عقب‌نشینی از نوع سوم

رضا جمالی

بعد از واکنش رییس‌جمهور ایران در مورد اظهارات جنجال‌برانگیز معاون خود در مورد دوستی با مردم اسراییل ‌که گفته بود حرف آقای مشایی حرف دولت است و ملت ما با ملت‌ها و مردم جهان مشکلی ندارند، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران در نماز جمعه تهران سخنان رحیم‌مشایی، رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را در مورد دوستی با مردم اسراییل، اشتباه دانست و اعلام کرد این موضع دولت جمهوری اسلامی نیست.

با عباس عبدی، تحلیل‌گر سیاسی ‌درباره واکنش رهبر ایران و نامه رحیم مشایی گفت و گو کردم.

عباس عبدی

آیت‌الله خامنه‌ای در خطبه های نماز جمعه‌ی تهران، سخنان آقای رحیم مشایی در مورد دوستی با مردم اسراییل را اشتباه دانسته و اعلام کرد‌ که این موضع جمهوری اسلامی نیست. در حالی که آقای احمدی نژاد‌ ۲۴ ساعت قبل از این اظهارات، در مقابل خبرنگاران از هم‌سویی دولت با اظهارات رحیم مشایی سخن به میان آورده بود. این موارد را باید به حساب اختلاف در دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران گذاشت؟

باید دید که جملات دقیق این افراد چه بوده است. از طرف دیگر به دلیل مسایلی که وجود دارد این افراد باید به گونه‌ای کارهای همدیگر را توجیه کنند که نکته‌ی پیچیده‌ای نیست.

اگر مسأله پیچیده بود، قاعدتاً باید آقای مشایی برکنار می‌شد و چون این اتفاق نیفتاده، باید گفته شود که این اقدامات در جهت کلی حکومت است و این سخنان هم چندان جدی نیست.

ضمن آن‌که صحبت‌های آقای مشایی ارتباطی به حوزه‌ی وظایفش ندارد‌ و ‌‌هر کس صحبتی کرد که به حکومت ارتباط پیدا نمی‌کند.

آیا اظهارات متفاوت رهبر و رییس‌جمهور، تناقض بر سر یک موضوع نیست؟

بله، ‌از این دست موارد در ایران کم نیست که به یکی از آنان پرداخته شود. حالا هم که این ماجرا را که بعد از اظهارات رحیم‌مشایی که همکار نزدیک رییس‌جمهور است، به وجود آمده، البته این‌طور توجیه می‌کنند است که این حرف‌ها را نگفته است تا کسی بگوید در جهت سیاست‌های دولت نبوده است.

در نامه آقای رحیم‌مشایی‌ به طور مستقیم عذر‌خواهی نشده؛ اما سخنان رهبر ایران را فصل‌الخطاب اعلام کرده است‌. از سوی دیگر آیت‌الله خامنه‌ای به کسانی که به دنبال سخنان رحیم‌مشایی التهاب‌آفرینی کردند، حمله کرده و به نظر ‌رسید که این ماجرا‌ به صورت کدخدا‌منشی حل و فصل شد. آیا این‌طور است؟

منظور آقای خامنه‌ای فقط به منتقدان رحیم‌مشایی نبود؛ بلکه مخاطبش کسانی بود‌ که از دولت انتقاد می‌کنند. آن طور که از فحوای کلام بر‌می‌آید؛ شاید بیشتر آقای روحانی مورد نظر ایشان بوده است. البته کسی هم به عنوان مصداق تعیین نشد.

از آن جایی که این مسأله‌ی به وجود آمده، دعوا و اختلاف نظر جدی بین گروه‌ها و جناح حاکم نبود، به همین دلیل زود ماجرا جمع و جور شد.

اسفندیار رحیم مشایی، رییس سازمان میراث فرهنگی (عکس: ساتیار امامی، فارس)

با این وجود به نظر من پشت این قضیه، جدی بود. شاید اصلاً ارتباطی به آقای مشایی نداشت که وارد ماجرا شود و اظهار ‌نظر کند.

فکر می‌کنم توافقاتی شده بود و بعضی‌ها تأکید کرده بودند که این حرف را بزند و راهی باز شود که خب، دیدیم نشد و قضیه نگرفت.

اصلاح‌طلبان در مورد اظهارات آقای مشایی موضعی روشنی نداشتند و سکوت کرده‌ بودند. یعنی نه تأیید و نه مخالفت کردند.

البته نه این‌که در این مورد موضع روشنی نداشتند، شاید دوست نداشتند که وارد این موضوع شوند.

ضمن این‌که تعدادی از اصلاح‌طلبان در مورد‌ قسمت دوم حرف‌های آقای رحیم‌مشایی موضع گرفتند.

قسمتی از حرف‌های آقای رحیم‌مشایی که به نظر متوجه این گفته‌های خود نبود. این‌که در اسراییل شکاف چندانی بین مردم و دولتش نیست. یعنی اگر با ملتش خوب هستی، نمی‌توانی با دولتش چالش داشته باشی؛ در نتیجه باید با دولتش هم روابط خوبی داشته باشید.

رهبری هم در واقع به قسمت دوم این حرف‌ها اعتراض داشت و این‌که مردم و دولت اسراییل یکی است و تفاوت زیادی بین آن‌ها وجود ندارد. در جوامع استبدادی بسته است که می‌توان بین مردم و دولت تمایز جدی قائل شد.

اما آن فردی که این سخن را گفته بود، به دلیل آن‌که در حوزه‌ی تخصصی‌اش نبود، متوجه نتایج آن نشد که کار را به این جا کشانده است.

نکته‌ی دیگر هم این است که اصلاح‌طلبان به این دلیل وارد نشدند که نمی‌خواستند طرف هیچ کدام از (دو طرف) قضیه را بگیرند.

پس به نظر شما اظهارات آقای مشایی عمدی بوده است؟

غیر‌عمدی ‌هم ‌نبوده است. اما ممکن است آقای مشایی متوجه تبعات سخنانش نبود. مثلاً ما می‌توانستیم این حرف را در مورد حکومت صدام بگوییم‌ که با ملت عراق خوبیم؛ با دولتش مشکل داریم. اما در مورد مردم اسراییل و دولت اسراییل که نمی‌توان این حرف را بیان کرد.

چون آقای مشایی متوجه تبعات سیاسی حرف‌های خود نبود که به کجا می‌کشد که در نهایت منجر به اختلاف داخلی جناح حاکم شد که رهبری تلاش کرد به این ماجرا فیصله بدهد.