فرمانده چه گوارا

نامش ارنستو بود، ارنستو چه گوارا. با چشمانی عمیق و نافذ و نگاهی مقتدر، لبخندی بی اعتنا. بر پارچه سرخ نشست و پرچم شد تا برای همیشه فرمانده بماند. پرچمش تنها باقیمانده دنیای سرخی است که سال‌هاست نابود شده است.

این بار می‌خواهم به ترانه‌هایی بپردازم که درباره چه گوارا ساخته شده است. ترانه‌سرایان بسیاری برای او ترانه سروده‌اند و ترانه‌خوانان بسیاری نامش را به آواز آورده‌اند.

گاهی یک شعر درباره او، توسط سی نفر خوانده شده و برخی سروده‌ها درباره چه گوارا به ده‌ها زبان ترجمه شده است. چه گوارا یک نشانه است، چیزی فراتر از آن‌چه واقعاً بود. نشانه‌ای که تنها نشان از قهرمانی و سوسیالیسم و کمونیسم ندارد.

ارنستو چه گوارا

چه گوارا از یک سو سوسیالیست است، اما بسیاری از آنان که سوسیالیسم را دوست ندارند، او را دوست می‌دارند. انگار سوسیالیزم لباسی کوچک‌تر از اندازه‌های فرمانده است.

چه گوارا یک قهرمان است، اما تنها به‌خاطر شهامتش نیست که دوستش می‌داریم، انگار زیبایی او و تصویری که از او مانده است، بر شهامتش هزار بار افزوده است.

چه گوارا زمانی وزیر دولتی بود که اکنون همان دولت زنده است و به تکرار گذشته مشغول است، اما انگار مرگ چه گوارا را از تکرار گذشته و نفرین تاریخ نجات داد.

چه گوارا کشته شد، مجسمه شد، بر پارچه سرخ نشست تا برای همیشه پرچمی باشد تا در دست هرکسی که از وضعیت خسته شده است، هر کسی که فردای رویایی را به کابوس اکنون ترجیح می‌دهد، هر که رویای عدالت و آزادی دارد، افراشته شود.

معروف ترین ترانه درباره چه گوارا چنین نام گرفته است «چه گوارا، برای همیشه فرمانده است.» این جمله را فیدل کاسترو گفته بود. گویی گلوله‌هایی که چه گوارا را کشتند، می‌دانستند جوان لاغر آرژانتینی دلباخته سوسیالیسم را پرچمی می‌کنند تا برای همیشه نشانه باشد. نشانه مقدس عدالت و آزادی.

ارنستو چه گوارا در کنار فیدل کاسترو

ویکتور خارا، شاعر شیلیایی ترانه‌ای برای چه گوارا سروده است. آن شاعر کشته، بر این قهرمان کشته شعری گفت که با سنت و زبان آمریکای لاتین و زبان اسپانیولی «زامبا» خوانده می‌شود، شاید بتوان زامبا را مرثیه خواند، مرثیه‌ای برای چه گوارا Zamba del Che‌

زامبا برای چه، از ویکتور خارا

آمده‌ام این زامبا را بخوانم
و به آزادی‌خواهی معنایی دو چندان بدهم
آن‌ها جنگجو را کشتند
فرمانده چه گوارا را
جنگل‌ها و دشت‌ها و کوهستان‌ها
سرزمین مادری یا مرگی محتوم

این حقوق بشر
در همه آمریکای لاتین
زیر پا گذاشته می‌شود
یک‌شنبه‌ها، دوشنبه‌ها و سه‌شنبه‌ها
ارتش می‌خواهد شهرها را تصرف کند
و دیکتاتورها و قاتلان و نظامیان و ژنرال‌ها را
به ما تحمیل کند

آن‌ها به کشاورزان و معدن کاران و کارگران
شلیک می‌کنند
چه سرنوشت تلخی
گرسنگی، تیره روزی و درد
بولیوار راه را نشان داد
و چه گوارا آن را دنبال کرد
تا شهرهای مان را از سلطه ظالمان آزاد کنیم

ارنستو چه گوارا

چه گوارا کوبا را مفتخر کرد تا
سرزمینی آزاد باشد
بولیوی هم‌چنان بر زندگی فداکارانه اش می‌گرید
ارنستوی مقدس درختان انجیر
کشاورزان چنین او را می‌نامند
جنگل ها و دشت ها و کوهستان‌ها
سرزمین مادری یا مرگی محتوم

معروف‌ترین ترانه برای چه گوارا Hasta Siempre نام دارد، «برای همیشه». این ترانه را کارلوس پوئبلو و ناتالی کاردون و ده‌ها تن دیگر خوانده‌اند. اما هنوز زیباترین اجرای آن، همان است که کارلوس پوئبلو خوانده است.

برای همیشه

آموخته‌ایم به تو عشق بورزیم
بر قله‌های تاریخ
تو با خورشیدی از شجاعت
در بستر مرگ آرمیده‌ای

حضور عمیق تو
اکنون واضح تر شده است
فرمانده چه گوارا

دستان پیروزمند و توانای تو
بر تاریخ آتش زد
زمانی که همه سانتاکلارا
برای دیدن تو از خواب برمی خاست

تو آمدی تا باد را
با آفتاب بهاری آتش بزنی
تا با نور بخندد
پرچمی را برافرازی

انقلابیون شیفته تو
تو را تا قلمرو تازه‌ات همراهی می‌کنند
جایی که با اسلحه آزادی‌خواهی تو
مقاومت خواهند کرد

ما راه تو را ادامه خواهیم داد
هم‌چنان که تا‌کنون همراهت بوده‌ایم
ما همراه با فیدل به تو می‌گوییم:
«برای همیشه تو فرمانده‌ای»

چه گوارا حالا دیگر نه سوسیالیست است، نه کمونیست، نه تندرو، نه آرمانگرا، نه قهرمان، نه، هیچ‌کدام نیست، همه هست و هیچ‌کدام نیست.

او نشانه‌ای است برای خوب بودن، آرمان داشتن، پاک بودن، کنار مردم بودن و شور زندگی. چه گوارا، گویی تمام این‌هاست.