نویسندگان غربی؛ برندگان جدال بر سر حق انتشار

الاهه نجفی

این روزها در مطبوعات غرب بحث کتاب الکترونیکی و جدال بر سر امتیاز انتشار لولیتا، رمانِ ماندگار ولادیمیر ناباکوف داغ است. در یک طرف این جدال بنگاه انتشاراتی «رندوم هاوس» و در سوی دیگر کتابفروشی آمازون قرار داشت. تنها برنده‌ی واقعی این جدال نویسندگان غربی بودند.

به گزارش نیویورک تایمز بنگاه انتشاراتی «رندوم هاوس»، شعبه‌ای از مؤسسه‌ی انتشاراتی عظیم آمریکایی «برتلس‌من» امتیاز انتشار الکترونیکی لولیتا، نوشته‌ی ولادیمیر ناباکوف را به دست آورد. بنگاه دلالی ادبی وایلی به مدیریت اندرو وایلی به این جدال دامن زده بود.

اندرو وایلی دلال ادبی است و از طرف نویسندگان بزرگ جهان آثار آنها را با روش‌های بازاریابی خشن به بنگاه‌های انتشاراتی قدرتمند جهان عرضه می‌دارد.

آیا در آینده کتاب الکترونیکی جای کتاب چاپی را خواهد گرفت؟

کتابفروشی آمازون بازنده‌ی این معامله بود و هر چند امتیاز فروش کتاب الکترونیکی را به دست آورد، اما کمترین درصد به او تعلق گرفت.

به نقل از خبرگزاری رویتر، اندرو وایلی دلیل آورده بود که قطعاً ولادیمیر ناباکوف در زمان حیاتش از امکان انتشار الکترونیکی آگاه نبوده و هم ازین رو نمی‌توانسته امتیاز انتشار الکترونیکی این اثر را به ناشرش واگذار کرده باشد.
سرانجام سه‌شنبه، دوم شهریور، جدال حقوقی بر سر امتیاز انتشار لولیتا پایان گرفت.

در خرداد ماه امسال وایلی که متوجه شده بود معامله با بنگاه عظیم برتلس‌من به نتیجه‌ی مطلوب نمی‌رسد، با عصبانیت به مذاکره درباره‌ی انتشار نسخه‌ی الکترونیکی لولیتا ‌خاتمه داده بود.

کتاب الکترونیکی در بازار کتاب آمریکا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. کتابفروشی آمازون نیمی از سودش را از طریق عرضه‌ی کتاب‌های الکترونیکی به دست می‌آورد.

وایلی پس از خاتمه دادن به مذاکرات، یک بنگاه نشر کتاب الکترونیکی با عنوان: « Odyssey Editions» تأسیس کرد. هدف او این بود که بنگاه‌های عظیمی مانند «رندوم‌هاوس» به وحشت بیفتند. وایلی اعلام کرد که قصد دارد خودش به تنهایی لولیتای ناباکوف و آثار نورمن میلر، رمان‌های فیلیپ روث و اورهان پاموک و تریلوژی «رابیت» اثر جان آپدایک را به شکل کتاب الکترونیکی منتشر کند. او همچنین اعلام کرد که قصد دارد امتیاز پخش این کتاب‌ها را در اختیار کتابفروشی آمازون بگذارد.

ناظران می‌دانستند که محال است که یک دلال ادبی در نقش ناشر کتاب الکترونیکی به روی صحنه بیاید. وایلی در واقع قصد داشت با این کار بنگاه رندوم‌هاوس را تحت فشار قرار دهد. او در حرکت بعدی به دادگاه شکایت برد و ادعا کرد که نویسندگانی مانند ناباکوف، آپدایک و میلر صرفاً امتیاز نسخه‌ی چاپی آثارشان را در اختیار رندوم‌هاوس قرار داده‌اند و این امتیاز شامل کتاب الکترونیکی نمی‌شود.

رندوم‌هاوس از این ادعا به خشم آمد. اما در قراردادهایی که با نویسندگان متعقد کرده است صراحتاً قید شده که امتیاز انتشار کتاب چاپی را در اختیار دارد و در این قراردادها از کتاب الکترونیکی ( E-Books) و حق انتشار الکترونیکی اثر (E-Rights) سخنی به میان نیامده است. به این جهت دادگاه در سال ۲۰۰۲ به نفع وایلی رأی داد.


نویسندگان سرشناسی که با وایلی طرف قرارداد بودند، یک صدا از او حمایت کردند. کانون نویسندگان آمریکا هم از ابتکار وایلی حمایت کرد. آنها فقط از او انتقاد می‌کردند که چرا امتیاز فروش کتاب الکترونیکی را صرفاً به کتابفروشی آمازون واگذار کرده و شرکت «اپل» را از این معامله محروم کرده است.

سرانجام قرار شد که بیست و پنج درصد فروش کتاب الکترونیکی به نویسندگان آمریکایی تعلق گیرد. سهم کتابفروشی آمازون فقط پنج درصد و هفتاد درصد باقی‌مانده سهم رندوم‌هاوس به عنوان ناشر است.

به این ترتیب برای نخستین بار در جهان انتشار کتاب الکترونیکی در آمریکا قانون‌مند شده است. انتظار می‌رود که به زودی دولت‌های اروپایی نیز مطابق این الگو قوانین مشابه‌ای وضع کنند. نام اندرو وایلی به این ترتیب در تاریخ نشر کتاب الکترونیکی ثبت خواهد شد و نسل‌های بعدی نویسندگان غربی از دستاورد حقوقی این دلال ادبی برخوردار خواهند گشت.