آرژانتین و ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت

میترا داودی

شصت و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت که ششم اکتبر آغاز به کار می‌کند و تا دهم اکتبر ادامه دارد مهم‌ترین نمایشگاه کتاب جهان و محلی برای داد و ستد کتاب و خرید و فروش حقوق آثار است. بیش از ۷۳۰۰ ناشر از یک صد کشور جهان، بیش از ده هزار روزنامه‌نگار و خبرنگار و بیش از ۲۹۹۰۰۰ نفر از نمایشگاه کتاب فرانکفورت دیدن می‌کنند. موضوع نمایشگاه کتاب فرانکفورت در سال ۲۰۱۰ ادبیات معاصر آرژانتین است. به این مناسبت ناشران آلمان آثار بسیاری از نویسندگان آرژانتینی را ترجمه و منتشر کرده‌اند.

تانگو، بورخس و اویتا پرون

یورگن بوس، مدیر نمایشگاه بین اللملی فرانکفورت در سخنانی به ادبیات آرژانتین اشاره کرد و گفت: «وقتی به آرژانتین به عنوان مهمان نمایشگاه کتاب فرانکفورت فکر می‌کنیم، پیش از هر چیز تانگو را به یاد می‌آوریم، بورخس و کورتازار را و همچنین شخصیت‌هایی مثل دیه‌گو مارادونا، چه‌گوارا و اویتا پرون را.»

خشونت و بازنگری در تاریخ و اساطیر

این نخستین بار نیست که نمایشگاه کتاب فرانکفورت با محوریت ادبیات آمریکای لاتین برگزار می‌شود. نخستین بار در سال ۱۹۷۶مکزیک مهمان نمایشگاه کتاب فرانکفورت بود. پس از مکزیک در سال ۱۹۹۴نوبت به برزیل رسید و اکنون در سال ۲۰۱۰ آرژانتین سومین کشور آمریکای لاتین است که در نمایشگاه کتاب فرانکفورت ادبیاتش را معرفی می‌کند.

در آرژانتین ۳۰۰ ناشر در سال ۲۲۰۰۰ عنوان کتاب منتشر می‌کنند. ناشران کوچک با سرمایه‌ی اندک به انتشار مهم‌ترین آثار نویسندگان آرژانتینی می‌پردازند و از این نظر آرژانتین در قاره‌ی آمریکا و در مقایسه با ناشران اروپایی جایگاه ویژه‌ای دارد. در سال ۲۰۱۱ آرژانتین به عنوان پایتخت کتاب تعیین شده است.

با توجه به تنوع ناشران و علاقه‌ی مردم به کتاب‌های ادبی و ارزان بودن و قابل تهیه بودن کتاب در این کشور، انتخاب عنوان «پایتخت کتاب» برای آرژانتین بی‌مورد نیست. آرژانتین امسال دویستمین سال استقلال خود را هم جشن می‌گیرد. مهم‌ترین موضوع ادبیات آرژانتین خشونت، بازنگری در تاریخ و اساطیر و همچنین خاطرات انسان‌هاست.

هزارتوی ناشران کوچک اما مهم

آرژانتین با شعار «تحرک فرهنگی» (Cultura en Movimiento ) در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت می‌کند. ۱۲ نمایشگاه با موضوعات گوناگون هنر و فرهنگ این کشور را به علاقمندان عرضه می‌دارند. ۲۹۲ اثر از نویسندگان آرژانتینی به این مناسبت به ۳۱ زبان ترجمه شده است. ماگدالنا فیلاسی، سفیر آرژانتین در آلمان در این باره گفت: « کتاب‌هایی که به مناسبت نمایشگاه کتاب فرانکفورت به زبان‌های دیگر ترجمه شده‌اند، بهتر سفیران کشور ما هستند.»

در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، در غرفه‌هایی به وسعت ۴۵۰ متر مربع ادبیات آرژانتین عرضه می‌شود. «هزارتو» به عنوان مهم‌ترین موضوع داستان‌های بورخس و کورتازار در نمایشگاه کتاب فرانکفورت از نظر عینی نیز تحقق پیدا کرده است. مهم‌ترین موضوع آثار نویسندگان پس از بورخس و کورتازار اما پیامدهای دیکتاتوری نظامی در زندگی روزانه‌ی مردم است.

کتاب‌های علمی، نقالی و مصحف شریف

همه‌ی اینها در حالی است که از ایران فقط ۱۹ ناشر آن هم از نوع دولتی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت دارند. یکی از این انتشاراتی‌ها، انتشارات علمی‌وفرهنگی است که ظاهراً با هدف «معرفی توانمندی‌ها و تبادل تجارب با ناشران بین‌المللی» در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت شرکت می‌کند. غافل از آنکه این هدف تا زمانی که ایران قانون کپی رایت را نپذیرفته باشد، اصولاً امکان‌پذیر نیست و مانند سال‌های گذشته به ناشران ایرانی به چشم دزد و سارق آثار ادبی نگاه می‌کنند.

مدیر روابط عمومی انتشارات علمی و فرهنگی، علی زارعی نجفدری گفت: «انتشارات علمی و فرهنگی با حضور در شصت و دومین نمایشگاه بین‌المللی فرانکفورت آلمان به معرفی آثار نفیس منشتر شده از نخبگان و مفاخر ایرانی در حوزه علوم انسانی با موضوعات فلسفه، تاریخ، قرآن، فرهنگ و تمدن، ادبیات، هنر، ادیان، عرفان جامعه‌شناسی، علوم تربیتی، تاریخ علم، علوم‌سیاسی، روابط بین‌الملل و همچنین در حوزه کتاب کودک‌ونوجوان خواهد پرداخت ضمن آنکه بخشی از اقدامات انجام شده در حوزه تولید کتاب الکترونیک نیز به معرض بازدید گذاشته می‌شود.»

به دستور معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در غرفه‌ی ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت مسابقه‌ی چاپ «مصحف شریف» برگزار می‌شود. همچنین به ابتکار انتشارات علمی و فرهنگی قرار است که نقالی ایرانی هم برگزار شود. علاوه بر این یک پنل تخصصی با نام «بازار کتاب‌های آموزشی در ایران» توسط دست اندرکاران نمایشگاه تدارک دیده شده است. هدف از برگزاری این پنل آشنا ساختن ناشران علمی با ظرفیت‌های نشر کتاب‌های علمی و جلب همکاری ایشان است.

در غیاب ناشران مستقل و غیردولتی تأکید ایران بر کتاب‌های مذهبی و علمی است. اما در زمینه‌ی کتاب‌های علمی هم موضوع کپی‌رایت مانع بسیار جدی در همکاری ناشران غربی با ایران است. محمود آموزگار از اعضای هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در گفتگو با خبرنگار مهر به این موضوع اشاره کرد و گفت: «: در عرصه‌ی بین‌الملل چاپ بدون اجازه کتاب را راهزنی و سرقت ادبی می‌دانند و متأسفانه ما را هم اینگونه می‌شناسند.»

به این ترتیب متأسفانه معاونت فرهنگی ارشاد با اتخاذ سیاست‌های غلط نه تنها امکان حضور ناشران مستقل و غیردولتی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت و معرفی ادبیات ایران به جهانیان را سلب کرد، بلکه این فرصت را هم از نویسندگان و مترجمان باانگیزه و کوشای ایرانی گرفت که با ادبیات آرژانتین پس از بورخس آشنا شوند.

در روزهای آینده در رادیو زمانه تلاش خواهیم کرد، گوشه‌ای از ادبیات آرژانتین در ابعاد گوناگونش را به خوانندگان علاقمند معرفی کنیم.