سمفونی آب

پرویز جاهد

چندی قبل، برنامه موسيقی فيلم به پايان رسيد اما به دلايلی تعدادی از برنامه‌ها روی سايت قرار نگرفت. يکی از اين برنامه‌ها، موسيقی فیلم «ببر خیزان، اژدهای پنهان»، ساخته‌ی انگ لی، فیلمساز چینی بود که پس از مدتی تاخير، منتشر می‌شود.

موسيقی فيلم «ببر خيزان، اژدهای پنهان»، کار آهنگسازی به نام تن دان است که با برخی از مهم‌ترين فيلمسازان چينی از جمله انگ لی کار کرده است.

انگ لی از موفق‌ترین فیلمسازان چينی، در دنیای غرب است. فیلمسازی که بیشتر فیلم‌های خود را در هالیوود و به زبان انگلیسی ساخته و می‌سازد.

از جمله «حس و حساسیت»، «طوفان یخ»، «سواری با شیطان» و «کوهستان بروک‌بک». اما هر از چندگاهی فیلش یاد هندوستان می‌کند و به سرزمین اجدادی‌اش بر‌می‌گردد و فیلمی نیز در آنجا می‌سازد، مثل فیلم «ببر خیزان، اژدهای پنهان» یا فیلمی که سال گذشته با عنوان «شهوت و احتیاط» ساخت که کاندیدای بهترین فیلم خارجی اسکار امسال بود.

«ببر خیزان، اژدهای پنهان»، فیلمی پر‌حادثه، تماشایی و جذاب در ژانر هنرهای رزمی و در واقع یکی از مهم‌ترین و حماسی‌ترین فیلم‌های این ژانر است.

فیلم، داستان ساده‌ای دارد، داستانی زیبا به سبک افسانه‌های پریان با عناصر خیر و شر. چون یون فت، بازیگر مشهور سینمای چین در نقش استاد لی موبای، جنگجوی بزرگ امپراطور ژیانگ هو در آستانه بازنشستگی است.

آدمی تنها و غمگین که تمام عمرش را به مبارزه با یاغیان و شورشگران گذرانده و حال می‌خواهد شمشیر افسانه‌ای خود را که سرنوشت سبز نام دارد، از طریق یار مبارز قدیمی‌اش، خانم یوشو لین به استاد پیرش ـ سرتی ـ که در استان پکین زندگی می‌کند، برساند.

پوستر فیلم «ببر خيزان، اژدهای پنهان»

اما به محض ورود یوشو به پکین، شمشیر دزدیده می‌شود. کسی از هویت سارق خبری ندارد، اما همه به فرماندار یو ظنین هستند که به کمک عجوزه جادوگری به نام جی فاک، شمشیر را دزدیده است.

اما یوشو به هویت سارق پی می‌برد. او کسی جز جن، دختر جوان و زیبای فرماندار نیست. جنگجوی ماهری که چون گربه‌ای سیاه، در شب می‌جهد و از در و دیوار بالا می‌رود.

پس از آن، یوشو مبارزه سختی را با جن، بر سر به دست آوردن شمشیر آغاز می‌کنند. صحنه‌های رزم بین یوشو و جن در شب، بسیار زیبا و فراموش نشدنی است.

همین‌طور سکانس مبارزه استاد لی با جن، در پایان فیلم که روی شاخه‌های نازک درختان بامبو با هم می‌جنگند، چشمگیر و خیره‌کننده است.

«ببرخیزان، اژدهای پنهان»، داستان مبارزه خیر و شر است. ببر و اژدها، نام‌های سمبلیک برای نیروهای ینگ و یان، در فرهنگ چینی و نمادگرایی بودایی است.

جنگجویان ببر خیزان، مثل پرنده در شب، از بامی به روی بامی دیگر می‌جهند و می‌توانند لحظاتی طولانی روی شاخه‌‌های نازک درختان بجنگند.

هیچ توضیحی درباره توانایی‌های آن‌ها در میان نیست. آن‌ها جنگجویان و قهرمانانی افسانه‌ای‌اند که بر نیروی جاذبه زمین غلبه کرده‌اند و باید آن‌ها را باور کرد.

نمایی از فیلم «ببر خيزان، اژدهای پنهان»

با این‌که بیشتر صحنه‌ها با کامپیوتر و تکنیک‌های پیشرفته دیجیتال، ساخته شده، اما اين صحنه‌ها آن‌قدر واقعی‌اند که تماشاگر آن‌ها را می‌پذيرد.

موسیقی فیلم «ببر خیزان، اژدهای پنهان»، ساخته آهنگساز چینی، تن دان است و جایزه اسکار بهترین موسیقی فیلم سال ۲۰۰۰ را کسب کرده است.

انگ لی قبلاً با آهنگسازانی چون پتریک دویل و مایکل دومان کار کرده بود. اما برای موسیقی این فیلم تصمیم گرفت از یکی از مهم‌ترین اپرانویسان و آهنگسازان کلاسیک چینی، یعنی تن دان استفاده کند.

کسی که به خاطر ساختن سمفونی ۱۹۹۷ که مربوط به بزرگداشت الحاق مجدد هنگ کنگ به چین بود، شهرت زيادی در چين و آمريکا داشت.

تن دان، آهنگسازی مینیمالیست است. وی در ۱۹۸۵، برای تحصیل در رشته موسیقی، به آمریکا مهاجرت کرد و در آنجا با کار آهنگسازان تجربی و مینیمالیست مثل مردیت مانک، جان کیج و فیلیپ گلس آشنا شد و این آشنایی، تاثیری عمیق بر کارهای وی گذاشت.

او همچنین به‌خاطر استفاده از سازهای ارگانیگ چینی و ترکیب موسیقی غرب و شرق، مشهور است. همکاری تن دان با انگ لی در این فیلم، منجر به خلق یکی از بومی‌ترین و شرقی‌ترین موسیقی‌های فیلم شده است.

موسیقی‌ای که مهارت‌ها و خلاقیت‌های تن دان را به عنوان آهنگسازی شرقی، که با ملودی‌ها، تم‌ها و ریتم‌های سرزمینش به خوبی آشنا است و می‌تواند از آن‌ها به شکل کاملاً مدرنی در آثارش استفاده کند، به ما می‌شناساند.

تم اصلی موسیقی فیلم «ببر خیزان، اژدهای پنهان»، قطعه‌ی آرامی است که با ساز یو یو ما، نوازنده بزرگ ویولن، نواخته می‌شود. کسی که صدای ساز جادویی سازش را قبلاً در موسیقی فیلم «خاطرات یک گیشا»، در این برنامه شنیدید.

«ببر خیزان، اژدهای پنهان»، رابطه سه شخصیت است که بر محور عشق و انتفام بنا شده است. با این‌که فیلم بر اساس یک افسانه قدیمی چینی ساخته شده، اما نکته عجیب در این داستان، حضور قدرتمند زن‌هاست که در فرهنگی کاملاً سنتی و مرد‌سالارانه، هویت مستقل و چهره برجسته‌ای دارند.

نمایی از فیلم «ببر خيزان، اژدهای پنهان»

آن‌ها زیبا، قدرتمند، جنگجو و جسور هستند و با غرور و با اعتماد به نفس می‌جنگند. اما موسیقی تن دان بر اساس شخصیت‌ها بنا نشده است.

به جای آن، وی با استفاده از سازهای بادی و کوبه‌ای چینی، ملودی‌های زیبایی خلق کرده، که با فضای حماسی و عاشقانه فیلم، همخوان است. صدای ارهو یا دوتار چینی، در اغلب این قطعات شنیده می‌شود.

قطعه‌ی پیمان ابدی، نمونه‌ای درخشان از به‌کارگیری این نوع سازهای بومی است. تن دان برای پر هیجان کردن صحنه‌های رزم، از طبل و سازهای کوبه‌ای استفاده کرده است.

ضربات طبل و سازهای کوبه‌ای با ریتم حرکات آکروباتیک جنگجوها و رقص موزون آن‌ها در هوا هماهنگ است. قطعه‌ی نبرد شبانه، قطعه‌‌ای حماسی، پر‌تحرک و هیجان‌انگیز است.

استفاده از صدای آب، به عنوان یک عنصر موسیقیایی، یکی از ویژگی‌های آثار مینیمالیستی تن دان است. و به‌طور مشخص در مهم‌ترین اثر سمفونیکش یعنی (Water Passion After St. Matthew) شنیده می‌شود.

تن دان در موسیقی فیلم «ببر خیزان، اژدهای پنهان» نیز، از صدای آب و ترکیب آن با ویولن یو یوما، استفاده کرده است. در قطعه‌ی سرنوشت سبز که نام شمشیر استاد لی موبای است، صدای آب به گوش می‌رسد.

اما یکی از نقاط ضعف موسیقی فیلم «ببر خیزان، اژدهای پنهان»، استفاده از ترانه‌ی انگلیسی است، که با صدای کوکو لی، خواننده چینی در فیلم می‌شنویم.

این ترانه در نسخه‌ی اصلی‌اش به زبان چینی اجرا شده اما تهیه‌کننده فیلم برای خوشامد تماشاگران غربی، اجرای انگلیسی آن را نیز در ساوند ترک فیلم گنجانده است. آهنگی به نام (A love before time) با صدای کو کو لی که بر اساس تم اصلی ساخته شده است.