نمایشگاه تاریخ همسایه جنوبی ایران در آمستردام

پژمان اکبرزاده

پایتخت هفتصد هزار نفره‌ی هلند، هر ساله، حدود پنج برابر جمعیت‌اش، جهانگرد می‌پذیرد. شهر آمستردام هر سال، در کنار تقویت جاذبه‌های توریستی ویژه‌ی خود، میزبان نمایشگاه‌های متنوعی نیز مربوط به دیگر کشورهاست.

نمایشگاه «عمان» یکی از آنهاست. نمایشگاهی که آخرین روزهای خود را در «نیوکِرک» می گذارنَد؛ یکی از عظیم‌ترین کلیساهای آمستردام، در میدان تاریخی دام، که پیش از این، میزبان نمایشگاه‌هایی مربوط به افغانستان، ترکیه و مراکش نیز بوده است.

نمایشگاه عمان، از اکتبر 2009 با همکاری وزارت فرهنگ و میراث عمان آغاز به کار کرده است. بانک فورتیس نیز پشتیبان اصلی مالی آن بوده است.

نمایشگاه دربرگیرنده حدود سیصد اثر از موزه‌ها، مراکز پژوهشی و مجموعه‌های شخصی در عمان و بعضاً هلند است. نخستین بخش نمایشگاه ویژه نشان دادن تنوع در لباس‌های محلی عمان است. در این قسمت، به ویژگی‌های تاریخی و جغرافیایی عمان نیز اشاره شده؛ ویژگی‌هایی که در زمینه بازرگانی و دریانوری، به عمان، موقعیتی خاص بخشیده و اشیا گوناگونی را به سواحل آن رسانده است.

اطلاعات کوتاهی درباره تاریخ بافت، جنس و طراحی هر یک از لباس ها ارائه شده است. لباس‌ها در ده سال گذشته بافته شده اند و بخشی از آنها از مرکز پژوهشی پارچه در شهر لیدن (هلند) به امانت گرفته شده‌اند. در یکی از یادداشت‌ها درباره لباس‌های رایج در عمان نوشته شده: «زمانی که صحبت از لباس عربی می‌شود، برای غربی‌ها، لباس سفید برای مردان و لباس سیاه برای سیاه زنان تداعی می‌شود در صورتیکه لباس‌های رایج در عمان از بابت طراحی و رنگ بسیار متنوع هستند؛ طرح‌هایی که منطقه به منطقه عوض می شود؛ از شمال تا جنوب و از شهرها به روستاها؛ پوشش‌های متعددی که به واسطه حضور بازرگانان بین‌المللی، تاثیرات گوناگونی در خود دارند.»

در ورودی بخش دوم نمایشگاه، استوانه‌ای بلند به رنگ آبی و از جنس پارچه‌ای قرار داده شده است. روی استوانه، اطلاعات تاریخی و نقشه‌ منطقه ارائه شده. در نقشه، نام جغرافیایی همه آبراه‌ها به شکل کامل ذکر شده: دریای عمان، اقیانوس هند، دریای عربی... تنها خلیج فارس است که عنوان ناقص «خلیج» بر خود دارد.

در اطلاعات نوشته شده بر روی استوانه، اشاره شده که از هزاره سوم پیش از میلاد، زندگی و شغل مردم عمان بیشتر به دریا مربوط بوده است. صادر کردن محصولات دریایی و وارد کردن سفال و پشم از ایران. در این بخش، نمونه‌هایی از جواهرات و تزینات دوره باستان در عمان به نمایش گذاشته شده و سپس به مقطع ورود اسلام به عمان می رسیم.

هفت سال پس از پدید آمدن اسلام در عربستان، این دین به عمان راه یافت. یک سده بعد، بسیاری از عمانی‌ها، پیرو کیش اباضی (از مذاهب اسلام) شدند؛ مذهبی که معتقد است گرچه قرآن کلام خداست ولی هم مرتبه با خدا، ابدی نیست. این مذهب به هند، خراسان و آفریقا هم گسترش پیدا کرد ولی اکنون بیشتر تعداد پیروان آن در عمان زندگی می کنند. در بخش اسلام در عمان، نمونه‌هایی از قرآن‌های خطی نیز ارائه شده.

در کنار نمونه‌های واقعی تاریخی و فرهنگی، بخش مربوط به نقاشی های سده های پیش از میلاد در غارهای عمان، به فضای نمایشگاه تنوع می‌دهد. در تالاری کوچک با نورپردازی جالبی، تصاویر این نقاشی‌ها نشان داده می‌شود و درباره هر یک از آنها اطلاعاتی به زبان‌های هلندی و انگلیسی ارائه می‌شود.

در کنار تالار، سه کوزه از مجموعه موزه میراث عمان در مسقط قرار داده شده؛ کوزه‌هایی که برای انبار کردن خرما و دیگر مواد غذایی به کار گرفته می شده است.

در ادامه، تالار دیگری به ارائه اطلاعات کوتاهی درباره روابط تاریخی عمان با پرتقال، بریتانیا، فرانسه، هلند، چین و همچنین ایران اختصاص داده شده: کنترل تنگه هرمز، اشغال عمان و پشتیبانی ایران از شورشیان عمان.

در جوار این تالار، برای بازدیدکنندگان از نمایشگاه فیلمی نیز به طور پی در پی به نمایش در می‌آید. فیملی 25 دقیقه‌ای که در مناطق دیدنی عمان اعم از مساجد، قلعه‎ها، بازار و ... می‌گذرد. در فیلم بخشی ویژه به معماری خیره کننده مساجد درعمان می‌پردازد و همچنین تاثیر آن از معماری ایران، بیزانس، مراکش و مصر.

در این بخش، قالی‌های ایرانی نیز که مساجد با آنها مفروش شده نیز خودنمایی می کنند. در کنار جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی به مراکز خرید مدرن این کشور نیز اشاره می‌شود و اینکه در کنار پاسداری از آثار کهن، روند مدرن شدن در این کشور با جدیت ادامه دارد.

همچون دیگر نمایشگاه هایی از این دست در اروپا، فروشگاه موزه نیز به تبع موضوع نمایشگاه، صنایع دستی عمان را به فروش می رساند؛ زیور آلات، عطر... و همچنین کتابی دربرگیرنده نوشتارهایی درباره تاریخ، فرهنگ و جامعه این کشور.

عکس‌ها؛ پژمان اکبرزاده