شب آمريکايی کاروای

پرویز جاهد

در برنامه این هفته موسیقی فیلم «مای بلوبری نایتز» (My Blueberry Nights) را برای شما در نظر گرفته‌ام: شب‌های بلوبری من.

‌برای بلوبری (blueberry)، که نام میوه‌ای است در زبان انگلیسی، معادلی در زبان فارسی نیافتم. از این رو «شب‌های بلوبری من» را به‌کار می‌برم. آخرین ساخته وونگ کاروای، فیلمساز خلاق هنگ‌کنگی و سازنده فیلم عاشقانه و زیبای در حال و هوای عشق که موسیقی آن را قبلاً در این برنامه شنیدید.

شب‌های بلوبری من، نخستین تجربه وون کاروای به زبان انگلیسی است. فیلمی عاشقانه که اصلاً در حد و اندازه فیلم‌های قبلی او که در سرزمینش و به زبان مادری‌اش ساخته، نیست.

یک فیلم جاده‌ای که برخلاف فیلم‌های معمول این ژانر، بیشتر در کافه‌ها و بارهای دلگیر شبانه می‌گذرد تا در بزرگراه‌ها و چشم اندازهای باز و پهناور و زیر آسمان آبی و آفتابی.

پوستر فیلمِ شب‌های بلوبری من

جرمی با بازی جود لا، کافه‌ای را در نیویورک اداره می‌کند. الیزابت که نقش او را نورا جونز (خواننده جاز آمريکايی) بازی می‌کند، مشتری دائمی او است و به واسطه او می‌فهمد که دوست پسرش که او را رها کرده، با زن دیگری رابطه دارد.

فوراً رابطه عاشقانه‌ای بین این دو شکل می‌گیرد. اما این رابطه آنقدر قوی نیست که مانع از رفتن الیزابت شود. او برای فرار از غم و اندوه ناشی از شکست در عشق، دست به سفری دور و دراز در دل آمریکا می‌زند و به شهرهای مختلف از ممفیس تا تنسی سفر می‌کند و در آنجا با آدم‌های گوناگونی آشنا می‌شود که هرکدام روزگاری تلخ‌تر و غم انگیزتر از او دارند.

از پلیسی به نام لارن گرفته که زنش به او خیانت کرده و با مرد دیگری روی هم ریخته تا دختر قماربازی به نام لسلی (ناتالی پورتمن) که رابطه‌ای عجیب و فرویدی با پدر بیمارش دارد.

نورا جونز

آمریکایی که کاروای در این فیلم تصویر می‌کند، آمریکایی نیست که او در آن زیسته و شخصاً تجربه کرده باشد. بلکه آمریکایی است که از طریق تصاویر فیلم‌های هنری آمریکایی دیده و شناخته و آن را بازآفرینی کرده است.

از این رو صحنه‌های فیلم او، انباشته از تصاویر کلیشه‌ای و آيکونيک فیلم‌های آمریکایی است. از میزهای پوکر لاس‌و‌گاس گرفته تا صحرای نوادا و نورهای نئون بارها و کافه‌های پر دود.

لحن اندوهناک فیلم تا حد زیادی غیر واقعی و سبک نوآرگونه آن بسیار خودنمایانه است. فیلمی که نه به عنوان یک اثر ژانر راضی کننده است و نه به عنوان یک اثر هنری متمایز از فیلمسازی صاحب سبک.

با این حال زیبایی بصری کارهای کاروای مثل همیشه قابل تحسین است. به‌ویژه با فیلمبرداری درخشان و نوآرگونه داریوش خنجی، موسیقی رای کودر و صدای گرم نورا جونز، خواننده خوش صدای آمریکایی در نخستین نقش سینمایی‌اش.

کت پاور، آهنگساز و خواننده‌ی فیلم

موسیقی این فیلم، مجموعه‌ای از آهنگ‌ها و ترانه‌های آمریکایی است که در ژانرها و سبک‌های مختلف از آر اند بی تا سل گرفته تا راک، فولک و جاز اجرا شده‌اند. بیشتر آن‌‌ها آهنگ‌های قدیمی هستند و از قبل وجود داشته‌اند. اما برخی از آن‌ها کاملاً جدید هستند و انحصاراً برای این فیلم ساخته شده‌اند. از جمله آهنگی که هم اکنون خواهید شنید و نام آن د استوری (The Story) است که آن را نورا جونز ساخته و با صدای گرم و زیبای او می‌شنوید.

نام رای کودر و سبک نواختن گیتار اسلاید او را در فیلم پاریس تگزاس حتماً به یاد دارید. تاثیر پاریس تگزاس وندرس بر فیلم کاروای کاملاً مشهود است. به‌کارگیری رای کودر به عنوان یکی از آهنگسازان در موسیقی این فیلم، درواقع ادای دین کاروای است به پاریس تگزاس و آهنگساز آن رای کودر.

قطعه‌ای که هم اکنون می‌شنوید، نامش هست الای نوادا (Ely Nevada). طنین پرشور زخمه‌های گیتار مقطع و بریده بریده رای کودر، گرمای سوزان دشت‌های نوادا در فیلم‌های وسترن را تداعی می‌کند.

کت پاور (Cat Power)، نام ديگر چن مارشال، خواننده و آهنگساز مشهور موسیقی راک، بلوز و فانک است که دو آهنگ از ساخته‌های او در این فیلم شنیده می‌شود. خواننده و نوازنده‌ای که به خاطر سبک تجربی و مینیمالیستی، شیوه خاص نواختن گیتار و صدای اثیری‌اش بسیار مشهور است و با موسیقیدانان بزرگی چون باب دیلن و پت سیگر کار کرده است.

رای کودر، آهنگساز فیلم

لیوینگ پروف(Living Proof)، نام یکی از آهنگ‌های او است که در فیلم شب‌های بلوبری من خوانده است.

اوتیس‌ ردينگ(Otis Redding)، خواننده سیاه پوست آمریکایی و از چهره‌های تاثیرگذار موسیقی سل آمریکایی است که در سال ۱۹۶۷ در سن ۲۶ سالگی بر اثر سقوط هواپیمای شخصی‌اش درگذشت.

نام او را مترادف با موسیقی سل دانسته‌اند. اوتیس، نخستین خواننده سیاه پوستی بود که در سال ۱۹۶۷ در فستیوال موسیقی پاپ مونریش شرکت کرد و دیوار تبعیض نژادی در موسیقی پاپ آمریکایی را شکست. ترای ا لیتل تندرنس (Try a Little Tenderness)، نام آهنگی است با صدای او که می‌شنویم.

هاروست مون (Harvest Moon)، ماه فصل درو، نام آهنگی است با صدای کاساندرا ویلسن (Cassandra Wilson) از ساند ترک شب‌های بلوبری من. کاساندرا خواننده ۵۲ ساله موسیقی جاز و بلوز آمریکایی، کسی است که در سال ۱۹۹۶ به عنوان بهترین خواننده جاز، برنده جایزه موسيقی گرمی شده است.

وی در سال ۲۰۰۱ به عنوان بهترین خواننده آمریکایی از سوی مجله تایم انتخاب شد. مایلز دیویس، آهنگساز بزرگ موسقی جاز، الهام بخش کاساندرا بود. به همین خاطر وی در سال ۱۹۹۹ کنسرت بزرگی در شیکاگو به یاد مایلز دیویس برگزار کرد.


اموس‌لی (Amos Lee)، نوازنده گیتار و خواننده مشهور موسیقی جاز فولک و سل است. او با خوانندگان بزرگی چون باب دیلن، الویس کاستلو، نورا جونز و پل سیمون کنسرت داده است.

نورا جونز در بسیاری از کنسرت‌های او ظاهر شده و برایش پیانو نواخته و با او هم خوانی کرده است. به آهنگ اسکیپینگ استون(Skipping Stone) با صدای او گوش می‌دهیم.

و اما گوستاوو سانتائولالا، آهنگساز بزرگ آرژانتینی را احتمالاً بسیاری از شما به خاطر موسیقی فیلم‌های امورس پروس، ۲۱ گرم، خاطرات موتور‌سیکلت و بابل می‌شناسید.

وونگ کاروای فکر کرده که سانتائولالا را هم از مشارکت در موسیقی فیلم شب‌های بلوبری من، بی‌نصیب نگذارد. قطعه پاجاروس(Pajaros)، آهنگ زیبایی است با گیتار گوستاوو سانتائولالا که اينجا می‌شنويد.