بزرگداشت ژاله اصفهانی در شهر زنان شاعر ایرانی

محمدرضا آبگون

شب شنبه گذشته، بنیاد تازه تأسیس «‌ژاله اصفهانی»، در مراسمی که در دانشگاه سواس لندن برگزار شد، یاد این شاعر سرشناس مهاجر را که سال گذشته در غربت درگذشت، گرامی داشت.

در این مراسم که با شرکت برخی از چهره‌های ادبی و فرهنگی مقیم لندن از جمله محمود کیانوش، دکتر رضا قاسمی، شاداب وجدی، لعبت والا، هادی خرسندی و ستار لقایی در برونوی گالری دانشگاه سواس لندن برگزار شد، سخنرانان از شخصیت، مقام ادبی و شعر ژاله اصفهانی، تجلیل کردند.

در این مراسم، ابتدا روح‌انگیز شیرانی‌پور از دوستان و اعضای بنیاد ژاله اصفهانی، گزارشی از فعالیت‌های این بنیاد را ارائه کرد.

بنیادی که با همت فرزندان، برخی از دوستان ژاله و تعدادی از چهره‌های ادبی و فرهنگی سرشناس مقیم لندن از جمله محمود کیانوش، اسماعیل خویی، شاداب وجدی، رضا قاسمی، باقر معین، هادی خرسندی و لعبت والا تأسیس شده است.

بر اساس این گزارش، بنیاد ژاله اصفهانی، وظیفه حفظ و نشر آثار منتشر شده و دست نوشته‌های ژاله را برعهده گرفته است. این بنیاد همچنین بر آن است به زودی وب‌سایت ژاله اصفهانی را طراحی و راه‌اندازی کند.

شعرخوانی لعبت والا در شب بزرگداشت ژاله اصفهانی

اهدا جایزه‌ای با عنوان ژاله اصفهانی در زمینه شعر به بهترین شاعران جوان پارسی زبان از ایران، افغانستان و تاجیکستان از برنامه‌های دیگر این بنیاد اعلام شده است.

پس از گزارش بنیاد ژاله، لعبت والا، شاعر مقیم لندن، پیام و شعری را که سیمین بهبهانی از ایران برای این مراسم فرستاد، قرائت کرد.

در پیام سیمین بهبهانی آمده است: «‌ژاله اصفهانی (زنده‌رودی)، که سرنوشتش، شعرش بود. در جوانی به غربتی افتاد، در میان سالی به غربتی دیگر، کوچی بی‌بازگشت.»

خانم بهبهانی در پیام خود، ژاله اصفهانی را «‌گرامی گوهری» خواند که «‌بر تارک شعر فارسی خواهد درخشید.» آن‌گاه لعبت والا شعری را که برای ژاله سروده بود، برای حاضران خواند:

پس از آن نوبت به محمود کیانوش، شاعر، نویسنده و مترجم مقیم لندن رسید که علی‌رغم بیماری شدید قلبی در این مراسم حاضر شد و اشعاری را به یاد ژاله قرائت کرد.

کیانوش گفت: «‌من احساس می‌کنم برای ژاله اصفهانی به کار بردن فعل ماضی آن هم مطلقش، درست نیست. یعنی ژاله هست و همیشه زنده هست.» وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت:

«‌ژاله خصوصیاتی داشت که من در دو کلمه خلاصه می‌کنم: اصالت داشتن و اهل اصول بودن. انسانی که اصالت دارد، تعهدی به انسانیت دارد. تعهد اصلش بر حقیقت است و ژاله تلاشش بر این بود که آنچه را احساس می‌کرد از یک‌سو و آنچه را فکر می‌کرد از سوی دیگر در شعرش نقش بدهد. ژاله به این نگاه نمی‌کرد که جوانان امروز به شعر چگونه نگاه می‌کنند. این‌که شعر دادائیستی باشد یا سوررئالیستی، بلکه تلاش می‌کرد با احساس و عاطفه‌اش، اندیشه‌اش را بیان کند.»

شعرخوانی محمود کیانوش

محمود کیانوش آن‌گاه غزلی را با عنوان «‌خیالی خوش» که به خاطر ژاله سروده بود، در جمع خواند:

پس از سخنرانی و شعرخوانی محمود کیانوش، شاداب وجدی، شاعر دیگر مقیم لندن، به تجلیل از شعر و جایگاه ادبی ژاله اصفهانی پرداخت.

وی با اشاره به شعر «‌شاد بودن هنر است» ژاله، زیباترین قسمت آن را، پایانش خواند جایی که ژاله می‌سراید:

خانم وجدی گفت ژاله خود تجسم این شعر بود و همان نغمه‌ای است که به خاطر خصوصیات شعری و انسانی‌اش در تاریخ ادبیات ایران به جا می‌ماند.

شاداب وجدی از این‌که این جلسه با شرکت و همکاری سازمان‌ها و گروه‌های مختلف با گرایش‌های عقیدتی و فکری مختلف تشکیل شده و همه بدون توجه به خط‌کشی‌ها و مرزبندی‌ها در آن شرکت کردند، ابراز خوشحالی کرد و پس از آن شعری را که برای ژاله سروده بود، خواند:

هادی خرسندی در شب بزرگداشت ژاله اصفهانی

ستار لقایی، داستان‌نویس و عضو کانون نویسندگان در تبعید از سخنرانان دیگر این مراسم بود. لقایی نخستین آشنایی خود را با شعر ژاله مربوط به زمانی دانست که در مجله «تهران مصور» کار می‌کرد و ژاله شعر «پرندگان مهاجر» را برای او فرستاد.

به اعتقاد لقایی، آثار ژاله در صدر ادبیات تبعیدی قرار دارد. لقایی که خود مبتلا به بیماری سرطان است، گفت ژاله همیشه او را به جنگیدن با سرطان تشویق می‌کرده است.

پس از آن لعبت والا دوباره به روی صحنه رفت و در ادامه سنت ژاله که حمایت از شاعران جوان بود، به معرفی شاعر جوانی به نام ماندانا مشایخی پرداخت و از او دعوت کرد چند شعرش را برای جمع بخواند.

ماندانا مشایخی، مترجم و مدرس زبان انگلیسی در تهران است و برای ادامه تحصیل در لندن به سر می‌برد. کتاب‌های «هیولای دریایی» نوشته پل استر و «تحقیق در فرهنگ و تاریخ بنگلادش» از ترجمه‌های اوست که در ایران منتشر شده‌اند.

مشایخی دو شعر از مجموعه اشعار منتشر نشده خود با عنوان‌های «کتاب» و «از شمال به شمال غربی می‌رویم» را برای حاضران قرائت کرد که زبان پخته، فرم آزاد شعری و تصویرسازی‌اش همه را غافلگیر کرد و به تحسین واداشت.

رقص ونوس صالح در شب بزرگداشت ژاله اصفهانی

هادی خرسندی، طنزپرداز چیره‌دست مقیم لندن نیز از کسانی بود که با یادآوری خاطراتی از دوستی‌اش با ژاله، یاد او را گرامی داشت.

خرسندی با نام بردن از شاعرانی چون شاداب وجدی، لعبت والا، زیبا کرباسی، مهناز حمیدی، شیرین رضویان و مهری پگاه، لندن را شهر زنان شاعر ایرانی خواند.

وی نیز آشنایی‌اش با اشعار ژاله را مربوط به سال‌های دور دانست، زمانی که ژاله دختر جوانی بود و با نام ژاله سلطانی اشعارش را منتشر می‌کرد.

خرسندی در پایان دو تا از رباعی‌های طنزآمیز به قول خودش «‌باباطاهری»اش را خواند که خنده و نشاط زیادی در جمع برانگیخت:

علاوه بر سخنرانی و شعرخوانی شاعران، اجرای موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی پاپ و رقص ونوس صالح نیز بخش دیگری از مراسم بزرگداشت ژاله بود.

علی ترشیزی، نوازنده ضرب و بهروز عباسی، نوازنده تار، قطعاتی را در دستگاه شور اجرا کردند که بسیار به دل حاضران نشست.

بهروز عباسی شعر «پرندگان مهاجر» از ژاله و از «خون جوانان وطن لاله دمیده» از عارف را به صورت تصنیف اجرا کرد. آن‌گاه ونوس صالح، هنرمند ایرانی مقیم لندن با حرکات موزون خود که از ریتم اشعار ژاله الهام گرفته شده بود، به این شاعر محبوب ایرانی ادای دین کرد.

مهرداد بدیع، فرزند ژاله اصفهانی که نوازنده کی‌بورد و خواننده است، همراه گروه موسیقی پاپ خود، علاوه بر اجرای چند آهنگ قدیمی ایرانی مثل «گل گلدون من» و «سلطان قلب‌ها»، چند آهنگ از ساخته‌های خود را که بر اساس اشعار مادرش بود، اجرا کرد که خانم مهری زمردیان با آواز خود او را همراهی کرد.