با موسیقی رؤیاها را تصویر کنیم

محمود خوشنام

در میان آهنگ‌سازان رمانتیک قرن نوزدهم، سه تن را می‌توان به عنوان پرشورترین‌ها به شمار آورد: شوپن، شوبرت و شومان.

هر چه شوپن و شوبرت برون‌گرا هستند، شومان درون‌گراست. از همین رو نیز آفریده‌هایش ژرفای بیشتری دارد. روبرت شومان زاده‌ی شرق آلمان بود و پدر و مادرش هر دو اهل فرهنگ بودند. پدر کتاب‌فروشی داشت و مادر خواننده‌ی آریاهای اپرایی بود.

روبرت استعداد ادبیاتی را از پدر و قریحه پرتوان موسیقی را از مادر به ارث برده بود. از همین رو آثار او غالباً رنگ و بویی شاعرانه دارد. او مدتی را نیز به اصرار مادر به تحصیل حقوق پرداخت؛ ولی خیلی زود به عرصه‌ی اصلی قریحه و استعداد خود بازگشت.

از روبرت شومان آثاری در فرم‌های مختلف سازی، آوازی و ارکستری باقی مانده است. از میان انبوه آن‌ها قطعه‌ای را از مجموعه صحنه‌های کودکانه برای شبانه خود برگزیده‌ایم که حس و حال شاعرانه او را به درستی نشانه می‌زند.

نام قطعه «رؤیاپردازی» است. با موسیقی بهتر از این نمی‌شود رؤیاها را تصویر کرد. رویاهایی که او را تا مرز جنون همراهی کرد و زودهنگام به دست مرگش سپرد.

روبرت شومان، آهنگ‌ساز رمانتیک قرن نوزدهم

هر چه ترانه‌پردازان قدیمی برای متن ترانه‌های خود به سراغ سعدی و حافظ می‌رفتند، ترانه‌پردازان زمان ما به غزلیات مولوی گرایش دارند. ظاهراً موسیقی درونی غزلیات مولوی آن‌ها را به این کار راغب می‌کند؛ ولی نمی‌دانند که همین موسیقی پنهان درخشان وبال گردن‌شان می‌شود و نمی‌گذارد از این ورطه سالم به در آیند. یا باید از ریتم موسیقی مولوی پیروی کنند که دیگر تحصیل حاصل است و یا ریتم‌های او را بشکنند که در این صورت مولوی را خراب کرده‌اند.

با این همه گاه در میان آنانی که از موسیقی مولوی تبعیت می‌کنند، بعضی دست کم سبب برجسته شدن کار او می‌شوند. به عنوان نمونه ترانه‌ای را بشنوید از محمد حیدری و با صدای شکیلا، خواننده ایرانی مقیم آمریکا که در آن محتوای غزلی از مولوی را برجسته کرده‌اند. غزلی که گویی روزگار امروز ما غریبان را تصویر می‌کند.