سایفون، روزنه‌ای در فیلترینگ

منوچهر هنرمند

از روز اول دسامبر که به وسیله موسسه "سیتیزن لاب" روز "محافظت از اینترنت" نامیده شده است، دانشگاه تورونتو با برخورداری از حمایت مالی "بنیاد سوروس" ابزار جدیدی را برای ورود به سایتهای مسدود شده (فیلتر شده)، به صورت رایگان به کاربران و استفاده کنندگان اینترنت عرضه کرده و به آنها امکان داده است که به سایتهای ممنوعه مراجعه کنند. با توجه به اینکه برنامه نویسان رایانه ای در مدت زمانی کمتر از یکماه توانسته اند نسخه های جدید و کامل تر این برنامه را نوشته و به کاربران ارائه کنند، انتظار می رود در سال جدید میلادی، شبکه اینترنت به آوردگاه تازه‌ای از نبرد بین سانسور و طرفداران آزادی بیان تبدیل شود.

نحوه کار این برنامه که "سایفون" نامیده می شود به این ترتیب است که افراد و یا سازمانهایی که مقیم یکی از کشورهای آزاد بوده و سایت آنها در یکی از کشورهای "سانسور زده" فیلتر شده است این برنامه را روی رایانه ای در خارج از کشور نصب کرده و با اعلام آدرس آن (شماره آی.پی) به کاربران و علاقمندان در کشور ذیربط امکان می دهند بدون هراس به سایت مسدود شده مراجعه کنند. نحوه کار این برنامه به صورتی است که دستگاههای کنترل و ارائه دهندگان خدمات اینترنتی قادر نیستند مقصد کاربران را کشف و یا از مراجعه آنها به سایتهای ممنوعه جلوگیری کنند. کاربران اینترنت در کشور "سانسور زده" نیز نیازی به نصب برنامه خاصی روی کامپیوتر خود را ندارند.

از نظر فنی، این برنامه قادر است هر کامپیوتر خانگی را مبدل به یک proxy server کرده و به کاربران امکان دهد که مقصد مراجعه و تارنماهای بازدید شده را از دید شرکتهای ارائه دهنده خدمات اینترنتی و نهادهای سانسور پنهان کنند و به همان طریق نیز وارد سایتهایی شوند که به دستور نهادهای امنیتی و انتظامی مسدود شده اند. به سخن دیگر، دستگاه های سانسور تنها می توانند شاهد ارتباط دو رایانه در داخل و خارج کشور باشند لیکن نمی توانند ورود کاربر را از طریق کامپیوتری که در جهان آزاد قرار دارد و همانند یک دروازه مجازی عمل می کند، مشاهده و کنترل کنند.

فیلتر شدن تارنماها در کشورهای مختلف جهان، هر روز ابعاد تازه ای می یابد و به همان نسبت نیز توجه برنامه نویسان برای یافتن راه هایی برای مبارزه با این نوع جدید سانسور بیشتر می شود.

از آمار سایتهای مسدود شده در ایران اطلاع دقیقی در دست نیست. در حالی که پاره ای از مقامات رسمی از جمله احمد معتمدی، وزیر پیشین ارتباطات و فن آوری اطلاعات، در اوایل ماجرا صحبت از مسدود شدن یکصد سایت غیر خبری و دارای محتوای غیر اخلاقی می کردند، اینک آمار غیر رسمی حاکی از مسدود بودن و یا اقدام برای مسدود کردن بیش از ده هزار تارنما است که اکثر آنها خبری هستند. سید محمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین جمهوری اسلامی در ١٢ دسامبر و در گفتگو با خبرنگار شبکه بی.بی.سی، این آمار را اغراق آمیز دانست و با عنوان اینکه "هرزه نگاری را فیلتر می کنیم" تعداد سایتهای مسدود شده را بیش از ۲۴۰ برآورد نکرد.

سازمان معتبر "اوپن نت" که موسسه ای تحقیقاتی برای پژوهش سانسور روی اینترنت بوده و وابسته به چندین دانشگاه معتبر دنیا است، ایران را دارای یکی از سخت ترین رژیم های سانسور شبکه جهانی اینترنت دانسته است .

هم اینک بسیاری از کاربران اینترنت در خارج از کشور کامپیوتر خانگی خود را با برنامه "فیلترشکن" مجهز کرده و آدرس آن را برای دوستان و آشنایان خود که مایل به مراجعه به سایتهای مسدود هستند اطلاع داده اند. در جوار این امر انجمنهای گوناگونی روی شبکه اینترنت برای عرضه فیلتر شکن به وجود آمده که هر روز فهرست آن طولانی تر می شود. یکی از کارشناسان رایانه توصیه می کند که کاربران برای استفاده از فیلترشکن حتما به آدرسهای مطمئن مراجه کنند. بدیهی است که این نرم افزار نیز چون دیگر برنامه های رایانه ای دارای نقاط ضعف و قوتی است که برای اطلاع از چند و چون آن باید به منابع مربوط مراجعه کرد.

علاقمندانی که مایل به آشنائی بیشتر با این نرم افزار هستند می توانند به تارنماهای مربوط به "فیلترینگ" روی اینترنت از قبیل: یه وجب خاکِ اینترنت، به عنوان مثال، مراجعه و اطلاعات لازم را کسب کنند.