«حماس دیگر حمله نخواهد کرد»

رضا جمالی

پس از ۲۲ روز درگیری در نوار غزه, اسرائیل ساعت دو بامداد روز یک‌شنبه هجدهم ژانویه به طور یک‌جانبه اعلام آتش‌بس کرد.

بررسی چالش‌های پیش رو در برقراری و تدوام آتش‌بس اعلام شده موضوع گفت و گوی من با احمد زیدآبادی، روزنامه نگار و تحلیل‌گر مسایل خاورمیانه است.

آقای زید ‌آبادی بعد از ۲۲ روز جنگ خونین اسرائیل اعلام آتش‌بس یک‌جانبه کرد. چه عواملی در وادار کردن اسرائیل به اعلام این آتش‌‌بس یک‌جانبه نقش داشته ‌است؟

اسرائیل از یک طرف اعلام می‌‌کند به خواسته‌‌هایی که می‌‌خواست در این جنگ دست یافته است. یعنی فکر می‌کنند یک بنیانی را از طریق حمله به غزه پایه گذاشتند که این منجر به قطع حملات موشکی حماس و همین‌طور جلوگیری از قاچاق سلاح به آن سرزمین می‌‌شود.

در عین حال ظاهراً اسرائیل برای ادامه‌‌ی جنگ انگیزه‌‌ی زیادی نداشت به خصوص این‌که با وضعیت مبهمی روبه‌رو شود و ممکن بود در یک عملیات دیگر هدف غیر نظامی را بزند و کشتار وسیعی راه بیاندازد که این فشار بین‌‌المللی را علیه اسرائیل بیش از پیش افزایش می‌‌داد.

همین‌طور ممکن بود در تله‌‌های انفجاری احتمالی که برخی از نیروهای حماس در پناهگاهایشان ایجاد کرده بودند، گیر بیافتد و تلفاتی به بار آورد. در مجموع این عوامل باعث شدند تا آنها اهدافشان را به همین میزانی که به دست آوردند کافی بدانند و اعلام آتش‌بس بکنند.

به نظر شما فشارهای بین‌المللی بر این پذیرش و اعلام آتش‌بس از سوی اسرائیل تأثیر نداشت؟

تصور نمی‌کنم فشارهای بین‌المللی تأثیر اصلی را داشته است. به هر حال خیلی‌‌ها در جنگ‌‌هایی که می‌‌کنند خیلی تحت تأثیر فشارهای بین‌‌المللی قرار نمی‌‌گیرند و در مجموع ظرفیت زیادی برای تحمل این فشارها دارند.

فکر می‌‌کنم این یک عامل بوده، اما نه عامل اصلی و عامل مهم احتمالاً همان دیدگاه‌های نظامیان اسرائیلی مبنی بر این‌که تا همین جایی که آمده‌ایم کافی است و بیش از این ضرورتی ندارد بود.

با توجه به مهلت یک هفته‌‌ای که حماس به اسرائیل برای خروج از غزه داده و با توجه به بی‌‌پاسخ ماندن مشکلاتی که باعث بروز این جنگ در منطقه‌‌ی غزه شد چه چشم‌‌اندازی را در ادامه‌‌ی این آتش‌‌بس متصور هستید؟

فکر می‌کنم حماس می‌‌دانست که اسرائیل به هر حال قبل از سوگند آقای اوباما در کاخ سفید بخش زیادی از نوار غزه را تخلیه می‌‌کند و برای این بحث یک هفته را اعلام کرد.

قاعدتاً اسرائیلی‌‌ها بخشی از مواضع‌شان را حفظ می‌‌کنند تا این‌که یک آتش‌‌بس پایدار به امضا برسد و فکر نمی‌‌کنم دیگر حماس حاضر باشد خودش را درگیر جنگ کند.‌‌

آن‌ها هم وارد مذاکره‌‌ی جدی با مصری‌‌ها می‌‌شوند چون ابتکار عمل دست مصری‌‌ها‌ست، حمایت بین‌‌المللی را هم دارند و آن را در کنفرانس شرم‌‌الشیخ به دست آوردند. ممکن است در کنفرانس سران عرب در کویت هم این حمایت را به دست آورند، در واقع خطوط اصلی کاملاً روشن است.

ایجاد سازکار مشخص برای جلوگیری از قاچاق سلاح از مرز رفح، توقف حملات موشکی‌، خروج نیروهای اسرائیلی، آشتی بین حماس و فتح و عملاً ورود حماس به یک روند سیاسی که پیش از این علاقه‌ی زیادی به آن نداشت خطوط اصلی هستند.

این چیزهایی است که به نظر من در سطح منطقه و بین‌‌المللی به استثنای بعضی از کشورها روی آن اتفاق نظر وجود دارد و به نظر من حماس هم راهی جز این پیش‌رو ندارد.

ویرانه‌های غزه پس از جنگ ۲۲ روزه

هم اکنون اسرائیل و حماس تبلیغات وسیعی را مبنی بر پیروزی در این جنگ به راه انداخته‌اند آیا این جنگ ۲۲ روزه برنده‌‌ی واقعی هم داشت؟

حماس فلسفه‌‌ای را دارد که شبیه حزب‌‌الله است و رهبران ایران هم ظاهراً همین نگاه را دارند که در یک جنگ چه بکشند و چه کشته شوند، پیروز هستند. بنابراین این جنگ هر نتیجه‌ای که در بر داشت قطعاً حماس اعلام پیروزی می‌‌کرد.

آنچه در این جنگ روی زمین اتفاق افتاد از بین رفتن بخش عظیمی از امکانات حماس بود به علاوه از بین رفتن بروکراسی آن دولتی که تشکیل داده بودند، قطعاً از منظر یک ناظر عادی این پیروزی مطلقاً نمی‌تواند برای حماس باشد. اما بستگی به نگاه و تعریف دارد.

تعریفی که آقای اسماعیل هنیه و دیگر رهبران حماس دارند همین است که به هر حال تلفات را داده‌‌اند و ظاهراً برای آن‌ها تأثیری ندارد و آن‌ها پیروز هستند. همین‌طور که حزب‌‌الله هم معمولاً همین نگاه را به تحولات خودش و نوع مواجه‌‌اش با اسرائیل دارد.

هم‌‌زمان با فعالیتهای دیپلماتیک مصر و عربستان چند روز پیش نشستی موازی در شهر دوحه به ابتکار قطر با حضور ایران، سوریه، رهبران حماس و چند کشور اسلامی دیگر برگزار شد. به نظر رسید که زورآزمایی میان دو گروه از کشورها برای به دست گرفتن طرح ابتکار صلح در جنگ غزه وجود دارد. به نظر شما این رقابت‌های منطقه‌‌ای چه تأثیری بر طرح صلح و آتش‌‌بس میان اسرائیل و حماس خواهد داشت؟

اصولاً قطر خودش را در موقعیتی نمی‌بیند که با مصر یا عربستان رقابت کند. قطری‌‌ها معمولاً سعی می‌کردند بین این دو محوری که به عنوان محور رادیکالیزم و محور میانه‌‌روی در منطقه نام گرفته است، حالت میانجی‌گری را بازی کنند.

چنان‌چه این نقش را در بحران لبنان نیز بازی کردند. علاقه‌‌مند بودند که این نقش را در این مناقشه هم بازی کنند. اما به نظر می‌آید از نظر مصری‌‌ها و سعودی‌‌ها این نقش بازی کردن در این میدان خارج از حدود و ظرفیت قطر بود.

بنابراین خیلی اعتنایی به اجلاس دوحه نکردند. قطری‌ها هم با دعوت از طرف‌‌های مقابل سعی کردند در مقابل سعودی‌‌ها یک نوع قدرت‌نمایی بکنند. اما واقعیت این است که قطری‌‌ها این‌قدر به لحاظ واقعی تأثیرگذار نیستند.

قدرت‌های اصلی در واقع همان ایران‌، سوریه‌، حزب‌الله و حماس هستند که با توجه به ضربه‌‌ای که حماس خورده است و از آن طرف با توجه به این‌که حزب‌‌الله هم در این مناقشه نشان داد که دیگر توان استفاده از سلاح نظامی را علیه اسرائیل در مواقع بحرانی ندارد، به نظر می‌آید این محور تضعیف شده است.

قاعدتاً سوری‌ها هم مذاکراتشان را با اسرائیل در پیش می‌‌گیرند. البته ایران هم به همین سیاستش ادامه می‌دهد. اما در مجموع آنچه واقعیت پیدا می‌‌کند آتش‌بسی است که به نظر من جنگ را تکرار نمی‌‌کند و حماس دیگر حمله‌ای به اسراییل نخواهد کرد.

همان اتفاقی که برای حزب‌الله افتاد و عملاً مرزهای اسرائیل را امن نگه داشت، حماس هم حتا با شدت و حدت بیشتر به همین سمت رفت.

گروهی از رهبران سیاسی جهان برخورد دوگانه‌ی غرب را با جنگ غزه مورد انتقاد قرار دادند. از جمله نخست وزیر ترکیه که گفته است غرب در جنگ روسیه و گرجستان فعال‌تر و مثبت‌‌تر وارد میدان شد تا جایی که روسیه‌‌ی مقتدر را به طرح آتش‌بس وادار کردند. اما در جنگ غزه با توجه به ابعاد بالای فاجعه‌‌ی انسانی آن غرب و سازمان ملل آن‌طور که باید و شاید وارد عمل نشدند و نتوانستند ایفای نقش کنند.

غربی‌ها در نگاه به مسایل جهان عینک خودشان را دارند و کشورهایی مثل ترکیه هم با عینک خودش به آن نگاه می‌کند و قاعدتاً آن‌ها به هم انتقاد هم می‌‌کنند.

در واقع از نظر غربی‌‌ها به رغم این بحث‌‌های مربوط به حقوق بشر اهمیت دولت‌ها در آن چارچوبی که سازمان ملل به رسمیت شناخته، مهم‌ترین چیز است و بقیه‌ی مسایل در حاشیه هستند.

در هر صورت هر کسی از نقطه‌‌ای که نشسته، سیاست این کشور یا آن کشور را دو‌گانه تلقی می‌‌کند ولی قاعدتاً خود آن‌ها تصویر دیگری دارند.