یک زن ایرانی نخستین استاد مدیریت تنوع فرهنگی هلند شد

به ترتیب از سمت چپ: هاله قریشی در مراسم روز جمعه- همسر ولیعهد هلند- یکی از استادان دانشگاه- وزیر امورخارجیان هلند

پروفسور هاله قریشی از ایرانیان مقیم هلند روز جمعه ۱۳ اکتبر با قرائت خطابه خود در تالار سخنرانی دانشگاه آزاد آمستردام (فو) رسماً سِمَت استادی ویژه مدیریت تنوع و تطابق فرهنگی را در دانشکده علوم اجتماعی این دانشگاه پذیرفت. این کرسی دانشگاهی، تازه تشکیل و سمت استادی ویژه در این رشته نیز برای نخستین بار در هلند تأسیس شده است.

پروفسور قریشی از سال ۱۹۸۸ در هلند سکونت دارد و از محققان مردم‌شناسی است. تخصص وی در مسائل ایران، مطالعات پناهندگان، سازمان‌های مهاجران، جوامع چند فرهنگی و مدیریت چندگونگی فرهنگی است و از نوشته‌های او می‌توان به کتاب‌های «نبردهايی برای پيروزی»، «راه هايی برای بقا »، و مقالات بسیاری در مورد فمینیسم و زنان ایرانی در مهاجرت اشاره کرد. او جمعه گذشته خطابه پذیرش استادی خود را در حضور جمعی مهم شامل پرنسس ماکسیما همسر ولیعهد هلند، خانم ریتا فِردونک ، وزیر امور خارجیان و تطابق فرهنگی، خانم فرح کریمی، نماینده مجلس هلند از حزب سبزها و جمعی از استادان و حضار دیگر ارائه کرد. عنوان خطابه وی "متناقض‌نماها در پذیرش فرهنگی، مدیریت تنوع فرهنگی در هلند جدید" بود.

چندگونگی فرهنگی و مسائل سازگاری فرهنگی میان هلندیان بومی‌تبار از یک‌سو و هلندیان خارجی‌تبار از سوی دیگر موضوعی است که ذهن جامعه هلند را به شکلی روزافزون به‌خود مشغول داشته است. بررسی‌ها و بحث‌ها در این‌باره بالا گرفته و دیدگاه‌های متعدد و نظرات فراوانی برای چاره‌اندیشی در زمینه تطابق یافتن فرهنگ‌ها با هم در رسانه‌های هلند رد و بدل می‌شود. حوزه کاری و پژوهش‌های پروفسور هاله قریشی در این رابطه بسیار مورد توجه رسانه‌ها و محافل گوناگون هلندی قرار گرفته و این روزها مصاحبه‌های گوناگونی با او انجام می‌پذیرد.

از پژوهش‌های جالب پروفسور قریشی که مدتی پیش نظر رسانه‌ها را به‌خود جلب کرد مقایسه گروهی از پناهندگان زن ایرانی ساکن هلند با گروهی از پناهندگان زن ایرانی ساکن آمریکا بود. نتیجه این پژوهش که موضوع پایان‌نامه دانشگاهی او بوده نشان می‌دهد که گروه مورد مطالعه در آمریکا خود را هم ایرانی و هم آمریکایی حس می‌کند در حالی‌که گروه ساکن هلند خود را ایرانی حس می‌کند و در جایی که بایستی حس هلندی بودن پدید می‌آمده در احساس ایشان یک حفره خالی نشسته است. "بانوان مورد مطالعه در هلند دارای شغل و تحصیلات بالا هستند ولی خود را با جامعه بیگانه حس می‌کنند، ایشان نتوانسته‌اند ارتباطی احساسی با هلند پیدا کنند".

پروفسور قریشی که خود 18 سال است که در هلند سکونت دارد معتقد است که می‌توان فردی دوفرهنگه بود و بهترین‌های دو یا چند فرهنگ را گلچین کرد و شخصیت خود را بر پایه آن شکل داد. او معتقد است که در حالی‌که بیشتر راه حل‌های ارائه‌شده برای یکپارچه‌سازی جامعه هلند و تطبیق دادن خارجیان با این جامعه بر یادگیری زبان و پذیرش ارزش‌های فرهنگی هلند از سوی خارجیان تمرکز یافته است ولی مردم بومی‌تبار هلند نیز می‌بایست نقشی در این روند ایفا کنند و از ایشان نیز انتظار تغییر موضع می‌رود. هلندی‌های اصیل و بومی نیز می‌بایست در کنار فضای خودمانی فرهنگی و ویژه خود صحنه و فضایی بینابینی در جامعه ایجاد کنند که خارجی‌تباران دوفرهنگه بتوانند خود را در آن فضا بیابند و از آن طریق با جامعه و کشور هلند ارتباط احساسی پیدا کنند.

خانم قریشی در خطابه خود تأکید زیادی بر پرهیز از دسته‌بندی افراد و خودداری از اندیشیدن در چهارچوب دسته‌بندی‌های قومی و نژادی و مذهبی داشت. این امر، که از دید او بر ذهن و اندیشه اکثریت هلندیان و سیاست‌سازان آن حاکم است، ویژگی‌های فردی و تفاوت‌های میان اشخاص را نادیده می‌گیرد و جایی برای خارجی‌تبارهایی که دیگر به دسته و گروه فرهنگی-مذهبی اجدادی خود تعلق ندارند و گونه‌ای هلندی با تعریفی نو هستند نمی‌گذارد.

خانم قریشی در این رابطه در خطابه خود مثالی از یک لطیفه معروف جامعه‌شناس آلمانی اولریش بک می‌آورد به این مضمون که «در آلمان از یک مرد سیاه‌پوست می‌پرسند "اهل کجا هستی؟" او پاسخ می‌دهد: مونیخ، بعد می‌پرسند: پدر و مادرت از کجا هستند؟ او پاسخ می‌دهد: اهل مونیخ، باز پرسیده می‌شود: خب ایشان در کجا به دنیا آمده‌اند؟ فرد سیاه‌پوست پاسخ می‌دهد: مادرم متولد مونیخ است. می‌پرسند: پدرت چه؟ در غنا. می‌گویند: "آهان، پس تو غنایی هستی".»

بسیاری از این نظرات و راهکارهای ارائه‌شده در خطابه پروفسور قریشی در تضاد شدید با افکار و سیاست‌های خانم ریتا فردونک، وزیر امور خارجیان و تطابق فرهنگی هلند است. خانم فردونک به خاطر اِعمال سیاست‌های شدید در تطبیق دادن اجباری خارجی‌تباران به‌ویژه با تمرکز بر مسئله آموزش زبان و پذیرفتن کامل ارزش‌های بومی‌تباران هلند معروف است. جالب اینکه خانم قریشی در خطابه خود از خانم فردونک که در ردیف اول حضار نشسته بود بخاطر نقش او در کمک مالی وزارتخانه دادگستری برای ایجاد این کرسی تشکر و قدردانی کرد. این مسئله خنده‌های (گاه پنهانی) برخی از حضار را در بر داشت که این خنده‌ها بی‌گمان به سمع خانم فردونک هم رسیده است.