عقب‌ماندگی اقتصادی، دلیل عدم رشد جامعه مدنی کردستان

محمدرضا اسکندری

پروفسور نادر انتصار، استاد دانشگاه و رییس بخش روابط بین‌المللی در کالج اسپرینگ در ایالت آلاباما در آمریکاست. وی یکی از برجسته‌ترین استادان و محققان تاریخ معاصر است. کتاب وی تحت عنوان ناسیونالیسم نژادی کرد در سال ۱۳۸۴ با ترجمه‌ی عرفان قانعی‌فرد، در کردستان ایران و عراق منتشر شده است.

در رابطه با اقتصاد و روند رشد اجتماعی در کردستان مصاحبه کوتاهی با پروفسور انتصار داشته‌ام که توجه شما را به آن جلب می‌کنم.

دکتر نادر انتصار

خیلی از روشنفکران در کردستان صحبت از هویت تازه می‌کنند. این هویت تازه چیست؟

منظور از «هویت تازه» این است که روشنفکران کرد، دینامیک بودن کردیت را در جامعه ایران نشان دهند و اهمیت فرهنگ و نقش کردها را در ایران، نه تنها برای مردم کرد بلکه برای غیر کردهای ایران به طور مداوم نشان دهند.

در کردستان ایران با رشد قاچاق کالا، تعداد زیادی از مردم به نوایی رسیده‌اند. این نوع پولدار شدن چه نقش در جامعه کردی از لحاظ اجتماعی دارد؟

اقتصادی که بر پایه قاچاق کالا بنا شده باشد، باعث به وجود آمدن رانت‌خواری در بدترین نوع آن خواهد شد. هم‌چنین مافیای اقتصادی که قاچاق کالا را در دست دارد، باعث فساد اجتماعی و سیاسی در جامعه می‌شود. اثرات قاچاق‌گری یا قاچاق‌بازی را چند نسل آینده کرد احساس خواهند کرد.

رشد اقتصادی نقش مهمی در روند رشد اجتماعی جامعه دارد. این روند در کردستان در حال حاضر چگونه است؟

گرچه در مقایسه با چندین سال پیش اقتصاد کردستان پیشرفت‌هایی داشته است، لکن به طور کلی اقتصاد کردستان را باید یک اقتصاد در حال رکود دانست. بدون یک اقتصاد پویا، روند رشد اجتماعی در جامعه کند خواهد شد.

یکی از دلایلی که جامعه مدنی در کردستان رشد نکرده است، عقب‌ماندگی اقتصادی کردستان است. بدون جامعه مدنی فعال، رشد اجتماعی بسیار مشکل و حتی غیر ممکن خواهد بود.

آیا جهانی شدن در همه زمینه‌ها در کردستان، فرهنگ اقتصادی و اجتماعی مردم کرد نقشی داشته است؟

اثرات جهانی شدن به صورت یکسان در کردستان نمایان نگردیده است. از لحاظ اقتصادی، کردستان ایران از چهارچوب جهانی شدن بیرون بوده است. لکن به علت گسترش وسایل ارتباط جمعی مانند اینترنت، فرهنگ اجتماعی مردم کرد از اثرات جهانی شدن تا اندازه‌ای بهره برده است.

جامعه کرد از لحاظ تاریخی از چه کمبود اجتماعی رنج می‌برد؟

جواب این سؤال احتیاج به نوشتن یک کتاب یا حداقل یک مقاله مفصل دارد. ولی به طور خلاصه می توان گفت که عقب‌ماندگی اقتصادی، تبعیض شدید طبقاتی نه تنها در کردستان، بلکه در تمام جامعه ایران سابقه تاریخی دارد.

سیستم خان خانی که تا سال‌های اخیر نفوذ زیادی در کردستان داشت و فقدان یک سیستم آموزشی و بهداشتی متناسب، باعث کمبود اجتماعی در کردستان بوده‌اند.

چرا تا به حال یک حرکت فراگیر اجتماعی (حزب، تشکل فرهنگی، رادیو و تلویزیون ماهواره‌ای و روزنامه ...) سراسری کردی در ایران به وجود نیامده است؟

موفق بودن یک حرکت فراگیر اجتماعی بستگی به انسجام فشرده گروه‌های مختلف جامعه دارد. همان طور که قبلاً به آن اشاره نمودم، وجود یک جامعه مدنی فعال برای به وجود اوردن انسجام اجتماعی حیاتی است. این بزرگ‌ترین دلیل فقدان یک حرکت فراگیر اجتماعی در کردستان ایران است.