دور بی‌افتخار دولت ایران با کنسرت مدونا در اروپا

نیکولاس نیک‌سادات

حمایت هنرمندان کم و بیش نامدار سراسر جهان از معترضان به نتایج انتخابات اخیر ایران به شکل‌های گوناگون ادامه دارد. پس از آن‌که مچ‌بندهای سبز به سالن مُد رم راه پیدا کردند، یک ویدیو کلیپ مدونا هم با توجه به ناآرامی‌های ایران به روز شده است.

اگر در این ویدیو معترضان ایرانی در کنار برخی مشاهیر آزادی‌خواه تاریخ قرار گرفته‌اند، دولتشان (سه بار) همردیف بدنام‌ترین دیکتاتور‌ی‌های جهان به نمایش در می‌آید.

هفته گذشته، هفته‌ی مُد رم در ایتالیا بود. گییرمو ماریوتو Guillermo Mariotto، از مزون گاتینونی Gattinoni، در طراحی‌اش از رنگ‌ها، برش‌ها، و حجم‌ها گرفته تا حتا نامگذاری جامه‌ها از سال جهانی ستاره‌شناسی و چهلمین سالگرد فرود انسان بر ماه الهام گرفته بود.

اما ماریوتو از رویدادهای بزرگ سیاسی و اجتماعی جهان نیز غافل نمانده بود. از این‌رو یکی از جامه‌ها برای فروش در مزایدهای به سود زلزله‌زدگان زمین‌لرزه اخیر ایتالیا طراحی شده بود. از سوی دیگر، مانکن‌های گاتینونی که بر سکوی مد می‌خرامیدند مچ‌بندهای سبز بسته بودند. طراحشان نیز با تی‌شرتی که «ندا زنده است» بر آن نوشته شده بود، در پی مانکن‌ها وارد صحنه شد و همگی دستانشان را با نشانه V بلند کردند.

«برخیز! وقتش رسیده!» (مدونا، آهنگ Get up)

در جهان موسیقی نیز تنظیم (ریمیکس) جدید یک ویديوی مدونا که به تازگی از سایت یوتوب هم سر برآورده، رویدادهای اخیر ایران را در خود لحاظ کرده است. در ویدیوی «احمق شو» (Get stupid) تصاویری می‌بینیم از سخنرانی احمدی‌نژاد، و در پی آن معترضان ایرانی که پیکر کشتگان خشونت‌های خیابانی اخیر را حمل می‌کنند. طبیعتاً ثانیه‌ای از فیلم کشته شدن ندا آقا سلطان هم نمی‌توانست در این ویدیو گنجانده نشود.

این ویدیو را یوهان سودربرگ، کارگردان سوئدی، برای تور Sticky and Sweet امسال (۲۰۰۹) مدونا کارگردانی کرده است که از این ماه آغاز شده و بسیاری از شهرهای اروپایی را شامل می‌شود. از آن به عنوان میان‌پرده استفاده می‌شود، یعنی به هنگام استراحت میان دو اجرای زنده به نمایش در‌می‌آید.

این ویدیو سرشار است از تصاویر مشکلات کنونی جهان که به سرعت در برابر چشمان بیننده رژه می‌روند، به ویژه بحران مالی، نابودی محیط زیست، جنگ و خشونت. مدونا در آن پی در پی بیننده را به اقدام برای نجات جهان فرامی‌خواند و یادآوری می‌کند که وقت اندک است.

در بخشی از کلیپ دیکتاتورهای شناخته شده را می‌بینیم که برای هواداران مشتاقشان سخنرانی می‌کنند. پس از تصویر هر دیکتاتور، صحنه‌هایی از کشتارهایی که او موجب شده می‌بینیم. هیتلر، البشیر (دیکتاتور سودان)، احمدی‌نژاد، رییس جمهور چین، آیت‌الله خامنه‌ای، و کیم جونگ ایل (دیکتاتور کره شمالی) به ترتیب پدیدار می‌شوند. حرکت لب‌های احمدی‌نژاد به گونه‌ای انتخاب شده که انگار می‌گوید: «Get stupid»!

اندکی بعد «صف» دیگری از دیکتاتورها به نمایش در می‌آید: دیکتاتور نظامی برمه، موگابه رییس جمهور زیمباوه، لوکاشنکو ملقب به «آخرین دیکتاتور اروپا» از روسیه سفید و‌... دوباره احمدی‌نژاد!

ثانیه‌هایی بعد نوبت به مشاهیر و نمادهای آزادی‌خواهی، حمایت از محیط زیست، و جنبش صلح‌طلبی می‌رسد. این‌جاست که تظاهرکنندگان «جنبش سبز» و همچنین سنجاقی را می‌بینیم با جمله «رأی من کجاست؟» تظاهرکننده گمنام چینی‌ای را می‌بینیم که تصاویر قد برافراشتنش در برابر تانک‌ها در میدان «تیان‌آن‌من» به نماد آن قیام تبدیل شد.

از جمله دیگر شخصیت‌های این قسمت که با صدای کف زدن همراه است، آن سان سو کی، دالایی لاما، ماندلا، مادر ترزا و البته ال گور چند رییس جمهور کم و بیش برجسته آمریکایی از حزب دمکرات هستند!

گفتنی است که در نسخه پیشین این ویدیو نیز جمهوری اسلامی از تیغ انتقاد مدونا بی‌نصیب نمانده بود: اگرچه در آن خبری از احمدی‌نژاد نبود، تصویر آیت‌الله خامنه‌ای و بلافاصله جنگجویان مسلح (احتمالاً لبنانی) دیده می‌شدند که صورتشان را پوشانده‌اند.

این نخستین بار نیست که مدونا از موضوع‌های سیاسی و حساس در ویدیوهایش استفاده می‌کند. برعکس، سکس، بارداری پیش از ازدواج، جنگ و مذهب بارها در آهنگ‌هایش مطرح شده‌اند. برای نمونه، ویدیوی Like a prayer (۱۹۸۹) به دلایل صحنه‌های گوناگون، از جمله صلیب‌هایی که در آتش می‌سوختند، هدف انتقاد قرار گرفته بود.

در سال ۲۰۰۳ و همزمان با جنگ آمریکا در عراق نیز مدونا ویدیوی American life را که در آن تصاویر بحث‌انگیزی از نیروهای مسلح آمریکایی، قربانیان جنگ، و جورج بوش دیده می‌شدند، عوض کرد. او در بیانیه‌ای دلیل این تصمیم را «حمایت از سربازان آمریکا و احتمال برداشت اشتباه از ویدیوی نخست» دانست.

البته همیشه هستند کسانی که هدف هنرمندان را از فعالیت‌های خیریه و این‌گونه حمایت‌های سیاسی، بالا بردن محبوبیت و درآمدشان می‌دانند. اما برای اغلب کامنت‌گذاران ایرانی، این‌که دست کم در خارج از کشور به جای این‌که «اوباش» بخوانندشان، حمایتشان می‌کنند، مایه خرسندی است.

یکی می‌نویسد: «اگر هدفشان تبلیغات (برای فروش) هم باشد تأثیرش در اذهان دنیا زیاد است.» خلاصه با این همه درد و مشکل در دنیا، هر جنبشی برای آن‌که در افکار عمومی جهانیان دوام بیاورد نیاز به «بازاریابی» دارد. از هرچه گذشته، مگر خود سازمان ملل برای مسایل عمده جهانی از هنرپیشگان هالیوود به عنوان سفیر استفاده نمی‌کند؟