ادبیات مقاومت گورستانی نیست

عباس معروفی

ادبیات مقاومت با چشم‌ها و دست‌های منتظر، در کوچه و پسکوچه‌های شهر، در هیجان دیدن و شنیده شدن پرپر می‌زند. ادبیات مقاومت با چهره‌های متفاوت، با زبان داستان، با زبان طنز در قالب شعر، یا مقاله، یا هر قطعه‌ی ادبی دیگر حلقه بر در می‌زند.

شکل و شمایل مهم نیست. این که در چه قالبی ادبیات خود را به نمایش بگذارد، فرقی ندارد. مهم این است که ادبیات مقاومت از شرف و حیثیت انسان دفاع می‌کند و آزادی را پاس می‌دارد. گرچه خود به دشواری نفس می‌کشد، از لابه‌لای درز آجرها سر بیرون می‌آورد و به آفتاب سلام می‌کند، اما صدای نگران انسان‌هایی است که نمی‌خواهند در سوگ آزادی و انسانیت و زندگی سیاه بپوشند و اشک بریزند. صدای تپش قلب آدم‌هایی است که از اسارت قلم و اندیشه وحشت دارند.

ادبیات مقاومت گورستانی نیست. مانند ایدئولوژی‌ها هیچ انسانی را به گورستان هدایت نمی‌کند، بلکه در برابر منادیان گورستان مقاومت می‌کند تا راه سبز زندگی را به انسان‌ها نشان دهد. ادبیات مقاومت قالب نمی‌جوید. راه می‌پوید. بیش‌تر مواقع خود نمی‌تواند ادبیات خلاقه باشد. حاشیه‌ای است که بر ادبیات خلاقه و در کنار متن راه نفس می‌گشاید. ادبیات مقاومت دامنه‌ی گسترده‌ای دارد. از آفرینش داستان و شعر، تا نقد و گزارش و طنز و حتی گستره‌اش تا پاسداشت و تحسین هنرها هم می‌رسد.

فراخوان انتخاب محبوب‌ترین کتاب داستانی سال ۸۷

مدتی است که سیدرضا شکراللهی، نویسنده و مدیر وبلاگ خوابگرد، دست به ابتکار مهمی زده است و نظر بخشی از جامعه‌ی ادبی و فرهنگی را به‌خود معطوف داشته است. قرار است خوابگرد و دوستانش، محبوب‌ترین کتاب داستانی سال ۸۷ را برگزینند. قرار است برای نخستین‌بار به انتخاب وبلاگ‌نویسان محبوب‌ترین کتاب داستانی سال انتخاب شود. کاری که در کشورهای غربی، هرساله بارها و بارها به شیوه‌ها و شکل‌های مختلف در همه‌ی زمینه‌ها، چون موزیک، ادبیات، شعر و سینما، چنین کارهایی می‌کنند و مدام کسی به بالای جدول صعود می‌کند، کسی دیگر یک پله پایین می‌آید.

محک زدن جامعه، تشویق به کتابخوانی، تبلیغ برای کتاب و نویسنده و ساختن فضای رقابتی سالم، یکی از قشنگ‌ترین کارهایی‌ است که یک آدم اهل فرهنگ می‌تواند در صورت داشتن امکانات به آن دست‌ یازد. خوابگرد نوشته است:

قرار نیست به داوری تخصصی بنشینیم یا نتیجه‌ی این نظرسنجی، بهترین کتاب سال را از نظر ادبی مشخص کند. سخن بر سر محبوبیت و خوش اقبالی آثار در میان جامعه‌ی مخاطب، در این‌جا وبلاگ‌نویسان، است. چیزی که برای خود نویسنده‌ها هم به یقین بسیار هیجان‌انگیز خواهد بود. بنابراین خودتان را لزوماً در قید و بند داوری ادبی و ارزیابی حرفه‌ای و این چیزها گیر نیندازید. اگر از آثار سال ۸۷ رمان یا مجموعه‌ای را خوانده‌اید که از آن خوش‌تان آمده، می‌توانید خیلی ساده نظرتان را به روشی که در فراخوان آمده است اعلام کنید.

تلاش من این است که تا پیش از سالگرد ۲۲ خرداد این برنامه پایان گیرد و نتایج اعلام شود. قرار است ما در کنار زنده‌ نگه‌داشتن اعتراض‌مان به وضع موجود، سبز بودن را هم زندگی کنیم. شاید این کار با دمیدن روحی تازه در دل‌های ما، کبریت روشن‌شدن چراغی از امید به آینده نیز باشد و افزون بر آن در زمانه‌ای که راه انتشار ادبیات مستقل و خصوصاً جوایز غیر دولتی چنین سنگلاخ شده است، معتقدم که این برنامه قدقامتی است بلند برای نماز ایستادگی. همه‌ی شما وبلاگ‌نویسان را به شرکت در این برنامه فرامی‌خوانم و خواهش می‌کنم که با بازنشر فراخوان یا درج لوگو در وبلاگ‌ها و رسانه‌های دم دست خود، دست خوابگرد فیلترشده را بگیرید تا دیگران هم به مشارکت در این مسابقه‌ی بسیار ساده، و به اعتقاد من اثرگذار، فراخوانده شوند.

خوابگرد در فراخون نخستین دوره‌ی محبوب‌ترین کتاب داستانی وبلاگ‌نویسان ایران نوشته است:

قرار است نه فقط زنده و سبز بمانیم، که سبز بودن را زندگی کنیم. در این روزهای سخت‌گذر، وبلاگ‌نویسان فارسی‌ زبان را به مشارکت در انتخاب محبوب‌ترین کتاب داستانی سال فرامی‌خوانیم. این یک مسابقه‌ی ادبی نیست، گونه‌ای همگرایی و گفت‌وگوست در فضای وب، برای دمیدن روحی تازه در بخشی از این فضا. نزدیک‌ترشدن دل‌ها به‌هم و نیز عرصه‌ای برای شناسایی و معرفی آثاری از نویسندگان مستقل ایران که محبوب‌تر و به هر دلیل خوش اقبال‌تر بوده‌اند. مشارکت در این برنامه که نخستین‌بار است در وبلاگستان فارسی برگزار می‌شود، آیینی بسیار ساده دارد. این آیین را با دقت بخوانید و قدمی پیش گذارید تا همه در یک ردیف یک گام جلوتر از آن‌هایی باشیم که توقف‌مان را می‌خواهند.

خوابگرد و دوستانش آیین‌نامه‌ی شرکت در برنامه را در وبلاگ‌های خود گذاشته‌اند. علاوه برآن فهرست کتاب‌های داستانی سال را هم در وبلاگ‌هایشان آورده‌اند که کار خوانندگان و وبلاگ‌نویسان و شرکت‌کنندگان در این انتخاب آسان شود. با این که برخی بر این کار ارجمند خرده گرفته‌اند و حتی برخی تلاش کرده‌اند چوب لای چرخ این کار بگذارند، اما با تقدیر و تشکر از نقدهای سازنده، به اعتقاد من خوابگرد نباید به ناسپاسان توجه کند یا حتی پاسخ بگوید. بهتر است سرش را زیر بیندازد و بازهم از انجام این کارهای ارزشمند کوتاه نیاید.

دوستداران ادبیات به‌خصوص ادبیات داستانی را به استقبال انتخاب محبوب‌ترین کتاب داستانی سال فرامی‌خوانم. سعی کنیم سهمی هرچند کوچک در این حرکت بزرگ فرهنگی ایفا کنیم.