«جلالی نائینی مرد ادب و فرهنگ، حقوق و سیاست»

مریم محمدی

چهارشنبه یازدهم فروردین ماه ۱۳۸۹، دکتر محمدرضا جلالی نایینی، در آستانه‌ی ۹۴ سالگی در تهران در اثر یک بیماری طولانی درگذشت.

آقای دکتر محمد سیف‌زاده، وکیل مدافع و از اعضای مؤسس کانون مدافعان حقوق بشر، در باره‌ی او می‌گوید:

آقای جلالی نایینی یک سیاست‌مدار معتدل بود. همچنین در حوزه‌ی عمل، ریاست «کانون وکلای دادگستری مرکز» توسط وی، وجهه‌ی خاصی به کانون بخشیده بود.

شما از دوره‌ی ریاست ایشان بر کانون وکلا چه خاطراتی دارید؟

ایشان قبل از انقلاب رییس کانون وکلای دادگستری مرکز بودند. البته آن زمان من قاضی بودم. خاطرم هست دو تن از دوستانم که در زمان رژیم شاه به خاطر داشتن عقاید چپ سال‌ها در زندان بودند، بعد از تمام شدن دوران زندان و آزاد شدنشان در ورودی کانون وکلای دادگستری مرکز شرکت کرده و قبول شدند. آن‌ها به طور شفاف به آقای نایینی گفتند که زندانی بوده‌اند، افکار چپ دارند و به این مناسبت محکومیت دارند. آقای نایینی به آن‌ها می‌گوید: «قدم شما روی چشم من است. شما باعث افتخار هستید».

دکتر محمدرضا جلالی نائینی

به هرحال وکلایی که پیش از انقلاب عضو کانون وکلای دادگستری بودند، خاطرات زیادی از ایشان به یاد دارند. در جلسات کانون وکلای دادگستری از ایشان به عنوان سخن‌ران دعوت می‌شد و واقعاً مورد احترام قاطبه‌ی وکلای ایران بودند و حضورشان بسیار مورد استقبال قرار می‌گرفت.

گویا آقای جلالی نائینی به فعالیت‌های نهضت ملی نیز علاقه‌مند بودند و در آنجا هم فعال بودند.

بله ایشان اعتقاد زیادی به مرحوم دکتر محمد مصدق داشتند. این مساله را هم در نشست‌هایشان تقریباً بیان می‌کردند و به وکلا تذکر می‌دادند که لایحه‌ی استقلال کانون وکلای دادگستری با همت مرحوم دکتر محمد مصدق عینیت یافت.

پس دستگیری و بازداشت ایشان پس از ۲۸ مرداد نیز در رابطه با همین علایق و گرایش‌هایشان بود.

بله این موضوع هم مطرح بود. اما بعد از مدتی آزاد شدند و به تدریج به شغل خود برگشته و به عنوان وکیل دادگستری در رأس کانون وکلای دادگستری مرکز قرار گرفتند.

به گفته محمد سیف‌زاده ریاست دکتر جلالی نائینی بر «کانون وکلای دادگستری مرکز» وجهه‌ی خاصی به کانون بخشیده بود.

گویا علی‌رغم مشکلاتی که وجود داشت، ایشان تا انقلاب نیز در ریاست کانون باقی ماندند. همین‌طور است؟

علی‌رغم این که ساواک و رژیم شاه در تمام ارگان‌های مملکت و ان‌جی‌اوها دخالت می‌کرد، آقای جلالی نایینی از جمله شخصیت‌هایی بود که با صحبت و گفت‌وگو مانع از آن می‌شد که استقلال کانون وکلای دادگستری مورد تهاجم و تخدیش رژیم شاه قرار بگیرد و از این جهت ایشان شخصیت وزینی بودند.

آقای جلالی نایینی چه علاقه‌مندی‌های دیگری علاوه بر حقوق و سیاست داشتند؟

آقای جلالی نایینی حافظه‌ی بسیار قوی‌ای داشتند. ایشان از لحاظ علمی بسیار اهل مطالعه بودند و به عنوان رییس کانون وکلای دادگستری و حتی به عنوان یک رجل سیاسی، همواره از ایشان به نیکی یاد می‌شود.

گویا ایشان تألیفات و پژوهش‌هایی هم داشتند.

بله؛ آقای نایینی آثار زیادی در ادبیات به خصوص ادبیات هند داشته‌اند و به طور کلی می‌توانیم بگوییم ایشان انسان عالمی بودند.

دکتر محمد رضا جلالی نایینی بارها به کشور هند دعوت و در مجامع دانشگاهی و فرهنگی این کشور سخنرانی کرد و با شخصیت‌های مهم هند، از جمله جواهر لعل نهرو و ایندیرا گاندی، ملاقات و گفت‌وگو داشت.

ایشان همچنین به عضویت هیأت علمی و اجرایی دانشگاه بنارس هند انتخاب و به عنوان اولین ایرانی، از آن دانشگاه دکترای افتخاری دریافت کرد.

نیم‌قرن مطالعات جلالی نایینی در زمینه‌های تاریخی، فرهنگی، دینی، عرفان و فلسفه‌ی هند، آثار ارزشمندی را در فرهنگ آن کشور برجای گذاشته است. از جمله «مجموعه‌ی پنجاه اوپانیشاد» و همچنین «تاثیر سانسکریت در ادبیات فارسی» که در کنگره‌ی زبان سانسکریت در هند خوانده شد و در مجله‌ی دانشگاه جواهر لعل نهرو همان زمان به چاپ رسید.

«هند در یک نگاه» و مجموعاً ۱۴عنوان کتاب در زمینه‌های مختلف از دیگر آثار آقای جلالی نایینی هستند.