برنده‌ی نوبل ادبی کیست؟

الاهه نجفی

هفته‌ی نوبل آغاز شده است و در حالیکه فقط یک روز به اعلام برنده‌ی نوبل ادبی مانده است، گمانه‌زنی‌ها بر سر اینکه چه نویسنده‌ای امسال نوبل ادبی را از آن خود خواهد کرد، ادامه دارد. بسیاری اعتقاد دارند که کورمک مک‌کارتی، نویسنده‌ی ۷۷ ساله‌ی آمریکایی، هاراکی موراکامی، نویسنده‌ی ۶۱ ساله‌ی ژاپنی، و مهم‌تر از همه نیفی وا نیونگوئه نویسنده‌ی ۷۲ ساله‌ی کنیایی بخت بلندتری برای بردن مهم‌ترین جایزه‌ی ادبی جهان دارند. برنده‌ی نوبل ادبی، فردا، پنجشنبه، هفتم اکتبر ساعت یک بعد از ظهر اعلام می‌شود.

کورمک مک‌کارتی، نویسنده‌ی رمان «جاده»

با وجود آنکه در شش سال گذشته، با احتساب اورهان پاموک، نویسنده‌ی ترک، نوبل ادبی به‌طور پیاپی به نویسندگان اروپایی اهداء شده، امسال ظاهراً رقابت اصلی بر سر تصاحب مهم‌ترین جایزه‌ی ادبی جهان بین آمریکا و آفریقا جریان دارد. از قاره‌ی آمریکا کورمک مک‌کارتی که رمان «جاده»، از مهتمرین آثار او به فارسی ترجمه شده در این رقابت همراه با نیفی وا نیونگوئه،( Ngugi wa Thiong'o) نویسنده‌ی کنیایی شرکت دارد.

در فهرست معتبر لدبروکس (Ladbrokes) نامزدهای احتمالی نوبل ادبی فهرست می‌شوند و از مدت‌ها قبل از اعلام برنده‌ی نوبل بر سر نام‌ها شرط‌بندی‌های سنگینی صورت می‌گیرد. شرط‌بندی‌های امسال بیشتر متوجه مک‌کارتی و نیونگوئه بوده است.بسیاری از منتقدان آمریکایی اعتقاد دارند که کورمک مک‌کارتی (جاده، نه سرزمینی برای پیرمردان) به‌خاطر توانایی‌اش در رمان‌نویسی بیش از دیگران شایسته‌ی دریافت نوبل ادبی است.

از دیگر نویسندگان برجسته‌ی آمریکایی که نام‌شان در فهرست لدبروکس به‌چشم می‌خورد، اما تاکنون موفق به دریافت جایزه‌ی نوبل نشده‌اند، می‌توان از جویس کرول اویتس، فیلیپ راث، تامس پینچن، و دان دلیلو نام برد. جان آپدایک که سال گذشته درگذشت، سال‌ها از کاندیداهای مهم نوبل ادبی بود اما به‌رغم توانایی حیرت‌انگیزش در داستان‌نویسی و شایستگی بی‌چون و چرایش، این جایزه به او تعلق نگرفت.

نتیجه‌ی نوبل ادبی، روز پنجشنبه هفتم اکتبر، ساعت ۱۳ اعلام می‌شود. اگر قرعه به‌نام نیونگوئه بیفتد، این موضوع به یکی از جنجالی‌ترین تصمیمات کمیته‌ی نوبل در استکهلم تبدیل خواهد شد. نیونگوئه، نویسنده‌ی کنیایی که در کالیفرنیا استاد دانشگاه است، از مهم‌ترین کانداهای نوبل ادبی در سال ۲۰۱۰ به‌شمار می‌آید.

با این حال آثار او در اروپا و در بسیاری از کشورهای جهان و از جمله در ایران ترجمه نشده و او در مجموع یک نویسنده‌ی ناشناخته است. نیونگوئه فعال حقوق بشر هم هست و برای آزادی داوید ایساک، روزنامه‌نگار سوئدی که در اریتره محاکمه شد و به‌زندان افتاد و اکنون در شرایط بسیار بدی به‌سر می‌برد، فعالیت‌های گسترده‌ای دارد.

نیفی‌ وا نیونگوئه، فعال حقوق بشر و یک نویسنده‌ی ناشناخته

پتر انگولد، منشی آکادمی نوبل و مهم‌ترین داور و تصمیم‌گیرنده‌ی آکادمی همراه با نیونگوئه برای آزادی روزنامه‌نگار سوئدی فعالیت می‌کند. از آنجا که ممکن است به‌دلیل آشنایی و رفاقت این دو تصمیم کمیته‌ی نوبل به چالش کشیده شود، احتمال برنده شدن نیونگوئه که در مجموع یک چهره‌ی ناشناخته است و کمتر کسی تا امروز با آثار او آشنا بوده، کاهش پیدا می‌کند.

یکی از معیارهای آکادمی نوبل برای اهداء نوبل ادبی این است که نویسنده بارها جزو پنج نویسنده‌ی برگزیده در فهرست نوبل باشد. نیونگوئه حائز این شرط نیست. از سوی دیگر تصمیمات کمیته‌ی نوبل در بیشتر مواقع غیرمنتظره بوده است. در سال ۲۰۰۰ وقتی نوبل ادبی به نویسنده‌ی چینی، گائو زینجیان که در پاریس در تبعید زندگی می‌کند، رسید، انتشاراتی‌های غرب می‌بایست اول از همه آثار او را ترجمه می‌کردند.

زینجیان را هم کمتر کسی می‌شناخت و حتی آثارش به زبان فرانسه در دسترس نبود. نجیب محفوظ ، نویسنده‌ی مصری هم وقتی در سال ۱۹۹۸ نوبل ادبی را از آن خود کرد، در غرب چهره‌ی شناخته‌شده‌ای نبود. می‌گویند هر ده سال یک بار آکادمی نوبل با تصمیماتی غیرمنتظره جهانیان را شگفت‌زده می‌کند. اگر این امر حقیقت داشته باشد، بعید نیست که فردا نوبل ادبی به نیونگوئه تعلق بگیرد.