برندگان پرتره‌ی نیما

الهه نصر

برگزارکنندگان جایزه‌ی شعر نیما فهرست کتاب‌های راه یافته به دور دوم این جایزه‌ی ادبی را اعلام کردند و بررسی نهایی کتاب‌های شعر این جایزه آغاز شده است. بر اساس گزارش منتشر شده در سایت این جایزه‌ی ادبی، در مرحله‌ی اول مجموعاً آثار منتشر شده ۱۸ ناشر در سال ۸۸ شامل ۱۱۳عنوان مجموعه شعر نو، توسط هیأت اجرایی مورد بررسی اولیه قرار گرفت که از میان این کتاب‌ها در نهایت ۶۰ عنوان جهت بررسی و انتخاب نهایی در اختیار کارشناسان جایزه‌ی نیما قرار گرفت.

هیأت اجرایی این جایزه ادبی اعلام كرده است، دومین دوره‌ی این جایزه‌ی شعر به یک کتاب شعر که از سوی کارشناسان جایزه انتخاب می‌شود و یک مجله‌ی الکترونیک حوزه ادبیات که از طریق نظرسنجی در میان اهالی ادبیات معین خواهد شد تعلق می‌گیرد و نتایج نهایی جایزه امسال در مرداد ماه اعلام خواهد شد.

پرتره‌ی نیما

جایزه‌ی شعر نیما در دور اول خود كه سال گذشته برگزار شد در واقع با هدف بررسی آثار منتشر شده در مجلات ادبی کاغذی و اینترنتی تلاش داشت تا آثار طیف وسیع‌تری از شاعران را در چرخه‌ی رقابت قرار دهد.

این نگرش مثبتی بود چرا كه از یك‌سو دامنه‌ی داوری اشعار را از محدوده‌ی شاعران صاحبان كتاب فراتر می‌برد و طیف وسیعی از شاعران را در بر می‌گرفت و از سوی دیگر كار داوری در فضای منصفانه‌تری انجام می‌شد زیرا آثار منتشر شده در فضاهای مجازی كم‌تر در معرض آسیب ممیزی قرار می‌گیرند و در میان آن‌ها اشعاری هست كه ممكن است در وزارت ارشاد مجوز نگرفته باشند ولی در یك سایت ادبی منتشر شده باشد. این جایزه هم‌چنین به آثار منتقدان شعر هم پرداخت و در این عرصه نیز دست به داوری زد.

رویا زرین، رضا حیرانی و بهزاد خواجات برنده‌های نخستین دوره‌ی این جایزه بودند که آثارشان در فاصله زمانی فروردین ۸۶ تا فروردین سال ۸۷ در مجلات ادبی کاغذی و اینترنتی منتشر شده بود. رویا زرین به همراه رضا حیرانی به‌طور مشترک در بخش شعر و بهزاد خواجات در بخش نقد شعر انتخاب اعضای هیات داوران بودند.

اما در دور دوم این جایزه برگزاركنندگان آن به سیاق دیگر جوایز ادبی گرویدند و انتخاب آثار را محدود به شاعران صاحب كتاب‌ و آثار منتشر شده طی یك سال كردند و در واقع «ویژگی» و «نقطه‌ی تمایز» اصلی خود را با دیگر جوایز ادبی از دست دادند.

به این ترتیب داوری خود را مانند دیگر جوایز محدود به آثاری كردند كه پیش‌تر از سوی وزارت ارشاد مورد داوری (ممیزی) قرار گرفته است. با این وجود هم‌چنان اهدای جایزه به یك مجله‌ی الكترونیكی در حوزه‌ی ادبیات و نیز داوری آثار منتقدان شعر را می‌توان از نقاط تمایز این جایزه با دیگر جوایز شعر دانست.

پس از برگزاری این جایزه در دور اول، از جمله انتقادهایی كه در محافل ادبی بر آن وارد می‌شد یكی حضور شعر یكی از برگزاركنندگان جایزه در میان آثار مورد بررسی جهت داوری بود كه امری نامتعارف و به دور از اصول اولیه‌ی برگزاری هر نوع جایزه‌ای به نظر می‌رسید.

دیگر این‌كه در میان آثار منتخب كه ۵۹ نام را دربر می‌گرفت، نام طیف وسیعی از شاعران در سطوح مختلف مبتدی و حرفه‌ای در كنار هم نشست. قرار گرفتن نام شاعران پیشكسوت چند كتابی و اثر‌گذار در چندین دهه‌ی شعری در كنار نام شاعران جوان تك‌كتابی، درك فضای داوری و خط مشی آن را مبهم می‌كرد.

اما در این دوره نیز پس از اعلام اسامی ۶۰ نفر تحت عنوان راه‌یافتگان به مرحله دوم، همان موارد مورد انتقاد محافل ادبی، تكرار شد.

هم‌چنین عبور از فیلتر هیأت اجرایی، در این جایزه خود نكته‌ای قابل طرح است. شاعرانی كه پس از عبور از ممیزی ارشاد سرانجام توانستند كتابی منتشر كنند برای حضور دراین جایزه باید از فیلتر هیأت اجرایی هم بگذرند كه نتیجه آن چنین می‌شود كه از میان ۱۱۳ اثر گردآوری شده برای داوری تنها ۶۰ اثر به دست داوران می‌رسد. سؤال اینجاست كه در حضور داوران اصلی جایزه كه متشكل از چند شاعر به‌نام است، داوری در مرحله‌ی نخست بر چه اساس و میزان و معیاری صورت می گیرد و آیا هیأت اجرایی خود را در مقام داور قرار داده است؟

در میان آثار منتشر شده در سال ۸۸ كه با عبور از فیلتر هیأت اجرایی به این مرحله از جایزه شعر نیما راه نیافته‌اند، نام شاعرانی را می‌توان یافت كه در طی سه دهه‌ی اخیر چهره‌های درخشانی در شعر بودند و یا دست‌كم در طیف شاعران چند كتابی قرار داشته و از جوایز معتبر ادبی دیگر كه تنی چند از همین تركیب داوری در آن حضور داشته‌اند كسب جایزه كردند. به این ترتیب است كه اساساً آثار این شاعران به دست هیأت داوری برای امتیازدهی نمی‌رسد.

اما كار جایزه‌ی شعر نیما در روند برگزاری دور اول با مشكلات دیگری نیز مواجه شد. دو داور در روند داوری، كار داوری را وانهادند و از ادامه هم‌كاری صرف‌نظر كردند. مراسم اختتامیه‌ی نخستین دوره‌ی این جایزه نیز خود با مشكلات بسیاری مواجه شد. برگزاری این مراسم دو بار به تعویق افتاد؛ بار نخست برگزارکنندگان جایزه به دلیل هم‌زمانی تاریخ برگزاری با اتفاقات بعد از انتخابات ریاست جمهوری، آن را به زمان دیگری موکول کردند.

بار دوم نیز یك ساعت پیش از اجرای مراسم از سوی خانه هنرمندان كه محل برگزاری مراسم بود لغو شد. جایزه‌ شعر نیما سرانجام در سالنی خصوصی و البته در محفلی خصوصی برگزار شد و برندگان جایزه‌های خود را دریافت کردند. نشان جایزه شعر نیما، پرتره نیما، اهدایی هانیبال الخاص نقاش است.

بر اساس گزارش منتشر شده در سایت این جایزه‌ی ادبی فهرست کتاب‌های منتخب راه یافته به مرحله‌ی دوم جایزه به شرح زیر است:

"کتاب علت‌های عشق" هیوا مسیح، "وقتی که برف می‌بارد" علیرضا بهرامی، قایق سواری در تهران" محمد علی سپانلو، "و غیره می‌گذرد وسط زندگی" مهدی گنجوی، "باران سپید" لیلا مشفق، "صحرایی پر از اسب" پونه ندائی، "مشق کلنجار" ایلیا دیانوش، "کنار همین روزها" حمید تیموری فرد، "انیس آخر همین هفته می‌آید" سیدعلی صالحی، "در میان خطوط دویدن" جلیل شاه چشمه، "یک تن تاریک" مجید باریکانی، "بادها شناسنامه مرا بردند" علی عبدالهی، "هوای هرات" علی الفتی، "مرثیه برای درختی که....." غلام رضا بروسان، "عکس این خیابان تابلو بود" عاطفه معصومی، "نمایش خش دار" فائزه سید رضازاده، "به دنیا اعتماد کرده‌ام" نرگس برهمند، "یکی این همه گل را ازدستم بگیرد" جواد کلیدری، "در برف خنده" عباس صفاری، "چیزها و شاعر در خانه" کاوه سلطانی، "رد آبی" فرهاد عابدینی.

"پرانتزهای شکسته" حمیدرضا شکار سری، "درخت‌ها به خانه بخت می‌روند" شهرام پوررستم، "من پای این حرف را امضاء نمی‌کنم" حسین دیلم کتولی، "بصیرت سایه‌ها" رضا صفاریان، "حالا نام دیگری دارم" ساغر شفیعی، "ویرگول‌ها به کنار...." آفاق شوهانی، "گوش ماهی‌ها و کلمات مرده زیرآفتاب" محمد دشتی زاده، "من از چمدان‌های خالی می‌ترسم" فرحناز عباسی، "فردا به فواره می‌رویم" ندا اسدی، "شاید قفس پلنگ‌ها باز باشد" محمدرضا مختار نژاد، "من گونه‌ای دیگرم" محمد بزرگمهر، "عاشقانه‌های یک زنبورکارگر" جلیل صفربیگی، "لب خوانی‌های قزل آلای من" شمس لنگرودی، "خانه هنوز سیاه است" سهیل محمودی، "احتمالا توهم باید یک روباه باشی" شهرام مقدسی، "نام دیگر نیامدن" محمدرضا رستم پور، "پنجره‌های بی اتاق" مهدی مظاهری از دیگر آثار معرفی شده برای بخش دوم جایزه نیماست.

همچنین "قزل آلای خال قرمزی" مجید سعد آبادی، "جمعه - خیابان ولیعصر" آرش شفاعی، "صبح هیاهو" ایرج صف‌شکن، "دیشب در حوالی یک انارگم شدم" تینا پاکروان، "دامنم را می‌تکانم از ابر" ناهید کبیری، "عشق وقت نمی‌شناسد" امیر حسین افراسیابی، "بی خوانش پرندگان" م.موید، "افشین‌های شاهرودی" افشین شاهرودی، "می‌خواهم گیس‌های دنیا را ببافم" میترا سرانی اصل، "نی زن، جزامی و باد" سعدی گلبیانی، "دومین پسر مریم" وحید شریفیان، "امروزفرداست" آذر کتابی، "عاشقانه‌های مصدق" مرتضا بخشایش، "مه چهره‌هایمان را باخود می‌برد" رضا چایچی، "پس از عبور درناها" واهه آرمن، "زنی‌ که آمد مرا بپوشد" آزیتا قهرمان، "این نام از بیماری مزمنی رنج می‌برد" رضا کردبچه، "الفاظ سپید را هنوز می‌بینم" آنیما، "فوران کلمه است" آنا شکرالهی، "چوپان کلمات" مزدک پنجه‌ای، "مرا گنجشک توی چشم بگیر" محمد ذالفقاری، "کشیدن گاری شاهانه" ابوالقاسم تقوایی از دیگر کتاب‌های راه یافته به این جایزه هستند.