ارکستر داشته سپرده شد. مشایخی به تازگی از توجه بیشتر مسئولان به مسائل ارکستر اشاره کرده ولی باید دید که آیا در بازگشت او به ایران و ادامه فعالیت، شرایط بهبود خواهد یافت یا اینکه او نیز برای سروسامان دادن به وضعیت ارکستر، چه به لحاظ مالی و چه از نظر حرفه ای، شکست خواهد خورد.

حدود شصت سال از بنیاد گرفتن ارکستر سمفونیک تهران به رهبری پرویز محمود که ریشه در ارکستر سمفونیک بلدیه (شهرداری) به رهبری غلامحسین مین باشیان داشت می گذرد. در دوره های بعد، موسیقی دانانی چون روبیک گریگوریان، مرتضی حنانه، هایمو تویبر، حشمت سنجری و فرهاد مشکات رهبری ارکستر را در دست داشتند. ارکستر در پی انقلاب بهمن 1357، مهاجرت گسترده نوازندگان به خارج و کاهش بودجه و امکانات، دستخوش دگرگونی های کمی و کیفی فراوانی شده است. دگرگونی هایی که با گذشت حدود سه دهه از انقلاب، همچنان با آن دست به گریبان است.