پیامبر ناتوان

اکبر گنجی

۱- پیامبر ناتوان، مردم ناتوان

متن مصاحبه مردم و پیامبر گرامی اسلام را ناتوان از رفع مشکلات و حل مسائل زمانه‌شان معرفی می‌کنند. از این رو خداوند باید مستقیماً به کمک آنان آمده و با نزول وحی، مسائل آنان را حل و مشکلات‌شان را رفع می‌کرده است.

گفته می‌شود:

«آیا قرآن کریم حق نداشته برای حل مسائل عصر نزول خود راه‌حل ارائه بکند؟ یعنی آیا پیامبر شخصا می‌توانسته همه‌ی مسائل زمان خود را بدون کمک مستقیم خداوند حل کند؟ به این معنا که دربرابر معضلاتی که رخ می‌نمود، آیا پیامبر بدون نزول آیه می‌توانست همه‌ی مشکلات را حل کند؟ اگر به این پرسش پاسخ منفی دهیم – که ظاهرا پاسخ درست هم همین است – پس پیامبر نیازمند کمک مستقیم خداوند بوده است. در این صورت ما آیاتی خواهیم داشت که آن بخش از آیات قرآن ناظر به حل مشکلات موقت دوران حضور است و حکم این آیات با آیاتی که در مقام حل مشکلات همه‌ی دوران‌ها هستند، متفاوت خواهد بود. بنده معتقدم که هر دو دسته از آیات در قرآن وجود دارد. آیاتی که ناظر به قواعد کلی هستی هستند و آیاتی که ناظر به مسائل خاص دوران نزول هستند.»

این مدعا از زوایای گوناگون قابل نقد است:

۱-۱- اکثریت احکام عبادی و غیرعبادی اسلام، همان قوانین اعراب جاهلی است که قرآن آنها را با اندکی تغییر امضاء کرده است¹.

به عنوان نمونه به قصاص بنگرید که پیش از اسلام وجود داشت. این مسأله آن‌قدر عادی است که فخررازی در تفسیر کبیر‌اش، آیه‌ی و لکم فی القصاص حیوه یا اولی الالباب (بقره، ۱۷۹) را فقط از جهت فصاحت بالاتر از جملات اعراب می‌داند.

وی می‌گوید:

«علمای بیان هم‌داستانند که این آیه از نظر جمع معانی و ایجاز در عالی‌ترین درجه‌ی فصاحت است. چه عرب [پیش از نزول قرآن] این معنی را به الفاظ گوناگون بیان کرده است. از جمله گفته است: قتل البعض احیاء للجمیع (کشتن عده‌ای معدود، برای جامعه زندگی بخش است).

یا: اکثروا القتل لیقل القتل (بیشتر بکشید تا مألاً کمتر کشته شوند). و بهترین گفته‌ای که از آنان در این زمینه نقل شده این است: القتل انفی للقتل (قتل بازدارنده و دوردارنده‌ی قتل است).

آری تعبیر قرآن از اینها فصیح‌تر و تفاوت‌شان در چند چیز است:

۱) و لکم فی القصاص حیوه (بهر شما در قصاص حیاتی نهفته است) از همه‌ی عبارات کوتاه‌تر است، چه «ولکم» [بهر شما] را نباید به حساب آوریم، زیرا تقدیراً در همه‌ی آن عبارات نهفته است. آنجا هم که می‌گویند قتل البعض احیاء للجمیع، ناچار باید چنین عبارتی را مفروض گرفت، همچنین در القتل انفی للقتل. چون تأمل شود دریافته می‌شود که «فی القصاص حیوه» از «القتل انفی للقتل» کوتاه‌تر است.

۲) قول عرب [جاهلی] «القتل انفی للقتل» به ظاهر وجود یک چیز را مایه‌ی نفی و انتفاء آن قرار داده است و این محال است. ولی «فی القصاص حیوه» چنین نیست، چه نوع خاصی از کشتن را که قصاص باشد یاد می‌کند. دیگر اینکه قصاص را مایه‌ی حیات مطلق قرار نداده، زیرا حیات را نکره آورده است، بلکه آن را مایه‌ی نوعی از حیات شمرده است.

۳) در قول «القتل انفی للقتل» لفظ قتل تکرار شده و در «فی القصاص حیوه» چنین نیست.

۴) قول «القتل انفی للقتل» فقط نفی یا منع را در بردارد، ولی قول «فی القصاص حیوه» هم منع قتل را در بردارد و هم جرح و جز آنها را، پس فواید بیشتری را در خود جمع دارد.

۵) نفی قتل، به تبع اینکه متضمن حصول حیات است، مطلوب است، ولی آیه، دلالت صریح بر حصول حیات دارد که مقصود اصلی و اولی است.

۶) قتل ظالمانه هم قتل است، حال آنکه باز دارنده از قتل نیست، سهل است افزاینده‌ی قتل است. چه بازدارنده و دور دارنده‌ی قتل نوع خاصی از قتل یعنی قصاص است، لذا ظاهر قول «القتل انفی للقتل» باطل است، ولی آیه ظاهراً و تقدیراً درست است. بدین گونه تفاوت بین آیه و کلام عرب معلوم شد².»

شاه ولی‌الله دهلوی در کتاب حجه الله بالغه به صراحت می‌نویسد که اکثر احکام عبادی و غیرعبادی اسلام همان احکام جاری در جامعه‌ی اعراب است:

«راسخان در علم می‌دانند که شرع اسلام درباب نکاح و طلاق و معاملات و زینت و لباس و قضاء و حدود و قسمت غنائم چیزی نیاورد که اعراب ندانند یا در قبولش تردید کنند. بلی گاهی تصحیح خطاها رخ می‌داد مثل ربا که در میان‌شان رواج یافته بود و از آن نهی شدند...

دیه قتل در زمان عبدالمطلب ده شتر بود. دید که با ده شتر دست از آدمکشی برنمی دارند آن را به صد شتر رساند و پیامبرهم آن را نگاه داشت و عوض نکرد. اولین قسامه را ابوطالب برگزار کرد. از هر غارت یک چهارم به رئیس قوم می‌رسید پیامبر آن را یک پنجم کرد. قباد و انوشیروان پسرش مالیات و عشریه می‌گرفتند شرع هم چیزی نزدیک آن را آورد.

بنی‌اسرائیل زانیان را سنگسار می‌کردند و دست دزد را می‌بریدند و قاتل را می‌کشتند، قرآن هم همان را آورد و امثال اینها بسیار است که بر شخص محقق مخفی نخواهد ماند. بلکه اگر تو زیرک باشی و به جوانب احکام محیط باشی خواهی دانست که انبیأ علیه السلام در آیین و آداب عبادات هم چیزی نیاوردند که خودش یا مثلش در میان قومشان نباشد. البته تحریفات جاهلی را از آن زدودند و اوقات و ارکان مبهم و امور مهجور مانده را ضبط و ترویج کردند³.»

به این ترتیب، اعراب جاهلی، بدون کمک خدا، قوانینی برای اداره‌ی زندگی جمعی‌شان برساخته بودند. قرآن (خدا؟ پیامبر؟) همان قوانین را امضا کرده است، نه آنکه قوانین جدیدی آورده باشد که فقط و فقط خداوند قادر به وضع آنها بوده است.

۲-۱- بشر فارغ از وحی هم توانسته است مسائل و مشکلات زندگی خود را حل و رفع کند.

ابن خلدون در «مقدمه» نوشته است که بشر فارغ از وحی بهتر از انسان‌های دارای وحی مسائل و مشکلات زندگی خود را حل و رفع کرده است.

پس از این نشان داده خواهد شد که نواندیشان دینی قائل به کلام الله بودن قرآن، همان احکامی که به گمان آنها خداوند برای حل مشکلات فرستاده است را رد می‌کنند.

خوشبختانه در مصاحبه، یک نمونه از مسائل غیرقابل حل، که خداوند با نزول وحی آن را حل کرد، ارائه می‌گردد تا ذهن ما با مدعا بهتر آشنا شود...

در این «مصاحبه» گفته می‌شود:

«به عبارت دیگر در بین همه‌ی آیاتی که خداوند بیان فرموده است، یکی ناظر به یک مساله موقت و خاص است، مثل مساله پدرخوانده که یک بار در زمان پیامبر حل شد که حکم ازدواج همسر پسرخوانده، مثل همسر پسر واقعی نیست. مساله‌ای را که پیامبر خود به تنهائی نمی‌توانست حل کند، با کمک خداوند حل شد.»

این مدعا که موضوع یکی از مسائل لاینحل مردم زمان پیامبر بوده، مدعایی بلادلیل است. چه شواهد و قرائن نشان می‌دهند که مردم آن زمان گرفتار چنین مسأله‌ای بودند؟

یعنی تعداد زیادی از مردم می‌خواسته‌اند با همسر پسر خوانده خود ازدواج کنند، اما نمی‌دانستند راه‌حل این مسأله چیست؟

پیامبر گرامی اسلام هم نمی‌دانست راه‌حل این مسأله چیست؟ بعد خداوند برای حل مسأله‌ی به این مهمی – که در آن زمان برای مردم وجود داشت – به پیامبر فرمان داد که تو باید با همسر پسر خوانده‌ی خود ازدواج کنی تا این مسأله حل شود.

اما موضوع این است که ازدواج پیامبر گرامی اسلام با زینب، به جای آنکه مسأله‌ای را حل کند، مسائل عدیده‌ای به وجود آورد که نه توضیحات قرآن توانست آن مسائل را برای گذشتگان حل کند، و نه مسلمان‌های متعلق به دوران مدرن می‌توانند توجیهی قانع کننده به پرسش‌گران دراین خصوص عرضه بدارند.

یعنی به نظر می‌رسد، اگر پیامبر می‌فرمود، مردم، حکم ازدواج با همسر پسرخوانده چنین است، و آن بزرگوار، با همسر پسر خوانده‌ی خویش ازدواج نمی‌کرد، مسأله قابل قبول‌تر بود.

۳-۱- متن مصاحبه هیچ نمونه‌ای از احکام اجتماعی ناظر به همه‌ی زمان‌ها ارائه نمی‌کند تا مدعای‌شان قابل ارزیابی شود.

یعنی یکی از احکام غیرعبادی تأسیسی اسلام، که نه سابقه‌ای در جوامع دیگر داشته باشد، و نه بدون کمک خدا آدمیان قادر به وضع آن حکم باشند.

۲- مجتهدان، تعیین‌کنندگان احکام دائمی

مصاحبه، تفکیک احکام دائمی از احکام موقت را به مجتهدان واگذار می‌کند.

«سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که تفکیک این دو دسته چگونه است؟ این تفکیک نیاز به اجتهاد دارد. این‌گونه نیست که بگوییم هر مومنی توانایی این تفکیک را دارا است. این هم اشتباهی است که مرتکب می‌شوند و چون فکر می‌کنند که دین متعلق به همه هست، پس این‌گونه مسائل فنی و ظریف هم در حد توان همه می‌باشد. همان‌گونه که از نتایج علم فیزیک یا به عنوان مثال مهندسی ساختمان همه مردم استفاده می‌کنند، اما درعین حال این استفاده به این معنا نیست که هرکسی که در ساختمان زندگی می‌کند، حق دارد نظر تخصصی و فنی راجع به مهندسی ساختمان بدهد، در علوم دینی هم همین گونه است. باید درس خواند و تحصیل کرد تا توانایی اظهارنظر حاصل شود، اما از نتایج و فواید آن همگان استفاده می‌کنند. فواید دینی، عمومی است اما اظهار نظر در این عرصه‌ها اظهارنظر تخصصی است و به نظر مجتهدان بصیر باز می‌گردد که تعیین کنند که فلان آیه، ناظر به مساله و زمانه خاصی است و فلان دسته از آیات، ناظر به همیشه‌اند.»

۱-۲- تشبیه مبنای استدلال نیست، برای اینکه با عوض کردن تشبیه، نتیجه تغییر خواهد کرد.

۲-۲- علوم تجربی و انسانی مدعی نیستند که همه‌ی مردم باید از راه تحقیق، مومن به آنها شوند. اسلام مدعی‌ست که بر همه‌ی دین‌داران واجب است که در اعتقادات، از راه تحقیق و استدلال، نه تقلیدو نقل، به درستی باورها برسند.

دین تمام وجود آدمی را در برمی‌گیرد. از این جهت، دین با هیچ یک از علوم یا فلسفه قابل قیاس نیست.

۳-۲- تمام احکام فقهی که در جمهوری اسلامی تغییر کرده‌اند، معلول فشار اجتماعی و فشارهای بین‌المللی بوده است، نه مجتهدان بصیر. فقها از سنگسار دفاع می‌کنند، اما زنان در مقابل آنها ایستاده‌اند. فقها از احکام ارتداد و محاربه دفاع می‌کنند، اما جامعه و مجامع بین‌المللی مدافع حقوق بشر در مقابل آنها ایستاده‌اند. حتی رهبری نظام، آقای خامنه‌ای، به فشار مجامع بین‌المللی برای تغییر احکام فقهی اعتراف کرده است. او می‌گوید: «دشمن نظام اسلامی را برای اجرا نکردن اسلام تحت فشار می‌گذارد⁴.»

فقها از احکام تبعیض‌آمیز علیه زنان دفاع می‌کنند، اما زنان ایران در مقابل آنها ایستاده‌اند. فقیه بصیری چون آقای کدیور، هم‌جنس‌گرایان را فاقد حقوق می‌داند.

ایشان می‌گویند:
«آیا روابط آزاد جنسی خارج از ازدواج (بویژه پیش ازازدواج) از جمله حقوق بشر است؟ پاسخ لائیسیته به مساله مثبت است. مهم رضایت طرفین است. پاسخ دینی به مساله منفی است. علاوه بر رضایت دختر و پسر رضایت خداوند نیز شرط است و خداوند از هرگونه رابطه جنسی خارج از خانواده بیزار است.

در رویكرد دینی نهاد خانواده از نهایت اهمیت برخوردار است وتنها نهادی است كه روابط جنسی در آن مجاز است. از نگاه دینی هرگونه روابط جنسی خارج از ازدواج ممنوع است، واین‌گونه روابط از حقوق بشر محسوب نمی‌شود. حال آنكه از نگاه لائیك این‌گونه روابط از حقوق بشر است.

آیا هم‌جنس‌گرایی از حقوق بشر است یا نه؟ پاسخ لائیك مثبت است، مهم رضایت طرفین است. تمایل جنسی به جنس مقابل یا به هم‌جنس به طرفین بستگی دارد و نهی دینی نمی‌تواند مرجعیت مقبولی در سلب این حقوق باشد از نگاه دینی هم‌جنس‌گرایی امری مطرود، قبیح و خلاف نوامیس الهی است و مخل كیان خانواده می‌باشد وهرگزنمی‌توان آن را در زمره حقوق بشر به حساب آورد⁵.»

ممکن است جناب کدیور هیچ‌گاه هم‌جنس‌گرایان را مشمول حقوق بشر نکنند، اما اینک اکثر متفکران نامی جهان هم‌جنس‌گرایی را یکی از مصادیق حقوق بشر به شمار می‌آورند.

به این ترتیب، رفته‌رفته فقها و ناقد محترم در اثر فشار اجتماعی، هم‌جنس‌گرایان را آدم به شمار خواهند آورد و حقوق بشر را هم شامل آنها خواهند کرد.

۴-۲- در قسمت‌های بعدی روشن خواهد شد که نواندیشان کنونی روحانی، اکثر احکام فقهی را رد می‌کنند، برای اینکه آن احکام، دیگر کارایی ندارند.

به این ترتیب، حداقل، اکثر احکام غیرعبادی، کنار نهاده خواهند شد، اگر این مدعا صادق باشد، فقها وقت خود را صرف چیزی کرده‌اند، که فایده‌ای برای کسی ندارد.

رد آن احکام، نیازی به فقهای بصیر ندارد. برای اینکه هرکس به طور شهودی درمی‌یابد که آن احکام با اخلاق و حقوق بشر تعارض دارند.

گفته شد که تشبیه، پایه‌ی استدلال نیست، اما برای تقریب به ذهن، از تشبیه دیگری استفاده خواهیم کرد.

همه‌ی مردم، نه آشپز هستند و نه فقیه. اما وقتی آشپزها در آشپزخانه غذا درست کردند، مردمی که آن غذاها را می‌خورند، درمی‌یابند که چه کسی آشپزتر است. یعنی غذای کدام آشپز، خوش‌مزه‌تر است. به این ترتیب، مردمی که آش پخته شده‌ی فقها، یعنی فقه، را مصرف می‌کنند، به خوبی درمی‌یابند که این احکام ناکارا، خرد ستیز، و معارض با حقوق اساسی آدمیان است.

۵-۲- رویکرد متن در این خصوص نامقبول و خلاف حقوق بشر است. برای اینکه فقها با احکام فقهی متضاد با حقوق بشر، دموکراسی، آزادی، کثرت‌گرایی و... جان و مال مردم را تحت سلطه درآورده‌اند، و فقیه بصیر می‌فرماید چون این بحث تخصصی است، مردم نمی‌توانند درخصوص تغییر این احکام نظر دهند.

اگر موضوع بحث باور یا عدم باور به وجود ملائکه و جن بود، سرنوشت این بحث ربطی به سرنوشت مردم نداشت، اما احکام غیرعبادی فقه ناظر به زندگی و سرنوشت مردم است. لذا مردم حق دارند که دراین خصوص نظر دهند و نظر آنها بر نظر فقها تقدم دارد.

برای اینکه باید درخصوص سرنوشت خود تصمیم بگیرند. یعنی مردم می‌توانند بگویند: برخلاف نظر فقها ارث باید به طور برابر میان زنان و مردان تقسیم شود، زنان حق دارند درخصوص پوشش فقهی تصمیم بگیرند، مجازات سنگسار باید لغو شود، حکم ارتداد باید لغو شود، مجازات محاربه باید لغو شود، ولایت فقیه باید برچیده شود، قطع دست دزد امری غیرانسانی است، مجازات فقهی شراب خوری باید لغو شود، و غیره.

برای رد این موارد، نیازی به تخصص فقهی فقها نیست، اگر مردم نخواهند، این امور باید لغو شوند، حکم فقهی فقهای بصیر در این زمینه هرچه باشد، بر نظر مردم غیر فقیه، تقدم ندارد.

۳- اجتماعیات عقلی و تعبدیات غیرعقلی

«پیش‌تر گفته‌ام بخش اجتماعیات در رابطه با اموری است که با عقل انسان می‌شود آنها را درک کرد و با وضوح تمام، بخش عبادات را جدا کردم و گفتم که کلیت اینکه چرا باید خدا را پرستید عقلی است، اما این که چگونه باید پرستید دیگر عقلی نیست، و این به عبارت جامعه‌شناسانه همان مناسک و به عبارت دینی همان عبادات می‌شود.

عبادات توقیفی و تعبدی است. همان‌گونه که پیامبر نماز گزارد، همان‌گونه ما باید تا ابد نماز بگزاریم. همان‌گونه که پیامبر روزه گرفت، به همان شیوه روزه می‌گیریم. همان‌گونه که پیامبر حج به جا آورد، ما نیز تا به ابد همان‌گونه حج به جا می‌آوریم. همان‌گونه که پیامبر انفاق کرد، ما هم باید انفاق کنیم و ذکر کردم که این موضوعات در هیچ فضایی عوض نمی‌شود.

یعنی روزه گرفتن ماه رمضان، به هزارسال پیش و هزارسال بعد اختصاص ندارد. نماز خواندن هم به همین ترتیب و بقیه عبادات هم به جای خودش.

درواقع نفی این‌ها به نفی عملی دین منجر می‌شود.»

۱-۳- معیار تمیز احکام عبادی از احکام غیرعبادی کدام است؟

آیا معیارهای پیشینی برای تمیز وجود دارد، یا براساس تمایزی که فقها در طول تاریخ ایجاد کرده‌اند، احکام به دو قلمرو مختلف تقسیم می‌شوند؟

۲-۳- در قسمت‌های پیشین نشان داده شد که ناقد محترم مصادیق مسلمانی را بیش از آقای خمینی و آیت‌الله وحید قرار داده‌اند.

در مسأله‌ی خدای متشخص انسان‌وار هم فتوای صادر شده از سوی ایشان با فتوای فقهایی چون آقای خمینی و آیت‌الله خویی تفاوت دارد. یعنی، حتی آقای خمینی و خویی هم حاضر نبودند فتوا صادر کنند که باور به خدای غیرمتشخص غیراسلامی است.

در احکام عبادی هم حکم ایشان شدیدتر از حکم آقای خمینی است. آقای خمینی نماز و حج را جزیی از حقیقت اسلام به شمار نمی‌آورد و به صراحت می‌گفت:

«اگر بدانیم کسی اصول دین را پذیرفته و اجمالاً قبول دارد که پیامبر احکامی داشته ولی در وجوب نماز یا حج تردید داشته باشد و گمان کند نماز و حج در اوایل اسلام واجب بوده ولی در زمان‌های اخیر واجب نیستند، اهل دین چنین فردی را نامسلمان نمی‌شمارند بلکه دلایل کافی برای مسلمان بودن چنین شخصی وجود دارد که طبق مفاد آن دلایل هرکسی شهادتین را بگوید مسلمان است.»

اما جناب کدیور می‌فرمایند:
«نفی اینها به نفی عملی دین منجر می‌شود.»

آقای خمینی ادعای نواندیشی و روشنفکری نداشت، اما انتظار نمی‌رود که نواندیشی دینی یا روشنفکری دینی در احکام فقهی عبادی رادیکال‌تر از فقهایی چون آقای خمینی حکم صادر کنند. آقای خمینی در جای دیگر، حکومت را بالاتر از احکام عبادی به شمار آورده و می‌گوید که حکومت مجاز است نماز و روزه و حج را، که از احکام عبادی‌اند، تعطیل کند.

ایشان می‌نویسد حکومت: «مقدم بر تمام احکام فرعیه حتی نماز و روزه و حج» است و این از اختیارات حکومت است که در این خصوص تصمیم بگیرد⁶.

۳-۳- قرآن کارکردها و مصالح برخی از مهم‌ترین احکام عبادی را بیان کرده است.

موارد زیر مثبت مدعای ما است:

ان الصلاه تنهی عن الفحشاء و المنکر و لذکر الله اکبر:
نماز را به پای دار، زیرا نماز از زشتی و ناپاکی باز می‌دارد و یاد خدا از نماز هم بزرگ‌تر است (عنکبوت، ۴۵).

به این جهت روزه بر شما واجب شده است که امید می‌رود پروا پیشه شوید (بقره، ۱۸۳).

هرگز گوشت‌ها و خون‌های قربانیان به خدا نمی‌رسد اما پروا پیشگی شما به ساحت او می‌رسد (حج، ۳۷).

تا شما را بیازماید که کدام‌تان کار بهتر می‌کنید (هود، ۷).

لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون:
به نیکی نخواهید رسید مگر اینکه از آنچه دوست دارید ببخشید (آل عمران، ۹۲).

به این ترتیب انفاق موجب تطهیر درونی آدمیان است. نماز که عملی ظاهری است برای خاطر دوری از زشتی و ناپاکی مورد امر واقع می‌شود، و از آن مهم‌تر یاد خدا، که امری درونی و باطنی است، از نماز مهم‌تر تلقی می‌شود. حال اگر انجام این اعمال به نتایج گفته شده منتهی نگردید، چه باید کرد؟

اگر مومنان این اعمال را انجام دهند و هیچ تغییری در خود مشاهده نکنند، چه باید کرد؟

اگر دین‌داران با انجام تمام امور دینی باز هم انسان‌های اخلاقی نبودند، چه باید کرد؟

روشن است که مومنان شخص عامل را متهم خواهند کرد که این اعمال را به درستی انجام نداده است، وگرنه به آن نتایج منتهی می‌شد.

ناقد محترم دراین خصوص می‌گوید:
«نتایج بسیاری از این امور امکان بروز ندارد، آن نتایج برای یک مومن در آخرت عرضه خواهد شد، بنابراین اگر زندگی در دنیا، در اکنون و در اینجا، خلاصه بکنید، به زبان ساده می‌توانم ذکر بکنم، اسلام به اکثریت گزاره‌هایش ختم می‌شود.»

این سخن قابل قبول نیست، برای اینکه قرآن نتایج نماز و روزه و انفاق و برخی دیگر از احکام عبادی را روشن کرده است.

باید میان کسی که نماز می‌خواند، با کسی که نماز نمی‌خواند، تفاوت‌های بسیاری وجود داشته باشد. باید میان کسی که روزه می‌گیرد، با کسی که روزه نمی‌گیرد، تفاوت‌های عمیقی وجود داشته باشد.

چگونه است که فقهایی (اعضای شورا ی نگهبان، رهبر نظام، برخی از مراجع تقلید و...) که ادعای عدالت می‌کنند و عامل به احکام عبادی اسلام‌اند، بیش از همه ظلم و جنایت می‌کنند؟ دروغ می‌گویند؟

آخر آن نماز و روزه و حج و... باید کل وجود فرد را متحول کند، نه آن همه ظلم و جنایت تولید کند؟

آیا کسی در فقاهت، عرفان، و دین‌داری آقای خمینی شک و تردید دارد؟

پس چگونه بود که ایشان به راحتی حکم قتل عام چند هزار زندانی سیاسی را در تابستان ۱۳۶۷ صادر کرد؟

اما در وصیت نامه‌اش نوشت: «با دلی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا از خدمت خواهران و برادران مرخص، و به سوی جایگاه ابدی سفر می‌کنم.»

وقتی کسی تشنه باشد، با خوردن آب تشنگی‌اش رفع خواهد شد. اگر بیماری نزد دکتر رفت و پزشک نسخه‌ای برای بیماری او تجویز کرد، اگر تشخیص او درست باشد، او معالجه خواهد شد. دکتر نمی‌تواند به بیمار بگوید من نسخه‌ی درستی برای بیماری تو تجویز کرده‌ام، این تقصیر توست که معالجه نمی‌شوی.

احکام عبادی، برای استکمال وجودی و ملکه کردن فضایل اخلاقی‌اند. نمی‌توان مدعی شد که شما این نسخه را بپیچید، آثار آن در آخرت نمایان خواهد شد. در همین جهان مومن باید اخلاقی‌تر از غیرمومنان باشد.

در همین جهان او باید به الگوی فضائل اخلاقی و معنویت تبدیل شود. پیامبران، آنچنان که مولوی آنان را معرفی می‌کرد، طبیب روح‌اند:

حکیمیم طبیبیم ز بغداد رسیدیم
بسی علتیان را ز غم باز خریدیم

حکیمان فصیحیم که شاگرد مسیحیم
بسی مرده گرفتیم و در او روح دمیدیم

نتیجه

اکثریت احکام فقهی، امضایی هستند. یعنی پیامبر گرامی اسلام عرف اعراب را به رسمیت شناخته و با اندکی تغییر آنها را تصویب کرده است.

به این ترتیب این مدعا که پیامبر و مردم قادر به حل آن مسائل نبودند و خدا با وضع آنها مسائل و مشکلات آنان را حل و رفع کرد، مدعای قابل دفاع و منطبق با واقع نیست.

فقها در احکام فقهی همیشه محافظه کار و دنباله‌روی جامعه بوده‌اند. تحولات اجتماعی آنان را مجبور می‌کرد که فتوای خود را تغییر دهند. اگر دنیا اصل باشد، زندگی دنیوی غیرمسلمان‌ها از مسلمین پای‌بند به احکام فقهی، پیش‌رفته‌تر و آبادتر است.

اگر فضائل اخلاقی ملاک باشد، رذائل اخلاقی در میان ما بیشتر از دیگر جوامع رایج است.

دین اگر برای حکومت کردن نیست – که نیست – حداقل باید بتواند انسان اخلاقی تربیت کند. نمی‌توان مدعی شد شما به احکام عبادی عمل کنید، نتایج آن در آخرت بروز خواهد کرد.

احکام عبادی باید شخصیت معنوی و پای‌بند به فضائل اخلاقی بسازند. نمی‌توان نماز خواند و روزه گرفت و از فضائل اخلاقی تهی بود. آن روش‌ها، برای تغییر وجود فرد است. عمل به احکام عبادی، سرمایه‌ای نیست که در بانک آخرت ذخیره شود، بلکه، سرمایه‌هایی هستند که باید وجود فرد را متحول کنند.

پاورقی‌ها:

۱- جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت.

۲- امام فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج ۵، ص ۶۲.

۳- شاه ولی الله دهلوی، حجه الله بالغه، ج ۱، ص ۱۰۵.

۴- روزنامه رسالت، ۲۱/۱۰/۱۳۸۱، ص ۲.

۵- محسن کدیور، حقوق بشر، لائیسیته و دین، رجوع شود به سایت وی.

آقای کدیور در جای دیگری در این خصوص نوشته‌اند:

«اولاً ارتباط جنسی با جنس موافق (هم‌جنس بازی) در اعلامیه جهانی حقوق بشر و دو میثاق پیرو آن به رسمیت شناخته نشده است. تلاش هم‌جنس‌گرایان در شناخته شدن آنها به عنوان یک اقلیت (اقلیت جنسی) در اسناد اصلی اجماعی بین‌المللی تاکنون به نتیجه نرسیده است.

تا آنجا که من می‌دانم تنها جایی که به این امر اشاره شده در یک سند فرعی پناهندگی افرادی است که به خاطر در پیش گرفتن این رویه در کشور خود در خطر مرگ قرار گرفته‌اند.

در برخی کشورهای اروپایی کوشش‌هایی برای به رسمیت شناخته شدن هم‌جنس‌گرایان و پذیرش خانواده متشکل از دو جنس موافق آغاز شده، اما نهایت موفقیت آنها این بوده که روابط جنسی از حقوق شخصی است و در صورتی که با تراضی طرفین باشد احدی حق مخالفت یا نادیده گرفتن آن را ندارد.

هم‌جنس‌گرایی در تمام جهان منتقدان بسیار جدی دارد چه در میان پیروان ادیان الهی (مسلمانان، مسیحیان ویهودیان) و چه در میان افراد عرفی غیردینی.

به هر حال هم‌جنس بازی تاکنون فاقد پشتوانه اجماعی بین‌المللی به عنوان یکی از مصادیق حقوق بشر است.

ثانیاً: اصولاً هم‌جنس بازی یا هم‌جنس‌گرایی امری غیرعقلانی و غیرانسانی است و انحراف از مسیر صحیح بشری محسوب می‌شود. بی‌شک موافقان این رویه سخن ما را باور ندارند، آن چنان‌که ما نیز در مدعیات و ادله‌ی هم‌جنس‌گرایان سخن موجهی نیافته‌ایم. درنهایت به لحاظ عقلانی از قبیل امور جدلی‌الطرفین می‌شود.

برای ورود در مصادیق حقوق بشر مبنایی عقلانی و موجه لازم است. هم‌جنس‌گرایی تاکنون به لحاظ عقلانی از حقوق بشر شناخته نشده است. به قول مشهور اول برادریت را اثبات کن بعد ادعای میراث کن، در شمرده شدن هم‌جنس‌گرایی در زمره‌ی حقوق بشر تردید جدی وجود دارد، با چنین تردیدی بحث از تبعیض درباره اقلیت‌های جنسی چه محلی از اعراب دارد؟

ثالثاً: ارتباط جنسی با همجنس در همه‌ی ادیان ابراهیمی از جمله اسلام به شدت تقبیح و تحریم شده است. قرآن کریم با شدیدترین لحن ممکن این رویه را تحت عنوان رویه قوم لوط مذمت کرده است.

علمای اسلام – اعم از اهل سنت و شیعه – در ممنوعیت شرعی و اشد مجازات هم‌جنس بازان همداستان هستند. رضایت طرفین در فعلی که نهی موکد شرعی دارد کارساز نیست. حرمت شرعی لواط و مساحقه و مجازات شدید مرتکبین آنها از احکام ثابت و دائمی شرعی است.

روشنفکری دینی در این مسأله که فاقد پشتوانه‌ی عقلانی است با اسلام سنتی در حرمت شرعی و اصل مجازات (فارغ از نوع آن) برخوردی مشابه دارد.

البته تجسس در حریم خصوصی افراد ممنوع است. با صراحت می‌گویم مسلمانی مطلقا هم‌جنس‌گرایی را برنمی‌تابد و از تمامی طرق موجه برای ریشه کن کردن این انحراف تأسف‌بار از جوامع انسانی کوشش می‌کند»

(رجوع شود به پاسخ محسن کدیور به پرسش‌های سایت آفتاب: ۱/۸/۱۳۸۵ - پاسخ به پرسش‌ها).


۶- روح الله خمینی، صحیفه نور، جلد ۲۰، ص ۱۷۰.