| رادیو زمانه > خارج از سیاست > فرهنگ و ادبیات > زندگي دوگانه نويسندگان | ||
زندگي دوگانه نويسندگان
- آيا كتاب شما اولين پژوهش درباره وضعيت ادبي نويسندگان است؟ - تحقيق‌هاي بسياري درباره حرفه نويسندگان صورت گرفته است. اما اين اولين بار است كه با موضوع مشخص «زندگي دوگانه نويسندگان» كتابي نوشته مي‌شود. در واقع اين موضوع براي تحقيق به من پيشنهاد شد و من به مرور به آن علاقمند شدم. در ابتدا نمي‌دانستم چگونه با شيوه‌اي مناسب و معتبر به اين موضوع بپردازم. بنابراين شروع كردم به دوباره خواندن آثار تحقيقي استادانم نظير بورديو، دارنتون، ويالا و هاينيچ. به ويژه كه هاينيچ تحقيقي انجام داده كه در آن به نويسندگان بدون توجه به حرفه اجتماعي آنها، از ديد هويتي نگاه كرده است. اما براي بررسي وضعيت ادبي نويسندگان حتما بايد شرايط حرفه‌اي آنها را مورد توجه قرار داد. - آزادي و استقلالي كه دردنياي ادبيات وجود دارد، باعث مي‌شود هر نويسنده‌اي از زاويه ديد خاص خود به جهان بنگرد. تمام لغت‌نامه‌ها به نادرست، فقط جهان ادبي نويسندگان را در نظر مي‌گيرند و آنها را در مقام نويسندگي‌شان خلاصه مي‌كنند. در صورتي كه نويسندگي يك نويسنده به شغل حرفه‌اي او خيلي بستگي دارد. مثلا اگر «فيليپ سوپو» توانسته جنبش سورئاليسم را در هم بشكند، به اين دليل است كه او يك روزنامه‌نگار بوده است و به روزنامه‌نگاري صرفا براي امرار معاش مي‌پرداخته. در مقابل، نويسندگاني كه فقط به نويسندگي مي‌پردازند و شغلي در كنار آن ندارند، تعدادشان انگشت‌شمار است. نمونه‌هاي بارز اين دسته از نويسندگان «فلوبر» و «كلود سيمون» هستند. براي بررسي اين نويسندگاني مي‌توان فقط شرايط نويسندگي‌شان را بررسي كرد. - جامعه‌شناسي مثل «پير بورديو» و «هوارد بكر» كه درباره آثار هنري پژوهش كرده‌اند، هنرمند را فقط از منظر فعاليت‌هاي هنري‌اش در نظر مي‌گيرند. در صورتي كه جهان ادبيات متفاوت است. ادبيات هنوز نتوانسته براي نويسندگان سود و منفعتي مادي به ارمغان بياورد كه نويسندگان به شغل ديگري احتياج نداشته باشند. از نظر «بورديو» و «بكر» اين دو جهان «بازي ادبيات» عرصه‌اي شلوغ است كه اگر براي دلايل اقتصادي به آن نگاه شود، به عنوان شغل دوم در نظر گرفته مي‌شود. «بورديو» چنان از ادبيات سخن مي گويد كه گويي با عرصه‌اي آكادميك مواجه است. در حالي كه من فكر مي‌كنم وقتي مي‌توان «بازي ادبيات» را درك كرد كه موضوع زندگي دوگانه نويسندگان را در نظر گرفته باشيم. اين مهم‌ترين تفاوت ادبيات با عرصه‌هاي آكادميك است و اشتباه است اگر دنياي نويسنده را از ديگر دنياها جدا نكنيم . «امانوئل ونه» را در نظر بگيريد. ادبيات براي او خيلي مهم و حياتي است. اما او فقط نويسنده نيست كه روان‌پزشك هم هست. كساني مثل او، كه تعدادشان در ميان نويسندگان كم نيست، مجبورند در دنياي ديگري هم زندگي كنند و گه‌گاهي براي «بازي ادبيات» از آن دنيا خارج شوند. همانطور كه «امانوئل ونه» چهارده سال اينگونه زندگي كرد. حال ممكن است نويسنده‌اي پس از يكي اين خروج‌هايش، ديگر به دنياي حرفه‌اش بازنگردد. - بنيانِ نياز به نوشتن اغلب در كودكي و نوجواني در نويسندگان بنا مي‌شود و بيشتر به صورت نارس، با نوشتن يادداشت‌هاي خصوصي در نويسندگان ظهور مي‌يابد. نوشته‌هاي ژان پل‌سارتر را در دوران نوجواني بخوانيد، كه چگونه احساساتش را در مقابل كتاب‌خانه پدربزرگش روايت مي‌كند. اما ادبيات چيز ديگري است. ادبيات ميل به بقاست. مثلا «شارل ژوليه» كه ادبيات براي او مسئله مرگ و زندگي است، وقتي همسرش در دوره‌اي نمي‌گذارد او بنويسد، زندگي‌اش مختل مي‌شود. - بخش زيادي از نويسندگان معلم‌اند و روزنامه‌نگاري دررتبه دوم قرار دارد. 64 درصد نويسندگان مورد بررسي من به اين دو شغل مي‌پردازند.
- اين نويسندگان كساني هستند كه از تمام اوقات روزشان براي نوشتن استفاده مي‌كنند. اين كه نويسنده درچه شرايط، جا و حالت روحي بنويسد، خيلي مهم است. نويسندگاني كه دو شغله هستند، بسياري از زمان‌شان صرف گذار از جهان شغل اصلي به جهان نوشتن مي‌شود. - من فكر مي‌كنم خيلي ساده‌لوحانه است اگر بخواهيم درجست وجوي اثبات حقوق مادي نويسندگان باشيم . من در انتهاي اين تحقيق متوجه شدم كه نويسنده يك «شخصيت حماسي» است. يعني مي‌نويسد بدون اينكه انتظار داشته باشد بابت نوشتن‌اش نفعي مادي ببرد. نويسنده تصور مي‌كند ارزش كاري كه مي‌كند فراتر از همه چيز است. - مسلما اين گونه نويسندگان وجود دارند، اما شناختن آنها در زمان خودشان سخت است. اكنون مثل قرن نوزدهم نيست كه مثلا بالزاك به راحتي شناخته شود. با توجه به رشد تحصيلات، تعداد نويسندگان نيز افزايش پيدا كرده و من فكر مي‌كنم در اين عصر، نويسنده‌اي كه واقعا به خلق ادبيات مي‌پردازد و آن را متحول مي‌كند، زندگي‌اش مثل نوابغِ ناشناخته به پايان مي‌رسد. irani_saman@yahoo.com  |
||
