«راه هموار محاکمه متهمان به نقض حقوق بشر»

نیک‌آهنگ کوثر

یکی از دغدغه‌های مهم فعالان حقوق بشر ایران در سطح جهانی، نحوه تعامل دولت‌های غربی با دولت دهم است. در طول چند هفته اخیر، بیانیه‌های زیادی منتشر و نامه‌های سرگشاده متعددی امضا شده که از مجامع جهانی خواستار به رسمیت نشناختن دولت جدید محمود احمدی‌نژاد و بررسی حقوقی وقایع بعد از انتخابات ۲۲ خرداد شده‌اند.

در رابطه با مسئولیت کسانی که متهم به جنایت علیه بشریت هستند از دکتر اخوان پرسیدم. اخوان متعقد است که تجربه دادگاه جهانی در به زیر کشیدن میلوشویچ می‌تواند راه را برای محاکمه متهمان به نقض حقوق بشر در ایران هموار کند، هرچند این فرایند زمان‌بر باشد. البته او مسئولیت شهروندان ایرانی خارج از کشور را هم در این میان مطرح می‌کند:

دکتر پیام اخوان، حقوق‌دان و فعال بین‌المللی حقوق بشر / عکس: محمد تاج‌دولتی

جامعه مدنی، چه در ایران و چه در خارج، خواستار محاکمه اشخاص متهم به جنایت علیه بشریت هستند می‌باشد. ممکن است که این امر در کوتاه مدت عملی نباشد، اما مسأله عدالت، موضوعی دراز مدت است.

در مورد سلوبودان میلوشویچ، رئیس جمهوری سابق یوگوسلاوی و اشخاص دیگر می‌بینیم که در زمانی که قدرت در دست داشتند، محاکمه‌شان امکان ناپذیر بود و خیلی‌ها ما را مسخره می‌کردند که می‌خواستیم میلوشویچ را به پای میز محاکمه بکشانیم.

ولی اگر پرونده‌ای وجود داشته باشد، این امکان وجود خواهد داشت که متهمان را در آینده محاکمه کنیم. فعلاً باید سند جمع کنیم و پرونده درست کنیم و اقلاً خواستار این باشیم که جامعه بین‌الملل مشروعیت اشخاصی را که عامل جنایت هستند، به رسمیت نشناسد.

مشروعیت دولت ایران باید بر اساس رعایت حقوق بشر شهروندان ایران باشد. متأسفانه دولت‌های خارجی چون دنبال منافع خود هستند، چه مسأله هسته‌ای و چه موضع نفت ایران، چندان به موضوع حقوق بشر ایران اهمیت توجه نمی‌کنند. مسئولیت ایرانیان خارج این است که این سیاست را طوری عوض کنند که به نهضت دموکراسی در ایران کمک کند.

یکی از موارد مطرح در روزهای اخیر، تعیین وضعیت دو شهروند ایرانی ـ کانادایی است که به گفته یک منبع مطلع، هر دو در بند ۳۵۰ سپاه نگهداری می‌شوند. حسین درخشان از آبان ماه گذشته و مازیار بهاری از خرداد در حبس بوده‌اند، اما دولت کانادا تا این لحظه نتوانسته است کار موثری برای آزاد کردن این دو بکند. در این باره از اخوان پرسیدم که دولت کانادا و دیگر دولت‌ها برای آزاد شدن این دو شهروند کانادا چه کاری می‌تواند بکند؟

می‌دانم که دولت کانادا در مورد آقایان درخشان و بهاری پشت پرده فعالیت‌هایی کرده است. کانادا باید با همکاری دولت‌های غربی دیگر‌، جمهوری اسلامی را تحت فشار بگذارد که این دو شهروند کانادایی را آزاد کند.

اما این فقط مسأله این دو شهروند کانادایی نیست. ما باید دولت کانادا و دیگر دولت‌ها را تشویق کنیم که اصولاً به موضوع نقض حقوق بشر توجه کنند و باید موضوع نقض حقوق بشر را به مسأله هسته‌ای و صلح در خاور میانه ربط بدهند.

همین‌طور که در یوگوسلاوی مشخص شد که هیچ امکان صلح در بوسنی و کشورهای دیگر میسر نیست تا زمانی که افراد مسئول جنایت علیه بشریت هستند در قدرت هستند، جامعه بین‌المللی باید همین نکته را در مورد ایران بفهمد.

برای همین فکر می کنم که این فقط موضوع دو شهروند کانادایی نیست، این یک موضوع بزرگ‌تر جامعه بین‌الملل با ایران در شرایطی است که حقوق بشر به طور گسترده و سیستماتیک در ایران نقض می‌شود.