رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۱۷ بهمن ۱۳۸۷
گفت و گو با پرفسور نادر انتصار، نویسنده‌، محقق و استاد دانشگاه

بررسی سایه‌های جمهوری مهاباد - ۱

محمدرضا اسکندری
اسعد سلامی
mreskandari@gmail.com

رادیو ژیار در نظر دارد که در رابطه با رخدادهای سیاسی مردم کرد و کردستان ساسله گفت و گوهایی با اساتید دانشگاه‌ها، محققان، نویسندگاه و مسؤولین سیاسی احزاب داشته باشد.

اولین و مهم‌ترین این حرکت‌های سیاسی، جمهوری مهاباد است که با نام «بررسی سایه های جمهوری مهاباد» به آن خواهیم پرداخت.

در اولین قسمت این برنامه با نادر انتصار، استاد دانشگاه و رییس بخش روابط بین‌المللی در کالج اسپرینک در ایالت آلاباما در آمریکا گفت و گو کردیم.

انتصار، یکی از برجسته‌ترین استادان و محققان تاریخ معاصر است. کتاب وی تحت عنوان ناسیونالیسم نژادی کرد در سال ۱۳۸۴ با ترجمه‌ی عرفان قانعی‌فرد، در کردستان ایران و عراق منتشر شده است.






جمهوری مهاباد حاصل تجربه ذهنی چه کسانی بود و آیا از طرف کشورهای غربی حمایت می‌شد؟

جمهوری مهاباد مجموعه تلاش‌های روشنفکران کرد بود که به نوعی قابل توجه منافع کردها تامین شود و یا عناصر کردی مورد نظر در یک حکومت کردی قرار بگیرد و هرچند که این تلاش و حرکت موفق نبود تا در سیستم قدیمی و سنتی «شیخ‌ - آقا - سید » نوعی جانشینی صورت بگیرد و به نوعی سیستمی مدرن‌تر پدید آید.



دکتر نادر انتصار

هر چند در کتاب خود به این موضوع اشاره کرده‌اید‌؛ اما آیا رهبران جمهوری مهاباد واقعاً ‌دیدگاه تجزیه‌طلبی داشتند‌؟

در بین مجموعه نظرها‌، کسانی که بر این عقیده باشند که رهبری جمهوری مهاباد قصد جدایی از ایران را داشته است، در حداقل ممکن هستند.‌ اما تمایل اصلی رهبری مهاباد، به ایجاد نوعی خودگردانی با حفظ حقوق کردی در چهارچوب ایران بوده است.

حضور مصطفی بارزانی و نیروهایش در ایران‌، چه نقشی در ساختار جمهوری مهاباد داشت؟

در ان زمان که حکومت کردستان استقرار نیافته و اعلام نشده بود، ملا مصطفی بارزانی و نیروهایش از سوی عراق و نیروی هوایی انگلیس مورد حمله قرار گرفته بودند و البته نمی‌توان نقش ملا را در ساختار و پیکره تاسیس جمهوری مهاباد نادیده گرفت‌. هرچند وقتی که جمهوری کردستان اغاز به کار کرد نیروهای ملا به جمهوری مهاباد گرویدند و ستون اصلی نیروی نظامی مهاباد را تشکیل دادند.

جمهوری مهاباد توسط کدام دولت در ایران سرکوب شد و چه دولت‌های خارجی هم در این زمینه همگام و همراه دولت وقت ایران بودند؟

البته که سلسله پهلوی با استفاده از قدرت سیاسی و نظامی خود بر اوضاع مسلط شد و جمهوری کردستان -پس از ۱۱ماه - از بین رفت و نیروهای غربی هم چندان تمایلی به حضور روس‌ها درایران به بهانه وجود جمهوری مهاباد نداشتند.

البته آن‌ها هم به صورت فعال، نقشی در حمایت از شاه برای سرکوب کردها نداشتند‌. بلکه آن‌ها از عدم حضور روسیه در کردستان خرسند به نظر می‌رسیدند، اما علیه سرکوبی کردها اقدامی نکردند‌.

هرچند باید بگویم که از وقتی که بخش عمده‌ای از کردستا ن ایران - خارج از مهاباد - تحت نفوذ و سلطه انگلیسی‌ها بود که با حکومت مرکزی ایران همکاری نزدیکی داشتند تا قدرت خود را مجددا در منطقه بازسازی کند.


قاضی محمد

ملی‌گرایان آن زمان از جمله دکتر مصدق و سایرین در رابطه جمهوری مهاباد وسرکوب آن توسط رژیم پهلوی چه موضعی داشتند؟

در کل ملی‌گرایان ایران موضع‌گیری مشخص و معینی در رابطه با مهاباد نداشتند‌. از جمله دکتر مصدق که بیشتر به حضور و انگیزه روسیه و حرکت کردستان هم مشکوک بودند.

چرا قاضی محمد و یارانش، وقتی که شکست را حتمی می‌دانستند، با وجود خطر اعدام باز هم در مهاباد ماندند‌؟

رهبری مهاباد در طی دوران کوتاه خود‌، هیچ برنامه مشخصی برای آینده خود نداشت، حتی هنگامی که با نیروی نظامی شاه هم روبرو شد، همین وضعیت ادامه داشت. زیرا آن‌ها بر این باور بودند که می‌توانند از راهی مسالمت‌آمیز با حکومت مرکزی ایران تعامل داشته باشند.

چرا کردهای اهل تشیع‌؛ در جریان قاضی محمد حضور و تاثیر زیادی نداشت؟

منطقه‌ای که تحت کنترل جمهوری مهاباد بود، بخش کوچکی از کردستان ایران را تشکیل می‌داد و به عنوان مثال نواحی کردستان مرکزی‌، شهرهایی مانند سقز و سنندج و کرمانشاه و پاوه‌ را شامل نمی‌شد که در آن شهرها، ساکنین شیعه‌مذهب زیادی زندگی می‌کنند و به این سبب به جمهوری مهاباد نپیوستند (‌و در ان ایام آصف فرماندار کردستان بود‌)‌. علاوه بر این‌، ساختار سنتی و قبیله ای جامعه کردها هم در دهه ۱۹۴۰طبعاً دیگر هویت‌ها را تحت نفوذ قرار می‌داد.

رادیو ژیار از آقای دکتر قانعی‌فرد که ترجمه این گفتگو را نیز بر عهده داشتند‌ کمال سپاسگزاری را دارد.

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

با سلام و ارزوی موفقیت شما
بسیار بسیار مطلب روشنگرانه و زیبایی بود .
با احترام .

-- دکتر مرادی - فرانسه ، Oct 23, 2008 در ساعت 04:00 PM

با سلام
چرا به جای جمهوری کردستان جمهوری مهاباد استفاده میشد؟
احمدنژاد مریوان

-- احمد نژاد ، Oct 23, 2008 در ساعت 04:00 PM

قاضی محمد هم چون پیشه وری دست پرورده روس ها بود و جز تجزیه طلبی و پیوستن به جمهوری ننگین شوروی نقشی نداشت. حتا با این که در بین ما دوستانی از خطه کردستان هم هستند ولی با صدای رسا و بی پرده همه با هم می گوییم جاوید باد ایران یکپارچه مرگ بر تجزیه طلبان و دست نشانده های بیگانگان و درود بر بزرگراه کردستان در تهران و تمام مردمان خوب ایران!

-- بدون نام ، Oct 23, 2008 در ساعت 04:00 PM

خیال تجزیه ایران خیالی درستی نیست

-- یوسفی ، Oct 23, 2008 در ساعت 04:00 PM

من نمیدانم رادیو ژیار چکار با رادیو زمانه دارد رادیو زمانه هم شده صدای تجزیه طلبان ?

-- KIA ، Oct 23, 2008 در ساعت 04:00 PM

قاضي محمد از دست نيروهاي دولتي فرار نكرد با وجود انكه ميتوانست اين كار را بكند وبا افتخار مرگ را بر زندگي در ساييه حكومت پهلوي ترجيح داد .

-- دكتر رهبر ، Oct 25, 2008 در ساعت 04:00 PM

شماها که فقط نشسته اید و مردم کرد را محکوم میکنید یا طرفدار جمهوری اسلامی هستید یا سلطنت طلبان هستی
دست از این حرفها که هیچ پایه و اساس ندارد بردارید

-- بدون نام ، Oct 25, 2008 در ساعت 04:00 PM

متاسفانه عده ای بیسواد بدون مطالعه و بررسی، فرمایش تخلیه میکنند.
دوستان ایرانی به جای اینکه ترس و وحشت خود را از مبارزات کردها ابراز کنید، بیائید در مورد محتوای تاریخی این موضوع نظر بدهید نه عکس العمل شتابزده و دور از واقعیت.
شما انگار غیر از کلمه تجزیه طلبی چیز دیگری یاد نگرفته اید. این موضعگیری های تو خالی بسیار شرم آور است. بیایید از روی سواد و معلومات صحبت کنید. این عکس العمل ها با فرهنگ ایرانی همخوانی ندارد و با عرض معذرت بیشتر به فرهنگ لمپن ها شباهت دارد.اگر نظری دارید باید مستند بیان کنید نه از روی احساسات شوونیستی. به هر حال تاریخ جمهوری مهاباد بخشی از تاریخ ایران است،حال چه مثبت ،چه منفی. اگر تجزیه طلبی مطرح است چه اشکالی دارد چرا همجنس گرایی باید آزاد باشد اما تجزیه طلبی ممنوع. در دنیای دمکراتیک همه نظرها آزاد است. اگر شما مخالف هستید شهامت از خود نشان بدهید و بر اساس عقل و منطق مخالفت خود را ابراز کنید نه با توهین و تهدید. مطمئن باشید که کردها از هیچ توهین و تهدیدی نمی هراسند. به قول پارلمانتار ترکیه لیلا زانا که بعد از شکست ارتش ترکیه در منطقه زاب گفت: کردها مثل آتش هستند. اگر درست به آنها نزدیک شوید شما را گرم می کنند اما بد نزدیک شوید شما را می سوزانند. پس لطفاً عاقلانه به موضوع نگاه کنید.

شاهو از بانه

-- ُشاهو ، Oct 27, 2008 در ساعت 04:00 PM

حزب دموکرات کردستان نه تنها تجزیه طلب
بلکه شدیدا نژاد پرست هم می باشد و بسیار
تلاش می کند تا بین اقوام ایرانی دشمنی
ایجاد کند.همچنین ما فراموش نکرده ایم که
این حزب در زمان جنگ ایران و عراق از صدام حسین پول و اسلحه دریافت میکرد.
رضا از تبریز

-- رضا ، Oct 27, 2008 در ساعت 04:00 PM

دوست عزیز تبریزی
مگر شما آذری ها نبودید که اوایل انقلاب با جمهوری اسلامی در سرکوب مردم کردستان فعالانه شرکت کردید و هزاران کرد را به کشتن دادید؟ حال ما نژاد پرست هستیم و شما غیر نژادپرست؟ ...

-- سیروان از پاوه ، Oct 28, 2008 در ساعت 04:00 PM

این آقا که شعار مرگ، مرگ را آغاز کرده اند 30 سال عقب تر از زمان زندگی می کنند.

-- شاکری از تهران ، Oct 28, 2008 در ساعت 04:00 PM

پس چرا حضرت الهام علی اف(ص) میفرمایند تا سه راه آذری تهران از آن ماست. این تجزیه طلبی نیست اما مبارزه دمکراتیک کردها تجزیه است.

-- بدون نام ، Oct 28, 2008 در ساعت 04:00 PM

پس چرا پیشه وری شما به شوروی فرار کرد. اگر قاضی محمد تجزیه طلب بود مثل پیشه وری شما فرار میکرد. پ

-- بدون نام ، Oct 28, 2008 در ساعت 04:00 PM

من آذری هستم و عشق من کرد است. اسن خط و خط کشی ها که شما ها می کنید بخاطر این است که با عرض معذرت اصلا دید انسانی به دنیا و انسان ندارید. سیاسی های از درون ورشکسته ای هستید که می خواهید این سرخوردگی را جایی دیگر و آنهم با واپس گرایی به چند صد سال پیش و قوم و قبیله و طایفه گرایی جبران کنید. 100 سال پیش در همین آذربایجان و کردستان فقط از دهات هم دختر می گرفتند و دختر می دادند. حالا مردم مرز طایفه و قوم و همشهری را رد کرده اند ولی شماها هنوز خواب تشریف دارید

-- بدون نام ، Nov 12, 2008 در ساعت 04:00 PM

با درود
در این اینکه ایران را گلستانی پر از گلهای زیبا نامگذاری کردند سخنی بیجا نگفتند.
این گلهای رنگارنگ همان اقوام ایرانی هستند با فرهنگهای رنگارنگ
اما در باره قومها و قومیت نگریها .متاسفانه امروز گروههای هستند که یا از روی
نا آگاهی یا از رو حسادت دست مایه استعمار گران قرار گرفته و تمام کوششان
را بر این گذاشته تا ایرانمان را که یکی از معدود کشورهای جهان میباشد که این
ویژگیها را دارا میباشد به خرابه ای تبدیل کنند تا آسانتر بر آن چیره شوند، در باره
ظلم بر این قوم یا آن قوم، در اینکه ظلم وجود دارد حرفی نیست ، اما چه کسی
میتواند ثابت کند که بر چه قومی بیشتر از قوم دیگری ظلم میشود؟ اجازه بدهید
به شیوه دیگری منظورم را بیان کنم... وقتی ما میگویم مثلا بر قوم کرد ظلم میشود
آیا نباید بگویم فلان قوم بر این قوم ظلم میکنند؟ آیا به این معنی نیست که یک قوم
حاکم هست؟ آیا به راستی در ایران اقوام نژادی هستند که حکومت
میکنند؟ و آیا شما مدرکی دارین که مثلا کردها بر لرها یا آذریها یا..... ظلم میکنند
چراما باید شعار تفرقه بینداز و حکومت کن را به شعور تبدیل کنیم،
من که در حقیقت هم لر هم کرد هم آذری هستم (در طول۶۷۰ سال از نظر نسلی
تا آنجا که تحقیقات من نشان داده)
براستی اگر آنقدر بی مایه باشم .خودم را به چه نژادی یا قومی نسبت دهم؟؟
و وقتی که در هیچ سند تاریخی نشانی از جنگهای اقوام وجود ندارد (امید وارم که
مخالفین این نظر با آوردن سند ، حتی یک سند قابل قبول این اتفاق را اثبات
کنند)چرا تو هم میهن گرامی مظلومیت را برای خود تنها میبینی، چگونه من برای
تو و در کنار تو فریاد آزادی خواهی سر بدم وقتی تو خود را از من جدا میبینی،اگر ضعفی
هست در شیوه مبارزه ما و در فرهنگ ما ست نه قدرتمند بودن دشمن برای همین هم
هست که رژیمها میایند و میروند ولی استبدادو قداست(مقدس) همچنان بر روح ما سوار
است.
براستی بعد از گذر این همه زمان ما یاد نگرفته ایم که تنها و تنها در کنار هم بودن
هست که میتوانیم بر هر ناعدالتی قالب شویم،
من نه کردم نه لر نه بلوچ نه آذری نه خوزی نه گیلک نه فارس نه ترکمن. نه من فقط
ایرانیم . داستان قومیت گرایی داستانیست که جذابیت خودش رو از دست داده...اما
نباید اجازه داد که فرهنگها یی که در گوشه و کنار ایران هست فراموش شود
با سپاس کاوه

-- کاوه ، Nov 15, 2008 در ساعت 04:00 PM

من يك كرد ايلامي هستم هر وقت كه نهضت جمهوري مهاباد را مي نگرم مي گويم اي كاش سران وبزرگان اين حزب هم اكنون زنده بودند تا دهان اين گزافه گويان را مهمور كنند اخر تا كي قضاوت نا عادلانه خسته نشديد به خود بيئيد

-- leyla madyan ، Feb 5, 2009 در ساعت 04:00 PM