نگرانی سازمان ملل از نقض حقوق بشر در ایران

محسن کاکارش

طی هفته‌ی گذشته، هم‌زمان با تصویب قطعنامه‌ی محکومیت نقض حقوق بشر از سوی سازمان ملل متحد، فشارها بر اقوام و ملیت‌های ایرانی ادامه پیدا کرده است. کمیته‌ی سوم سازمان ملل که کمیته‌ی «اجتماعی، بشردوستانه و فرهنگی» نامیده می‌شود از نقض حقوق بشر در ایران ابراز نگرانی کرد و از مواردی چون «تشدید سرکوب مدافعان حقوق بشر، استفاده‌ی بیش از حد از زور، بازداشت‌های خودسرانه، محاکمات غیر عادلانه، شکنجه، قطع اعضای بدن، سنگسار و نقض حقوق اقلیت‌های آذری، عرب، بلوچ، کرد، مسیحی، صوفی، یهودی و اهل تسنن ...» نام برد.

تصویب این قطعنامه در حالی است که انتشار اخباری مبنی بر احتمال اعدام قریب‌الوقوع یکی از فعالان کرد موجی از نگرانی را به دنبال خود داشت. هم‌چنین کشته شدن چهار فرد کاسب، در مرزهای کردستان از جمله موارد نقض حقوق بشر در روزهای اخیر بود. آن‌سوتر در آذربایجان و بلوچستان نیز شاهد فشار بر فعالان مدنی و مذهبی بودیم. کارشناسان مسائل قومی و ملی این مناطق در گفت‌وگو با زمانه از جزئیات بیشتر و عوامل تشدید فشارها گفته‌اند.

کردستان

درحالی‌که هجده تن از فعالان کرد در آستانه‌ی اعدام به سر می‌برند، طی روزهای گذشته اخبار ضد و نقیضی مبنی بر احتمال اعدام قریب‌الوقوع حسین خضری منتشر شد. برخی از خبرگزاری‌ها اعلام کردند دیوان عالی کشور در نامه‌ای به شعبه‌ی نهم اجرای احکام دادگاه انقلاب ارومیه، خواهان اجرای حکم اعدام حسین خضری شده است. در همان‌حال سید احسان مجتوی، وکیل مدافع این فعال محکوم به اعدام در گفت‌وگویی با آژانس خبری موکریان گفته بود: «هیچ نامه‌ای مبنی بر اجرای حکم اعدام حسین خضری به اینجانب ابلاغ نشده است.»

با وجود تصریح این وکیل مدافع راجع به پرونده‌ی موکلش از نگرانی‌ها نسبت به اجرای این حکم کاسته نشده است، زیرا پنج تن از فعالان سیاسی و مدنی روز نوزدهم اردیبهشت ماه سال جاری بدون اطلاع به خانواده‌شان در زندان اوین به دار آویخته شدند. خانواده‌ی حسین خضری هم طی نامه‌ای که هرانا آن را منتشر کرده، گفته‌اند: «آقای مجتوی در ملاقات با خانواده حسین خضری صراحتاً اعلام نموده‌اند که دیگر هیچ راهی برای پیگیری پرونده و لغو حکم اعدام وجود ندارد و ارجاع پرونده به دادستانی استان نتیجه‌ی مثبتی در بر نخواهد داشت. بنده از این بابت شدیداً نگرانم و احتمال اجرای قریب‌الوقوع حکم وجود دارد و هم چنین ذکر کرده که دیگر هیچ کاری از دست من ساخته نیست و بنده شدیداً تحت فشار هستم از جانب ارگان‌های امنیتی.»

رادیو زمانه برای پیگیری خبر با وکیل مدافع این فعال محکوم به اعدام تماس گرفت، اما وی حاضر به مصاحبه نبود و گفت: «با رسانه‌های خارج از کشور مصاحبه نمی‌کنم.» از سوی دیگر تعدادی از فعالان کارگری، فرهنگی و مدنی به زندان محکوم و چندین شهروند کرد بازداشت شدند. آن‌طور که آژانس خبری موکریان گزارش کرد، دادگاه تجدید نظر استان کردستان حکم چهارماه حبس تعزیری یک فعال کارگری در کامیاران به نام آزاد منیرنیا را به اتهام تبلیغ علیه نظام تایید کرد.

هم‌چنین پنج تن از شهروندان توسط نیروهای امنیتی در شهرهای مختلف کردستان بازداشت شدند و عزیز ناصری، شاعر و مترجم کرد که روز سه‌شنبه هفتم سپتامبر سال ۲۰۱۰ توسط نیروهای امنیتی شهر مریوان دستگیر شده بود، با سپردن وثیقه‌ی ۵۰ میلیون تومانی از زندان آزاد شد. در این هفته کشتار کاسب‌های مرزی یکی از موارد نقض حقوق بشر در کردستان بود. به گزارش پایگاه خبری- تحلیلی روانیوز، دست کم چهار تن بر اثر تیراندازی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی در مناطق مرزی شهرهای سردشت، پیرانشهر و نوسود جان خود را از دست دادند. نام این افراد که مورد شلیک مستقیم نیروهای انتظامی در مرزها قرار گرفته‌اند، ریباز فرزند مصطفی، آوات حاجی احمد، مراد اسکندریان و شاهو بابایی بود.

بنا به گزارش سالانه‌ی نقض حقوق بشر کردستان در رهانا، سال گذشته بر اثر تیراندازی نیروهای انتظامی در مناطق مرزی کردستان بیش از نود تن از کاسب‌ها و کولبران کشته شدند. در آخرین مورد نقض حقوق اقلیت‌های دینی در کردستان زمانه گزارش داد، نیروهای امنیتی و انتظامی مانع از برگزاری مراسم نهمین سالمرگ سیدخلیل عالی‌نژاد بر سر مزار وی در شهر صحنه‌ی استان کرمانشاه شدند. سیدخلیل عالی‌نژاد یکی از بزرگان مذهبی یارسان (اهل حق) و از استادان برجسته‌ی موسیقی و نوازنده‌ی چیره‌دست تنبور بود که بیست و هفتم آبان ۱۳۸۰ در محل سکونت خود در شهر گوتنبرگ سوئد توسط افرادی ناشناس به قتل رسید.


آذربایجان

در آذربایجان علی‌رغم اینکه حمید والایی، فعال ملی و قومی از زندان آزاد شد، فشارها بر فعالان ادامه پیدا کرد. به گزارش سایت جنبش دانشجویی آذربایجان، حمید والایی، نویسنده، روزنامه‌نگار، وکیل و فعال آذربایجانی که در تیرماه سال ۸۷ بازداشت و پس از ۱۵ روز بازجویی، زندان انفرادی و شکنجه، تحت فشار افکار عمومی و سازمان‌های بین‌المللی آزاد شده بود، برای سپری کردن دوران محکومیت خود روز یکشنبه ۲۵/۷/۱۳۸۹ راهی زندان تبریز شد.

گفته می‌شود، حمید والایی که در دوران بازداشت و بازجویی تحت شکنجه¬های شدید قرار گرفته و از ناحیه‌ی دهان، فک و پا دچار صدمات شدید شده بود در طول دو سال گذشته جهت درمان صدمات وارده سه بار تحت عمل جراحی فک و لثه قرار گرفته است. آزادی این فعال آذربایجانی در حالی است که هم‌اکنون اکبر آزاد، نویسنده و روزنامه‌نگار در زندان به‌سر می‌برد و یوروش مهرعلی بگلی و دکتر لطیف حسنی بیش از شش‌ماه بدون ملاقات و داشتن وکیل در سلول انفرادی نگهداری می‌شوند.

هدایت سلطان‌زاده، فعال سیاسی و تحلیل‌گر مسائل آذربایجان در رابطه با نقض حقوق زندانیان در آذربایجان به زمانه می‌گوید: «از یک نظر وضعیت حقوق بشر در آذربایجان تشابهاتی با بقیه‌ی زندان‌ها در ایران دارد، زندانی در عمل از هیچ گونه تشریفات قانونی برخوردار نیست، دلایلی برای دستگیری‌اش ارائه نمی‌شود و وکیل حق ملاقات با موکل خودش را ندارد. به عبارتی حاکمیت قانون در سیستم قضایی ایران وجود ندارد و این مسئله‌ای است که شامل همه‌ی نقاط ایران می‌شود.»

این فعال آذربایجانی در مورد دستگیری‌های فعالان سیاسی و مدنی ادامه می‌دهد: «در بسیاری از مناطق غیر فارس در عمل پوشش خبری لازم داده نمی‌شود و این مسئله وضیعت آذربایجان را متمایز می‌کند و باتوجه به حساسیتی که روی آذربایجان وجود دارد، دستگیری‌ها کمتر پوشش خبری داده می‌شود و به همین خاطر شمار دستگیرشدگان در آذربایجان بیشتر از آمارهایی است که منتشر می‌شود.»

سلطان‌زاده به شیوه‌ی مخصوصی از سرکوب فعالان آذربایجانی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در آذربایجان به شیوه‌ی ویژه‌ای با فعالان روبه‌رو می شوند. آنان را زیر ماشین می‌کشند و حتی در محل کار آنان را می‌کشند و کسی به دادگاه کشیده نمی‌شود. مثلاً چنگیز بختیاری را در محل کارش کشتند و هیچ نوع پرونده‌ای باز نشد و تحقیقی صورت نگرفت و قاتلین در آنجا آزاد می گردند.»

از سوی دیگر به گزارش منابع خبری آذربایجان، نشریه‌ی «روزانه» وابسته به معاونت سیاسی سازمان عقیدتی سیاسی ودجا (وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران) در شماره‌ی ۱۶۶ خود خانم فاخته زمانی فعال حقوق بشر آذربایجانی را به تجزیه‌طلبی و وابستگی به پان‌ترکسیت‌ها متهم کرده است. فعالان آذربایجانی خواسته‌های خود را دموکراتیک و اتهامات نهادهای حکومتی را بی اساس می‌دانند.

سلطان‌زاده در این زمینه می‌گوید: «آدم نمی‌داند چه کاری باید انجام دهد که وی را تجزیه‌طلب تلقی نکنند. هرگونه دفاع از حق دمکراتیک تجزیه‌طلبی نامیده می‌شود که آن هم از طرف پان ایرانیست‌ها و رژیم جمهوری اسلامی صورت می‌گیرد. آنان به هیچ وجه حقوق سیاسی و مدنی فرهنگی برای مناطق ملی به رسمیت نمی‌شناسند. هرکسی از ابتدایی‌ترین حقوق خود دفاع کند، وی را تجزیه‌طلب می‌نامند. حتی برای‌شان مهم نیست که طرف بگوید تجزیه‌طلب نیستم، من می‌خواهم در همین چهارچوب زندگی کنم ولی حقوقم رعایت شود. این متاسفانه در هشتاد و پنج سال گذشته ساخته شده وهم‌چنان روی آن پافشاری می‌شود.»

بلوچستان

در بلوچستان هم فشارها بر فعالانی مدنی و مذهبی طی این هفته هم‌چنان ادامه پیدا کرده است.
مسعود بلوچ، مسئول انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان در رابطه با آخرین وضعیت فعالان بلوچ به زمانه می‌گوید: «احتمال صدور حکم اعدام برای شش تن از فعالان بلوچ افزایش یافته است زیرا آنان طی روزهای اخیر به اتهام آدم‌ربایی، اقدام علیه امنیت ملی و عملیات مسلحانه محاکمه شدند.»

مسعود بلوچ می‌گوید: «به قول رسانه‌های دولتی خانواده‌ی شاکیان و شهدا در این دادگاه‌ها حضور داشتند و خواهان اشد مجازات برای این شش نفر شده‌اند که در این موارد معمولاً اعدام صادر می‌شود.» مسئول انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان هم‌چنین اشاره به کشته شدن نه تن از شهروندان بلوچ توسط نیروهای انتظامی می‌کند. این در حالی است که فشارها بر خانواده‌ی مولوی عبدالحمید، امام جمعه‌ی زاهدان و رهبر اهل سنت بلوچستان ادامه دارد.

به گزارش سنی‌نیوز در ادامه‌ی فشارها بر فعالان مذهبی اهل سنت، گذرنامه‌ی حسن امینی حاکم شرع کردستان نیز توقیف شده است. عبدالستار دوشوکی، فعال سیاسی و تحلیل‌گر مسائل بلوچستان پیشتر در گفت‌وگویی با زمانه علت توقیف گذرنامه امام جمعه‌ی زاهدان و دیگر فعالان را در راستای ممانعت از شرکت آنان در همایش‌های اسلامی در کشورهای همسایه توصیف کرده بود.

مسعود بلوچ ضمن اشاره به افزایش فشار بر فعالان آزاد شده در بلوچستان و خانواده‌های‌شان توسط نیروهای امنیتی می‌گوید: «در این هفته شماری از سایت‌ها و وبلاگ‌ها مسدود شدند و فعالیت‌های مطبوعاتی بنده نیز در رسانه‌های دولتی اقدام علیه امنیت ملی قلمداد شد.» این فعال حقوق بشر در بلوچستان علت تشدید فشارها را در این مناطق محدود کردن هرگونه فعالیت مدنی ذکر می‌کند. بدین شیوه این هفته هم علی‌رغم بازداشت، صدور احکام حبس، شاهد کشتار شهروندان در مناطق قومی و ملی بودیم و احتمال اجرای حکم اعدام موجی از نگرانی را به دنبال داشت.