۱۷ سال زندان برای فروشنده مواد شیمیایی به صدام

در رابطه با بیست و یکمین سال بمباران شیمیایی مناطق کردنشین ایران و عراق (حلبچه، سردشت و زرده کرمانشاه) به کاخ دادگستری هلند رفتیم تا با یکی از دادستان‌های پرونده جنایات حملات شیمیایی مصاحبه‌ای داشته باشیم.

طی ملاقاتی با دادستان این پرونده، از وی خواستیم به سوالات ما پاسخ دهد. هم‌اکنون توجه شما را به ترجمه این مصاحبه جلب می‌کنم.

سردشت

لطفاً خودتان را برای شنوندگان رادیو معرفی بفرمایید و نقش خود در این پرونده بازگو نمایید؟

اسم من یان کایپرس است. من یکی از دادستان‌های پرونده آقای فرانس ون‌آنرات هستم. هم‌چنین دادستان مطبوعاتی این پرونده هم هستم.

من همراه دیگر همکارانم پاسخگوی سوالات روزنامه‌نگاران و مطبوعات هستیم. هم‌اکنون پاسخگوی سوالات شما نیز هستم.

در درجه اول می‌خواهم برایم علت دستگیری فرانس ون‌آنرات را توضیح دهید؟

آقای فرانس ون‌آنرات، متهم به جرایمی از قبیل نسل‌کشی، انتقال مواد شیمیایی جهت استفاده در حملات شیمیایی است و توسط وزرات دادگستری دستگیر شده و تحت تعقیب و پیگرد قانونی قرار گرفته است.

ما می‌دانیم که آقای فرانس ون‌آنرات قبل از دستگیری در یک برنامه تلویزیونی بنام نت‌ورک شرکت کرده بود. آیا دستگیری او ارتباطی به شرکت او در این مصاحبه تلویزیونی دارد؟

دقیقاً درست است. وزرات دادگستری از محتوای این مصاحبه باخبر شد و باید بگویم که این مصاحبه یک مصاحبه قابل توجهی بود. این مصاحبه در تحقیقات ما در مورد آقای فرانس ون‌آنرات نقش کاتالیزور داشت.

قبل از آن نیز یک مصاحبه با آقای فرانس ون‌آنرات در همین رابطه در روزنامه هاخسه گورانت منتشر شده بود.
در ادامه انتشارات عمومی زیادی در رابطه با فروش مواد شیمیایی در مطبوعات، بازرسان عمومی اقدام به شروع تحقیقاتی در این زمینه نمودند.

آمریکا حدود ۱۵ سال پیش فرمان دستگیری فرانس ون‌آنرات را داده بود. چرا هلند بعد از ۱۵ سال از این جریان خبردار شده است؟

در این رابطه نمی‌توانم پاسخی بدهم. من دادستان این پرونده هستم. متهم به دادگاه عالی شکایت کرده و ما مشغول بررسی این شکایت هستیم.

شما می‌توانید این سوال را از وکیل دادگستری که در مرحله اولیه این پرونده مسوول بوده، بپرسید. من نمی‌دانم چه اطلاعاتی و اسنادی استفاده شده و این اسناد و اطلاعات از کجا تهیه شده است. در هر حال این شروعی برای این پرونده بود.

چرا درخواست قربانیان برای دریافت غرامت از طرف دادگاه عالی رد شده است؟

بله، این درخواست توسط دادگاه عالی رد شده است. من فکر می‌کنم علت رد شدن این درخواست به چند عامل بستگی دارد.

اولاً این حقیقت در یک زمان و دوره‌ای اتفاق افتاده که قانون دیگری حاکم بوده است.

قانونی که حداکثر غرامت را ۱۵۰۰ گیلدن تعیین کرده است (پول سابق هلند که معادل ۷۵۰ یورو است) که خیلی کم هم بوده است و علاوه بر این ما بایستی قوانین ایران و عراق در رابطه با غرامت هم در نظر بگیریم که این کار خیلی ساده نیست.

در‌نهایت دادگاه عالی تصمیم گرفت که این مساله ساده نیست و این درخواست را رد کرد.

ما از انتقال بیش از ۷۰۰تن مواد اولیه شیمیایی خبر داریم و می‌دانیم که این کار به تنهایی انجام نگرفته است. آیا دست‌اندرکاران، شرکت‌ها و افرادی که در انتقال مواد شیمیایی به آقای فرانس ون‌آنرات کمک کرده‌اند، مورد تعقیب قرار می‌گیرند؟

من نمی‌توانم به این سوال پاسخی بدهم. از تحقیقاتی که تا کنون انجام گرفته است، کسی دیگر به‌عنوان متهم شناخته نشده است؛ تنها متهم پرونده آقای فرانس ون‌آنرات است.

آیا در پرونده ثبت شده است تنها متهم پرونده آقای فرانس ون‌آنرات است و او تنها همه این مواد شیمیایی را به عراق انتقال داده است؟

بله، شما خودتان درست می‌گویید. یک نفر به تنهایی نمی‌تواند این همه مواد را از نقطه آ به نقطه ب بکشاند و یا انتقال بدهد. بدون شک کسانی دیگر هم شریک او بوده‌اند.

اما سوال این است که آیا ما می‌توانیم مجرمان دیگری را هم مورد تعقیب قرار دهیم. آیا هلند خودش می‌تواند این افراد را تعقیب و محاکمه کند. این‌ها سوالات دیگری هستند.

اما در این شرایط به طور مشخص ما متهم دیگری غیر از آقای فرانس ون‌آنرات نداریم.

دادگاه عالی، نسل کشی را در رابطه با آقای فرانس ون‌آنرات رد کرد. در حالیکه دادگاه اولیه و دادستانی و وزرات دادگستری با کار تحقیقی بیش از نه ماه نسل‌کشی را تأیید نمودند. چرا دادگاه عالی، رای دادگاه اولیه را رد کرد؟

بله در جریان این پرونده نفرات زیادی سخت کار کرده‌اند. در بخش ما بیش از نه ماه دو دادستان و دو معاون وزیر و خیلی از افراد دیگر سخت تلاش کرده‌اند.

ما تحقیقات زیادی در زمینه‌های مختلف از جمله نسل‌کشی انجام داده‌ایم. کتاب‌ها و منابع زیادی را در این رابطه مطالعه کرده‌ایم.

گزارش آقای ماکس فان‌استول وزیر سابق را که برای سازمان ملل تهیه کرده بود و گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر و غیره را مطالعه کردیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که بله صحبت از نسل‌کشی و قتل عام گروهی بوده است.

حلبچه

دادگاه اولیه نیز نسل‌کشی را تایید کرده است. فقط دادگاه عالی مساله شریک جرم بودن آقای فرانس ون‌آنرات را در نسل‌کشی رد کرده است. به نظر دادگاه عالی، نمی‌توان بدون داشتن شرایط کافی کسی را شریک جرم محسوب کرد.

آقای فرانس ون‌آنرات به نظر دادگاه عالی شرایط یک مجرم واقعی را ندارد. این جریان نسل‌کشی نبوده؛ ولی علائمی از نسل کشی در ان دیده می‌شود.

آیا شما و گروهتان که سال‌ها با این پرونده مشغول بوده‌اید و معتقد هستید که این جریان نسل‌کشی بوده است، به تحقیقات خود برای اثبات نسل‌کشی ادامه می‌دهید یا کار را متوقف می‌کنید؟

این جریان به دادگاه عالی ارجاع شده است. آنچه مشخص است، این است که شریک جرم بودن آقای فرانس ون‌آنرات توسط دادگاه عالی تایید نشده است.

البته دلایل کافی برای اثبات شریک جرم بودن او در نسل‌کشی ارائه نشده است.

چرا دادگاه اولیه آقای فرانس ون‌آنرات را به ۱۵ سال زندان و دادگاه عالی به ۱۷ سال محکوم نمود؟

وزارات دادگستری در اولین جلسه دادگاه تقاضای ۱۵ سال زندان کرد که قاضی پرونده با ۱۵ سال زندان موافقت نمود.

اما در دادگاه بعدی، قاضی دادگاه آقای فرانس ون‌آنرات را به ۱۷ سال زندان کرد که دو سال بیشتر از درخواست دادگستری بود.

ما می‌دانیم که یک هیأت از وزرات دادگستری از مناطق آسیب‌دیده بازدید کرده و شدیداً تحت‌تاثیر قرار گرفته است آیا می‌توانید در این رابطه برای‌مان صحبت کنید؟

همکار من که دادستان این پرونده بود از مناطق آسیب‌دیده بازدید نکرده است؛ ولی با سفر به خارج از کشور با تعداد زیادی از قربانیان و شاهدان عینی این جریان ملاقات کرده است.

اما می‌دانم که وکیل دادگستری دادگاه اولیه خودش از مناطق آسیب دیده بازدید کرده و شدیدا تحت‌تاثیر قرار گرفته است. اگر انسان به اسناد نگاه می‌کند، احساس بدی به او دست می‌دهد و واقعاً وحشتناک است.

وضعیت پرونده آقای فرانس ون‌آنرات در حال حاضر چگونه است؟

آقای فرانس ون‌آنرات به دادگاه عالی مراجعه نموده است. وکیل وی در پی مطرح کردن نواقض حقوقی پرونده هستند. فعلاً بایستی منتظر ماند. در این لحظه نمی‌توانم چیزی بگویم.

آیا تعداد قربانیان این جنایت مشخص است؟

ما هیچ عدد مشخصی از تعداد قربانیان نداریم. ولی مشخص است زمانی که ما از مساله نسل‌کشی اسم می‌بریم؛ بنابراین صحبت از تعداد زیادی است.

ما با قربانیان زیادی صحبت کرده‌ایم. اعداد و ارقام زیادی دیده‌ایم. تصاویر و اسناد زیادی دیده‌ایم. این‌ها خیلی ارقام زیادی هستند.

ما فکر می‌کنیم که آقای فرانس ون‌آنرات مجرم و شریک جرم است. به همین خاطر ما او را مسوول جریان می‌دانیم. ما از حکم دادگاه خوشحال هستیم.

برای بعضی از کردها نامشخص است که آقای فرانس ون‌آنرات که یک هلندی است و باید توسط دولت مجازات شود، چگونه سیستم حقوقی هلند او را به خاطر مردمی در آن طرف دنیا هستند، محاکمه می‌کند و به زندان می‌افکند. آیا شما می‌توانید تفاوت حقوق شهروندی آقای فرانس ون‌آنرات و حقوق جهانی را در این پرونده شرح دهید؟

البته این سوال مشکلی است. ما در جریان این پرونده نشان دادیم که اگر یک هلندی در خارج از مرزهای هلند مرتکب جرمی می‌شود، ما باید او را شدیداً تحت تعقیب قرار بدهیم؛ محاکمه کنیم؛ مجازات کنیم.

هیچ‌‌کس نباید این تصور را بکند که اعمالی چنین وقیحانه، بدون مجازات و پیگرد قانونی باقی می‌ماند. این مهم‌ترین نتیجه‌گیری است که ما در این جریان می‌توانیم بکنیم.

آیا این شانس وجود دارد که هلند بزرگ‌ترین کشور حقوقی جهان شود؟

من نمی‌دانم. ما تلاش می‌کنیم کار خود را خوب انجام دهیم و در خارج از مرزهایمان مسوول باشیم و امیدواریم که بتوانیم در خارج از مرزهای‌مان در راستای بهتر شدن یک سیستم حقوقی جهانی تلاش کنیم.

ما فکر می‌کنیم اگر چنین جنایتی در خارج از مرزها اتفاق می‌افتد، بایستی مسوولین آن تحت تعقیب و پیگرد قرار بگیرند.

طبق رای دادگاه عالی، قربانیان هیچ غرامتی نمی‌گیرند. آیا قربانیان می‌توانند اقدام به شروع یک پروسه دادگاهی جدید نمایند؟

طبق قانون هلند اگر کسی خودش را به عنوان قربانی بخواهد عنوان کند، قربانی می‌تواند تقاضای غرامت بکند. خوب این مسأله توسط دادگاه عالی رد شده است.

این مساله به لحاظ جنایی ساده نیست و نمی‌توان در مورد آن تصمیم گرفت. ولی افراد می‌توانند شخصاً یک پروسه را شروع نمایند و از طریق وکیل خود، تقاضای غرامت از آقای فرانس ون‌آنرات نمایند.

چه پیامی برای قربانیان دارید؟

من امیدوارم که قربانیان این جریان بتوانند به زندگی‌شان ادامه بدهند و نقطه قوت و امیدی پیدا کنند. من امیدوارم که بانیان این جنایت مجازات شوند.

ما به‌عنوان مسوول مشغول یک پرونده جنایی هستیم، از طرفی وظیفه ما بررسی و پیگیری اعمال خلاف است و از طرفی دیگر شاهد احساسات و عواطف قربانیان هستیم. این نیز کار آسانی نیست.

من می‌دانم که آقای فرانس ون‌آنرات تنها مجرم این پرونده نیست. امیدوارم ما بتوانیم سهمی در شناسایی مجرمان داشته باشیم. من تلاش می‌کنم هر آن‌چه در توان دارم، انجام بدهم.

امیدوارم این‌گونه نباشد که بعداً بگوییم ما می‌توانستیم فلان کار را انجام بدهیم؛ ولی ندادیم. ما به تلاش خود ادامه می‌دهیم.