پاسخ ایران، اجلاس حقوق بشر را شگفت‌زده کرد

حسین علوی

‏روز هفدهم فوریه هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی در اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل اعلام کرد که کدام یک از توصیه‏های اجلاس را در ارتباط با بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران می‏پذیرد و کدام را نمی‌پذیرد.

هادی قائمی، سخن‌گوی کمپین بین‌المللی حقوق بشر که در این اجلاس حضور داشت درباره گزارش امروز هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی به زمانه گفت: هیأت نمایندگی ایران ده‏ها توصیه‏ای را که روز دوشنبه از سوی اعضای شورای حقوق بشر به ایران شده بود، در سه طبقه‏بندی جواب داد؛ تعدادی از آن‏ها را پذیرفت، تعداد دیگری را مستقیما رد کرد و پاسخ به بخش دیگری را هم به ماه ژوئن موکول کرد.

هیأت نمایندگی ایران به طور مشخص چه توصیه هایی را پذیرفت؟

روی‏هم رفته وقتی به توصیه‏هایی که ایران پذیرفته نگاه کنیم، ممکن است به نظر بیاید که آن‏ها توصیه‏ها در مورد منع شکنجه، آزادی بیان، آزادی زندانیان سیاسی، منع اعدام نوجوانان، برابری زنان و مردان را قبول کرده باشند. ولی در توصیه‏های رد شده، می‏بینیم که در حقیقت، تمام این‏ها را مستقیما رد کرده‏اند.

یعنی در جاهایی که به طور کلی و مبهم به این موارد اشاره شده و زبان مبهم بوده، به نظر می‏آید که این توصیه را قبول کرده‏اند. ولی در جاهایی که به طور قاطع و مشخص اشاره شده، کاملا رد کرده‏اند.

مثلا درخواست برای منع شکنجه و تعقیب قضایی کسانی که متهم به شکنجه هستند را رد کرده‏اند. درخواست برای پیوستن به «کنوانسیون منع تبعیض علیه زنان» را رد کرده‏اند. درخواست برای قوانین برابر برای زن و مرد را رد کرده‏اند. درخواست برای برگزاری دادگاه‏های عادلانه را رد کرده‏اند. درخواست برای عدم اعدام نوجوانان و زندانیان سیاسی را مشخصا رد کرده‏‏اند.

این نشان می‏دهد که دیپلماسی جمهوری اسلامی بسیار موذیانه و تا حدی وقیحانه با درخواست‏های سازمان ملل برخورد کرده است.

توصیه‏هایی که هیأت اعزامی جمهوری اسلامی به اجلاس، به طور روشن پذیرفته است، چه توصیه‏هایی بوده است؟

توصیه‏هایی که تا حدی کلی و مبهم بوده‏اند را پذیرفته‏اند؛ مانند این که «تلاش خواهند کرد که شکنجه‏ای اعمال نشود». ولی توصیه‏ای که به طور واضح گفته است: «در زندان‏های ایران شکنجه نباشد» را رد کرده‏اند. دوباره توصیه‏‏ای در مورد این که «اقداماتی برای برابری زنان و مردان در قوانین انجام شود» را قبول کرده‏اند. ولی جایی که به طور مشخص گفته شده «قوانین تبعیض‏آمیز اصلاح شوند» را رد کرده‏اند.

به همین ترتیب، در مورد اعدام‏ نوجوانان، اعدام‏ زندانیان سیاسی، دستگیری‏های اخیر و… هرجا را که توصیه ای کلی و مبهم است قبول کرده‏اند ولی هرجا که مشخص است باید اقدامی انجام بدهند را نپذیرفته‏اند.

هادی قائمی

یکی از توصیه‏های مهم اجلاس شورای حقوق بشر، اجازه‏ی ورود گزارشگران حقوق بشر سازمان ملل، به ویژه گزارشگران موضوعی به ایران بود. آیا جمهوری اسلامی این توصیه را پذیرفته است؟

این مورد هم یکی دیگر از نمونه‏های جالب برخورد جمهوری اسلامی است؛ توصیه‏هایی که می‏گوید گزارشگران ویژه به ایران دعوت شوند و اجازه‏ی ورود داشته باشند را روی‏هم‏رفته قبول کرده است. ولی در قسمت‏هایی که رد کرده، مشخصا گفته است که گزارشگر ویژه‏ی شکنجه را هیچ‏وقت به ایران راه نخواهد داد و قبول نخواهد کرد. در جاهایی که توصیه‏ها را رد کرده‏اند، مقاصد و منظورشان خیلی روشن‏تر برملا می‏شود.


آیا در مورد توصیه‏هایی که صریحا اعلام کرده‏اند نمی‏پذیرند، به دلایل و یا موارد حقوقی‏ مشخصی استناد کرده‏اند؟

ابتدا توضیح کوتاهی بدهم که اجلاس امروز بسیار کوتاه بود. بیشتر حالت بوروکراتیک داشت و حدود ۱۵ دقیقه بیشتر طول نکشید. چون پاسخ‏های ایران از قبل چاپ شده و در میان اعضای شورا پخش شده بود.

اما نکته‏ی جالب این اجلاس کوتاه، اعلام دلایل ایران برای رد توصیه‏ها بود. ایران اعلام کرده بود که چون این توصیه‏ها منطبق با قوانین بین‏المللی حقوق بشر نیستند، آن‏ها را رد می‏کنند. یعنی در حالی که تمام قوانین حقوق بشر را رد کرده‏اند، دلیل رد توصیه‏ها را عدم انطباق آن‏ها بر قوانین بین‏المللی حقوق بشری اعلام می‏کنند!

این مساله موجب شد که نمایندگان چندین کشور با تعجب و شگفت‏زدگی و جداً در حالت شوک، سؤال کنند که چطور می‏توان قوانین بین‏المللی حقوق بشر را رد کرد و استنادش هم این باشد که با قوانین بین‏المللی هم‏خوانی ندارند؟! در هرحال این سفسطه بسیار واضح و روشن بود و موجب عکس‏العمل شدید و شگفت‏زدگی نمایندگان شد.

آیا همه‏ی اعضای شورای حقوق بشر سازمان ملل در اجلاس امروز حضور داشتند؟ و آیا جلسه‏ دیگری برای رسیدگی مجدد برگزار خواهد شد، یا اقدام دیگری در این ارتباط صورت خواهد گرفت؟

جلسه‏ی امروز و دو روز گذشته روند ادواری‏ای است که هر چهار سال یک‏بار به گزارش همه‏ی کشورها در زمینه‏ی حقوق بشر رسیدگی می‏کند. بنابراین بعد از امروز، ایران دوباره در ماه ژوئن برمی‏گردد و در ارتباط با مواردی که هنوز تصمیم خود را اعلام نکرده است، پاسخ خواهد داد.

ولی مهم این است که چون الان در ایران بحران حقوق بشری وجود دارد، وقتی نشست عادی شورا در ماه مارس تشکیل می‏شود و در شرایطی که ایران تلاش می‏کند در ماه مه به عضویت این شورا دربیاید، شکی نیست که پاسخ‏های ایران راهنمای کاملی خواهد بود برای این که نماینده‏های کشورهای مختلف تصمیم بگیرند که ایران چقدر به حقوق بشر احترام می گذارد.

امروز دولت ایران نشان داد که در حقیقت هیچ احترامی برای موازین بین‏المللی و دیپلماسی قائل نیست. چرا که در پاسخ‏های خود هیچ شفافیتی به خرج نداد و نمی‏توان اعتماد کرد به این که اصلا این قوانین کلی را بپذیرد.

طبق قوانین سازمان ملل، پذیرش درخواست ایران برای ورود به شورای حقوق بشر، منوط به همکاری با سازمان ملل و پذیرش نمایندگان آن در ایران است. زمانی که ایران ورود گزارشگران موضوعی را نپذیرفته است، در ماه مارس چه تصمیمی گرفته خواهد شد؟ آیا ایران نظرات تازه‏‏ای را اعلام می‏کند؟

در ماه مارس ایران کاری نخواهد کرد. رسیدگی به وضعیت ایران از قبل در برنامه‏ی این جلسه نیست. ولی گزارشگران موضوعی باید گزارش سالیانه‏ی خود را به شورا بدهند. دیروز که با آنان صحبت می‏کردیم، می‏گفتند که حجم پرونده‏هایی که در مورد ایران در دفاتر گزارشگران موضوعی باز شده است، از هر کشور دیگری بیشتر است. یعنی در همه‏ی موارد ده‏ها برابر کشورهای دیگر است.

شکی نیست که آن‏ها در اجلاس مشخصا این را گزارش خواهند داد و هم‏چنین گروه‏های حقوق بشری هم تلاش خواهند کرد از راه‏های دیگر، مساله‏ی ایران در درون برنامه‏ی شورا گنجانده شود.

واکنش هیأت‏های نمایندگی‏ کشورهایی که در جلسه‏ی روز دوشنبه از گزارش جمهوری اسلامی حمایت کرده بودند، نسبت به پاسخ‏های امروز جمهوری اسلامی چه بود؟

امروز هیچ‏کدام از این نماینده‏ها صحبت نکردند. چون همان‏طور که گفتم، پاسخ‏‏های ایران از قبل پخش شده بود. روی‏هم‏رفته مساله این بود که کشورها قبول کنند که توصیه‏هایی که از سوی آنان در این گزارش ذکر شده، با سخنان ‏آنان در روز دوشنبه هم‏خوانی دارد یا خیر. در نتیجه نمایندگان تنها پنج کشور صحبت کردند که در مورد توجیه ایران برای رد توصیه‏ها، شگفتی خود را اعلام کردند.

کدام کشورها بودند؟

کشورهای انگلیس، برزیل، فرانسه، اتریش و استرالیا.