گفت و گو با کامیار علایی، پیش از بازداشت

نیک‌آهنگ کوثر

کامیار علایی، پژوهشگر دانشگاه هاروارد و کارشناس بین‌المللی بهداشت، که پایه‌گذار برنامه‌های کلینیکی مثلثی برای جلوگیری از ایدز در ایران است، از سوی مقام‌های امنیتی ایران بازداشت شده، خانواده علایی از وضعیت او اظهار بی‌اطلاعی کردند.

سه ماه پیش با کامیار گفت و گویی انجام دادم که اکنون می‌توانید آن ‌را بخوانید.

کامیار، کار شما در موسسه پارس چیست؟

من با کسانی که مبتلا به ایدز هستند یا معتادند، کار می‌کنم.

آیا کار کردن با مبتلایان به ایدز، خطرناک هم هست؟

نه، آن‌ها هم مثل ما انسان هستند.

ما در ایران چند نفر مبتلا به ایدز داریم؟

آمارش دقیق نیست. چون علامتی ندارد که افراد بدانند ایدز دارند، ولی تا حالا گفته‌اند پانزده هزار نفر مراجعه کرده‌اند.

کامیار علایی، پژوهشگر دانشگاه هاروارد و کارشناس بین‌المللی بهداشت

گفته می‌شود که در یکی از زندان‌های غرب کشور، تعداد زیادی به ایدز مبتلا شدند. آیا این خبر واقعیت دارد؟

نه، همه نگرفتند. ولی زندان هم یکی از مکان‌هایی است که آدم‌ها می‌توانند ایدز بگیرند.

به چه صورت؟

معتادانی که آن‌جا هستند، از طریق سرنگ مشترک مبتلا می‌شوند که ‌بیرون از زندان هم می‌توانند بگیرند.

بسیاری از مبلغان مذهبی می‌گفتند که ایدز فقط از طریق رابطه غیراخلاقی منتقل می‌شود. این مساله تا چه حد صحت دارد؟

نه، مثلاً بچه‌ای که از مادرش می‌گیرد، چه کار بدی کرده است؟

آیا مبتلایان به ایدز جان سالم هم به در می‌برند؟

الان داروهایی هست که اگر به موقع مراجعه کنند، با این داروها تا سی سال می‌توانند عمر کنند. اما مشکل این است که چون ‌نمی‌دانند ایدز دارند و فکر می‌کنند هرکس که ایدز دارد، حتماً رفتار غیراخلاقی دارد، پس مراجعه نمی‌کنند.

چون مراجعه نمی‌کنند به عزیزترین کسان‌شان که زن‌شان هست، منتقل می‌کنند و مادر به بچه‌اش ناخواسته منتقل می‌‌کند.

به عبارتی، ایدز ممکن است نسل به نسل در خانواده‌ها منتقل می‌شود؟

چون که نمی‌دانند، متاسفانه بله.

پس ما باید خیلی بیشتر از پانزده هزار نفر مبتلا به ایدز درداخل کشور داشته باشیم.

خب ممکن است. بعضی‌ها تخمین می‌زنند حدوداً صدهزار مبتلا داریم. ولی مهم این است که می‌توانیم جلویش را بگیریم.

گفته می‌شود ایرانیان در بسیاری از کشورها‌ی هم‌جوار، به ایدز مبتلا شده‌اند و این بیماری را به ایران آوردند. آیا این درست است؟

این را نمی‌شود گفت. شایعات هم زیاد است. یادم هست که یک نفر گفت که شب خوابیده، صبح در آینه ده نفر نوشتند که شما را به ایدز مبتلا کرده اند. شانس این‌که کسی ‌در یک تماس جنسی ایدز بگیرد، کمتر از نیم درصد است.

یک سوال دیگر، آیا امکان ابتلا از طریق تیادل سرنگ آلوده، بیشتر از امکان انتقال ویروس از طریق رابطه جنسی هست؟

فعلاً که نه. چون که تنها ده درصد از معتادان تزریقی‌اند. ولی اگر میزان تزریقی‌ها زیاد شود، بله.

حالا ما در منطقه دوروبر خودمان و یا در دنیا چه وضعیتی داریم؟

در منطقه فعلاً میزان مبتلایان به ایدز زیاد نیست. اما اگر جلویش را نگیریم، به سرعت در حال افزایش خواهد بود.

بقیه از ما می‌گیرند؟ یا ما از بقیه؟

هردویش. مهم این است که در کشور دیگر آزمایش نمی‌کنند. وقتی آزمایش نکنند، اگر ایدزی هم داشته باشند، مشخص نمی‌شود. و این بدتر است.

این ماجرای ابتلا به ایدز بیماران هموفیلی به کجا رسید و آیا هنوز کسی از آن گروه زنده است؟

بله. خیلی‌هاشان الان زنده مانده‌اند. مشکل این است که آن موقع خون‌ها آلوده بود، اما اکنون تمام خون‌ها تست می‌شود.

چه بر سر آن مسوول انتقال خون وقت آمد؟

این را نمی دانم. این مربوط به بیست و چهار پنج سال پیش است و من در جریان نیستم.

آیا در داخل کشور، کاندوم به عنوان یک راه حل مقابله در اختیار همه قرار می‌گیرد؟

بله. همه جا در دسترس هست.

و چه چیزی در اختیار تزریقی‌ها قرار داده می‌شود؟

به آن‌ها سرنگ نو می‌دهند و متادون. برنامه‌ای هست برای معتادان؛ به جای این‌که تزریق کنند از قرص ‌استفاده می‌کنند که دیگر نیاز به تزریق نداشته باشند.