«خالی تاریک و سرد»

شهرنوش پارسی‌پور

کتاب عقل آبی پی رنگی پیچیده و مشکل داشت. باید اعتراف کنم پیش از آن که آغاز به نوشتن کنم هیچ نوع طرحی در ذهن نداشتم. البته ذهنم پر از اندیشه بود، اما پی رنگ هیچ داستانی در ذهنم شکل نگرفته بود.

تنها جیزی که به روشنی می‌دانستم این بود که می خواستم برمبنای تکیه بر یک شعله آتش بنویسم.

هر شعله‌ای به قراری که می‌دانیم دارای سه بخش است. مثلا یک شعله چوب کبریت در انتها آبی رندگ است، در وسط زرد و در انتها دارای جرقه‌های سرخ است.

در عین حال هر شعله دارای یک «خالی تاریک و سرد» است. با دقت که به یک شعله نگاه کنید این خالی را می‌بینید. نقطه‌ای تاریک و سیاه.

یک استاد فیزیک توضیح داد که این نقطه سرد و تاریک است و اگر سر چوب کبریتی را در آنجا فرو کنید هرگز روشن نخواهد شد.

اکنون با تکیه بر این شعله آتش به شیخ شهاب الدین سهروردی فکر می‌کردم که کتاب عقل سرخ او را در زندان خوانده بودم.

من فکر کردم بر آبی آتش تمرکز می‌کنم. چون آبی آتش در شعله ای که روبروی شماست در پایین قرار دارد. اما ما یک آبی بزرگ در بالا داریم که آسمان است. گویی که شعله‌ای بزرگ از آسمان به روی زمین می‌تابد.

طرح من این بود که قهرمان یا قهرمانان داستانم را در آبی پایین به جهنم بفرستم و سپس در یک چرخش بزرگ آنها را به آبی بالا پرتاب کنم.

البته به تمام مسائلی که در زندان دیده بودم توجه داشتم و می‌خواستم روند شتاب زده انقلاب اسلامی را بررسی کنم.

این فکرها در ذهنم بود، ولی طرحی برای هیچ داستانی نداشتم، جز آن که دلم می‌خواست مرد داستان یک افسر باشد. بیشتر به خاطر جنگ عراق با ایران که شمار قابل تاملی از نظامیان کشته شده بودند.

من آرزو داشتم که یک نظامی را به عنوان قهرمان داستان برگزینم. اما شخصیت‌ها گاهی خود به خود وارد داستان می‌شدند.

به طور مثال راوی داستان من در جایی دارد به سوی خانه می‌رود و در می‌زند. فکر کردم چه کسی در را باز کند؟ دیدم بد نیست اگر یک پدر بزرگ در را باز کند. از آن لحظه به بعد پدر بزرگ به یکی از شخصیت‌های مهم داستان تبدیل شد.

اکنون در هنگام نوشتن به جایی رسیده بودم که گاهی دستم زودتر از اندیشه‌ام به کار می‌افتاد و می‌نوشت.

رسیده بودم به جایی که یک چلیپا در آسمان شکل گرفته بود. ناگهان صدایی در گوشم شنیدم. صدا چنان واضح و آشکار بود که انگار رادیویی در اتاق روشن باشد. صدا به من گفت:

چلیپا را سیال کن! همانند الماس روان.

در اواخر پاییز سال ۱۳۶۸ بودیم و من به دلیل مشکلات خانوادگی که در تهران داشتیم تصمیم گرفته بودم در عرض ۴۸ ساعت تمام باقی مانده کتاب را بنویسم و برگردم به تهران.

اکنون صدا را شنیده بودم. صدا صدای یک مرد بود. من خیلی عادی و گویی که همیشه عادت به صدا شنیدن داشته باشم، فکر کردم چه ایده خوبی.

اعتراف می‌کنم که از آن پس تا به امروز هرگز صدایی با این همه شفافیت و صراحت نشنیده‌ام. البته در مقطع دیگری که بعد خواهم گفت نیز صدای یک دوست را در ذهنم می‌شنیدم. اما آن صدا با این صدا بسیار متفاوت بود.

مجاب شده از طرف صدا، چلیپا را در آسمان همانند الماس روان نرم کردم. حالا با سرعت شگفت انگیزی می‌نوشتم...

پیش از ادامه مطلب علاقمندم این خاطره را نیز تعریف کنم. در نخستین روزهایی که به رامسر رفته بودم. ناگهان موش کوچکی را در کنار دیوار دیدم که حرکت می‌کرد. موش قیافه‌ای غیرعادی داشت.

غوزی روی دوشش بود و به نظر می‌آمد خلقت نامیزانی دارد. این موش رنگی قهوه‌ای داشت و چنین به نظرم می‌رسید که از سقف به سوی زمین اشعه‌ای خردلی رنگ دارد می‌تابد.

رفتم که جارو را بردارم تا به هوای خودم به سر موش بکوبم. هنگامی که برگشتم موش ناپدید شده بود.

مدتی آشپزخانه را گشتم تا او را پیدا کنم، و بعد مقداری مرگ موش در حاشیه دیوار ریختم. امروز وقتی که فکر می‌کنم چنین به نظرم می‌رسد که این اشعه‌ای که از سقف می‌تابیده واقعی بوده. بعدتر در این باره خواهم نوشت.

در مورد صدا حرف می‌زدم که بسیار واقعی بود. باید بگویم گرچه من تا حدی خرافاتی هستم و مثلا با ورق فال می‌گیرم، یا بسیار تفال می‌زنم؛ اما در مجموع آدم واقع‌گرایی هستم.

در نتیجه هروقت به یاد آن صدا می‌افتم باور می‌کنم که صدایی واقعی بوده است. اما این که چگونه در مغز من شنیده شده مطلبی است که هیچ نوع تصوری درباره آن ندارم.

آیا ما در عصری هستیم که امکان ارسال صدا و تصویر به مغز دیگری ممکن شده است؟

به هرحال پس از شنیدن صدا من با سرعت زیادی مشغول به نوشتن شدم. بعد ناگهان احساس کردم از جایی از آسمان دارد به من الهاماتی می‌شود. تصویرهایی در مغزم پدیدار می‌شد. به نظرم می‌رسید که نیرویی در آسمان قصد کرده است تا طرح و شکل صورت‌های فلکی را عوض کند.

همین جا بگویم که به فن تنجیم و یا همان اختر گویی (آسترولوژی) علاقه زیادی دارم. اینک صدا به من می‌گفت که چون آغاز عصر انسان است تصویرهای حیوانی همه به تصویرهای انسانی بدل خواهند شد.

البته کیفیت این صدا با آن صدایی که شنیده بودم بسیار متفاوت بود. صدای نخستین بسیار واقعی بود، اما این صداهای دوم از مقوله صداهایی بود که همه در ذهن خود می‌شنوند.

من ناگهان کار نوشتن کتاب را متوقف کردم و شروع کردم به نوشتن شکل طرح‌هایی که به حالت الهامی بر من پدیدار می‌شد. بدین ترتیب هر دوازده صورت فلکی را دوباره در شکلی جدید بازسازی کردم.

اینک ساعت هفت یا هشت شب بود. تصمیم گرفتم شام بخورم، اما حوصله درست کردن شام نداشتم. فکر کردم نیمروی تخم مرغ خواهم خورد. دو تخم مرغ نیمرو کردم و روبرویم گذاشتم و پشت میز نشستم...

در می زدند. نگاه کردم، دیدم روز است. بسیار تعجب کردم. همین الان بود که می‌خواستم شام بخورم. چشمم به روی میز افتاد. تخم مرغ‌ها را دیدم که در ظرف خشک شده‌اند. گیج شده بودم.

در را باز کردم. فاطی بود، همسایه روبرویی، یک خانم انسان و فوق‌العاده. به من گفت اگر دلم می‌خواهد باهم برویم و شام بخوریم. به ساعت نگاه کردم، حدود چهار بعد از ظهر بود.

از فاطی پرسیدم در چه روزی هستیم. او گفت شنبه است. شب جمعه بود که من تخم مرغ نیمرو کرده بودم.

پس تقریبا من بیست و چهار ساعت متوالی بدون کوچک‌ترین حرکتی روبروی تخم مرغ‌ها نشسته بودم. اما زمان برای من به راستی به اندازه آنی گذشته بود.

یک بار پیش از این در شهر پاریس نیز از یک بامداد تا بامداد دیگر را بدون آن که تکان بخورم روی مبل گذرانیده بودم.

یادم هست که در آن بار به راستی در آن بیست و چهار ساعت هیچ فکری از ذهنم نگذشته بود. اما البته چرخش زمان را حس کرده بودم. این بار اما چرخش زمان را ابدا حس نکرده بودم. مساله عجیب‌تر این که گویا در این مدت کور بودم. من در این بیست و چهار ساعدت هیچ چیز ندیده بودم، حتی تخم مرغ‌های روبرویم را.

این تجربه کوری موقت بعدها نیز به سراغم آمد که به موقع شرح خواهم داد.

به فاطی گفتم مشغول نوشتن هستم و کتاب دارد تمام می‌شود و تمام که شد حتما باهم برای شام خوردن خواهیم رفت.

پس در را بستم و روی صندلی نشستم. ناگهان ذهنم که تا آن موقع آرام بود پر از هیاهو شد. همانند تمام آن روزها دچار این توهم بودم که عده‌ای در تهران دارند مرا محاکمه می‌کنند. عده‌ای دارند مرا مسخره می‌کنند. عده ای دارند درباره من کنجکاوی می‌کنند.

با گروهی که احساس می کردم دارند مرا محاکمه می‌کنند درگیر شدم. واقعیتی است که آن شب تا صبح من بارها فریاد زدم.

عجیب ترین تصویرهای ممکن در ذهنم ظاهر می‌شد. گاهی در درون اهرام مصر بودم و گاهی در یونان قدیم و در جاهای دیگری در عمق تاریخ.