بازگشت «ميلان كوندرا» به زادگاهش

سامان ايراني

ميلان‌ كوندرا

رمان «سبكي تحمل‌ناپذير هستي» شاه‌كار «ميلان‌ كوندرا» نويسنده فرانسويِ چك‌تبار، پس از گذشت بيست و دو سال از چاپ اولش در فرانسه، براي اولين بار در پراگ توسط انتشارات «آتلانتيس» منتشر مي‌شود. كوندرا ويژه‌ي اين چاپ، مقدمه‌اي را براي هم‌وطنان چكي‌اش نوشته كه در ابتداي رمان مي‌آيد.

رمان «سبكي تحمل‌ناپذير هستي» كه به اغلب زبان‌هاي زنده دنيا ترجمه شده، شهرتي جهاني را براي نويسنده‌اش به ارمغان آورده است. اين رمان در ايران نيز به همت «پرويز همايون‌پور» به زبان فارسي ترجمه و با نام «بار هستي» منتشر شده است. همچنين در سال 1988 كارگردان آمريكايي «فيليپ كوفمان»، فيلمي را براساس اين رمان و به همين نام ساخت.

«سبكي تحمل‌ناپذير هستي» كه اولين بار در سال 1984 به زبان فرانسه و از سوي انتشارات «گاليمار» در پاريس منتشر شد، قصه «بهار پراگ 1968» را از نگاه يك زوج جوان چكي روايت مي‌كند؛ «توما» و «ترزا» پس از اشغال چك توسط شوروي به سوييس تبعيد مي‌شوند و پس از سال‌ها به كشورشان باز مي‌گردند.

ميلان كوندرا پس از اعلام خبر چاپ شاه‌كارش در چك، گفت: «من به دنبال ناشري بودم كه اين رمان را بدون هيچ كم و كاستي منتشر كند.»

ميلان كوندرا كه در سال 1929 در چك به دنيا آمده، در سال 1975 به فرانسه تبعيد شد. دولت كمونيست چكسلواكي در سال 1979 مليت چكي‌ كوندرا را لغو كرد و او در سال 1981 مليت فرانسوي را پذيرفت. از «كوندرا» تاكنون چندين بار از جمله امسال به عنوان برنده احتمالي جايزه نوبل ادبيات در محافل ادبي اروپا نام برده شده است.

اولين‌باري كه رمان «سبكي تحمل‌ناپذير هستي» به زبان چكي منتشر شد، سال 1985 و در شهر تورنتوي كانادا بود. چاپ اول اين كتاب به زبان مادري نويسنده، توسط انتشاراتي به نام «68 ناشر» صورت گرفت كه پايه‌گذاران آن يك زوج نويسنده چكي بودند.

كوندرا كه در استفاده از تك‌تك واژه‌ها وسواس نشان مي‌دهد، در مقدمه‌اي كه براي چاپ رمان «سبكي تحمل‌ناپذير هستي» در چك نوشته، آورده است: «براي چاپ اين رمان به زبان چكي پس از سال‌ها، مجبور بودم دست‌نوشته‌هايم را كه تقريبا از بين رفته بودند با متن نسخه‌اي كه از سوي انتشارات «68 ناشر» منتشر شده بود، تطبيق دهم. همچنين از ترجمه فرانسوي اين رمان نيز كه با تغييرات مختصري نسبت به متن اصلي چاپ شده بود، استفاده كردم.»

ميلان كوندرا كه چند رمان آخر خود را به زبان فرانسه نوشته است، پس از سقوط دولت كمونيست چك در سال 1989، چندين بار به زادگاهش سفر كرده است، اما تمام اين سفرها مخفيانه و پنهاني انجام شده و اين نويسنده شهير چكي هيچ‌گاه در جمع هم‌ميهنان‌اش حاضر نشده است.‌

تاكنون از كوندرا كه اولين رمان‌اش را به نام شوخي در سال ۱۹۶۷ نوشته، مجموعه مقاله، رمان‌ و مجموعه داستان‌هاي‌ بسياري به زبان‌هاي مختلف ترجمه و چاپ شده است كه از آن ميان مي‌توان به «هويت»، «زندگي جاي ديگري است»، «كتاب خنده و فراموشي»، «آهستگي»، «جهالت»، «عشق‌هاي خنده‌دار»، «والس خداحافظي»، «ژاك و ارباباش» و «هنر رمان» اشاره كرد.

پرويز همايون‌پور پس از چاپ سيزدهم رمان «بار هستي» در ايران، گفت: «ميلان كوندرا نه فيلسوف است و نه جامعه شناس، نه مورخ است و نه مفسر سياسي، او فقط رمان‌نويس است. رمان‌نويسي كه هستي انسان را مي‌كاد و به مدد شعري كه همانا رمان است، فاجعه از خودبيگانگي انسان را مي‌نماياند. اگر «بار هستي» را با تخيل و احساس شاعرانه و با اشتياق براي پي‌بردن به معماي هستي بشر بخوانيم، سفري هيجان‌انگيز در پيش مي‌گيريم.»