قباد شیوا: باید با اعمال‌نظر‌های ارشاد کنار آمد

سمیه مومنی

شاید کمتر از ده سال از عمر انجمن‌های هنری در ایران می‌گذرد. انجمن های نقاشی، مجسمه‌سازی و‌... البته انجمن گرافیک، عمر بیشتری دارد.

در این‌باره با قباد شیوا، هنرمند گرافیست ایرانی که سال‌های بسیاری است در این حوزه فعالیت می‌کند، شاگردان بسیاری داشته و در دانشکده‌های هنری تدریس کرده است؛ گفت و گو کردم.

همان‌طور که می‌دانید، انجمن‌های هنری در ایران عمر چندانی ندارند. این مساله درباره انجمن گرافیک کمی متفاوت است. در باره انجمن هنرمندان گرافیست ایران و نحوه تشکیل آن ‌صحبت کنید.

انجمن‌ها در دو دسته قابل بررسی‌‌‌اند. یک گروه، انجمن‌هایی هستند که زیر نظر وزارت ارشاد تاسیس شده‌اند و کار می‌کنند، اصطلاحاً به این‌ها انجمن‌های هنری گفته می‌شود.

این گروه اصولاً همه فعالیت‌هایشان هم زیر نظر وزرات ارشاد انجام می‌شود. یعنی برای برنامه‌های‌شان باید هماهنگی‌هایی را با این وزارت خانه داشته باشند و بودجه‌شان از آن‌جا تامین می‌شود. اگر قرار بر برگزاری نمایشگاه یا دوسالانه‌ای هم باشد، باز با نظارت و هماهنگی وزارت ارشاد خواهد بود.

قباد شیوا، هنرمند گرافیست ایرانی

اما گروه دیگر، انجمن‌هایی هستند که زیر نظر وزارت کار، تشکیل شده و فعایت می‌کنند. این انجمن‌ها، عموماً صنفی هستند. انجمن گرافیک ایران هم یک انجمن صنفی است، که حدود ده سالی از آغاز فعالیتش می‌گذرد.
اصلاً فایده وجود انجمن‌ها در چیست؟ انجمن‌های هنری که در حال حاضر در ایران فعالند تا چه اندازه به ایده‌آل نزدیک هستند؟ اصولاً جایگاهی که یک انجمن باید داشته باشد و کاری که برای اعضایش باید بکند، چیست؟

درباره ضرورت وجود انجمن‌ها، باید به انسجامی که این‌ها با خود به همراه می‌آورند اشاره می‌کنم. زمانی بود که هر گرافیستی در جایی برای خود مشغول به کار بود. هیچ‌کس با دیگری ارتباطی نداشت. اگر قرار بر گرفتن کاری بود یا برگزاری نمایشگاهی یا حضور در مسابقه‌ای باید خودش به تنهایی اقدام می‌کرد.

با تشکیل انجمن گرافیک و عضویت بسیاری از گرافیست‌ها در آن، وضعیت به سمت و سوی بهتری رفت. حالا اعضا انجمن از این طریق با هم ارتباط دارند و یک جور انسجام تشکیلاتی این‌ها را به هم وصل کرده است.

اطلاع‌رسانی‌هایی که از این طریق می‌شود به بسیاری از آن‌ها کمک کرده که بتوانند در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت کنند، برای برگزای نمایشگاه‌هایشان تسهیلاتی در اختیارشان گذاشته می‌شود و برای سفارش کار گرفتن هم، کار برای‌شان آسان‌تر شده است.

همه این‌ها نتیجه انسجام تشکیلاتی است که با تاسیس انجمن صورت گرفته است. در واقع باید گفت انجمن کار را برای گرافیست‌ها ساده‌تر کرده است.

یکی از فعالیت‌های انجمن‌ها، برگزاری دوسالانه است، با توجه به این‌که انجمن گرافیک زیر نظر وزارت کار است، اعمال‌نظر های وزارت ارشاد چقدر می‌تواند فعالیت‌های انجمن را محدود کند؟

الان ارشاد به ما و انجمن نقاشان، مکانی را اختصاص داده است که دفتر انجمن آن‌جاست. اگر این مکان را بخواهد خود انجمن اجاره کند، توانش را ندارد. همین‌طور در برگزاری دوسالانه‌ها و بعضی از فعالیت‌های انجمن کمک مالی می‌کند‌‌. این همکاری باید وجود داشته باشد. چون انجمن، به این کمک‌های مالی نیاز دارد.

اما این محدودیت‌ها گاهی اوقات بیشتر از چیزی است که شما به آن همکاری می‌گویید. مثلاً در برگزاری دوسالانه ها که می‌تواند مهم‌ترین کار انجمن‌ها هم باشد، وزارت ارشاد دخالت‌های خودش را دارد. با این محدودیت‌ها چه باید کرد؟

بله، محدودیت بالاخره وجود دارد. درمورد دوسالانه‌ها هم، حتماً انجمن‌ها به دلیل تخصصی بودنشان در برگزاری دوسالانه‌ها بسیار موفق‌ترند. معتقدم اصولاً باید برگزاری دوسالانه‌ها را به انجمن‌ها بسپرند. الان معاونت هنری وزارت ارشاد هزینه برگزاری دوسالانه‌ها را می‌پردازد، اما برگزار‌کننده خود انجمن است. دست‌کم درباره دوسالانه گرافیک به این شکل است.

البته مسلماً وقتی وزرات ارشاد هزینه را می‌پردازد، یک سری اعمال نظرهایی هم می‌کند که خب اجتناب‌ناپذیر است. این می‌شود همان چیزی که شما به آن دخالت می‌گویید.

اما چاره‌ای وجود ندارد. وقتی انجمن‌ها از لحاظ مالی آن‌چنان که باید، تامین نیستند، باید هزینه‌های برگزاری نمایشگاه‌ها و دوسالانه ها و برنامه‌هایی از این دست را از جایی مثل وزارت ارشاد بگیرند. بر اساس قانون است که وزارت ارشاد اعمال نظر هم می‌کند.

علاوه بر قضیه اعمال‌نظر های خارجی در فعالیت‌های انجمن، مشکل دیگر خود انجمن‌ها هستند. بعد از گذشت ده سال از عمر انجمن گرافیک، آیا هیچ بازنگری درست و حسابی در برنامه‌ها و فعالیت‌های انجمن انجام شده است؟ یک‌جور خانه تکانی منظورم است.

بله، البته باید این اتفاق بیفتد. من معتقدم که باید تلاش‌مان را برای تبدیل انجمن گرافیک به سندیکای گرافیک آغاز کنیم. این پیشنهاد را به هیات مدیره انجمن داده‌ام.

انجمن اگر چه از لحاظ اجرایی تا حد زیادی توانمند شده است، اما هنوز بازوی حقوقی ندارد. هنوز بسیاری از امور مربوط به اعضا را که بار حقوقی دارند نمی تواند آن‌طور که باید، پی‌گیری کند.

با تبدیل شدن انجمن به سندیکا، چه تغییر مثبتی ممکن است اتفاق بیفتد؟

مثلاً این امکان برای آن به‌وجود می‌آید که بر فعالیت گرافیست‌ها نظارت داشته باشد. ببینید، در حال حاضر تعداد زیادی گرافیست وجود دارد که بدون داشتن تحصیلات دارند کار می‌کنند و نه تنها کیفیت کار را پایین آورده‌اند، بلکه برای بسیاری از دانش آموختگان گرافیک فرصت کار را از بین برده‌اند.

اگر سندیکایی وجود داشته باشد می‌توانند قانونا مثلاً به یک چاپخانه دار اجازه ندهد که از یک دانشجوی گرافیک استفاده کند و کارهایش را بدون آن‌که مجوزش را داشته باشد به او بسپرد. باید هر کس کار خودش را انجام بدهد.

گرافیست‌ها و شرکت‌های گرافیکی باید به فعالیت تخصصی خودشان بپردازند و چاپخانه‌دارها هم کار خودشان را انجام بدهند. الان انجمن توان این‌گونه نظارت‌ها را ندارد، چون قانوناً اجازه انجامش را ندارد.

اما وقتی تبدیل به سندیکا شود، بسیاری از این کارها امکان انجام پیدا می‌کنند. این برای گرافیک مملکت ما هم مهم است. این‌که هر کسی با هر توانایی نباید کار گرافیکی انجام بدهد، این سطح گرافیک و کیفیت کارهای گرافیکی را پایین می‌آورد. البته تشکیل این سندیکا یک پروسه چند ساله می‌خواهد که باید از طریق وزارت کار پی‌گیری شود.