همایش یکصدمین سال تولد مهندس بازرگان

سعید شکیبا

صبح روز پنجشنبه ششم دی‌ماه، همایش یکصدمین سال تولد مهندس مهدی بازرگان به همت بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان در حسینیه‌ ارشاد تهران برگزار شد.
این همایش که با حضور جمعی از همفکران، دانشجویان، همگامان و دوستان سابق زنده‌یاد بازرگان برگزار شد، از ساعت 9 صبح تا 4 عصر ادامه داشت و سخنرانان مختلفی از ویژگی‌ها و خاطرات خود با مرحوم بازرگان به سخنرانی پرداختند.

گزارش این همایش را بخوانید.

مراسم صدمین سال تولد مهندس بازرگان

این مراسم، در دو بخش صبح و عصر و با 45 دقیقه تأخیر نسبت به برنامه‌ی اعلام شده آغاز شد. احمد سیدجوادی، علی‌اکبر معین‌فر، کاظم یزدی، محمد بسته‌نگار، محمدجواد حجتی، زهرا بازرگان و عزت‌الله سحابی از سخنرانان بخش نخست بودند که علیرضا رجایی اجرای این بخش را بر عهده داشت.
در بخش دوم نیز سخنرانانی همچون ناصر میناچی، غفار فرزدی، محمد حیدری، اعظم طالقانی و طاها حجازی با اجرای هاشم صباغیان به بیان ویژگی‌های شخصیتی و خاطراتی از مهندس بازرگان پرداختند.

احمد سیدجوادی

در بخش نخست این همایش، دکتر احمد سیدجوادی، وزیر دادگستری دولت موقت مهندس بازرگان در سخنان خود با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و مدیریتی مرحوم بازرگان گفت: گردش روزگار و گذشت ایام همانند تیزاب، جوهر شخصیت ارزشمند آن استاد گرامی را شفاف‌تر و درخشنده‌تر می‌کند. وی گفت: من که سالیان دراز با فعالیت‌های مهندس بازرگان آشنا بوده‌ام، تردیدی ندارم که بازگویی خاطرات آن مرحوم در شرایط کنونی می‌تواند برای نسل جوان کشور ما آموزنده و مفید باشد.

محمدجواد حجتی: روی کسانی سیاه باد که در پی سیاه کردن چهره‌هایی چون مهندس بازرگان هستند.

محمدجواد حجتی، از معدود روحانیون حاضر در این همایش بود که به سخنرانی پرداخت. وی در سخنان خود ضمن تمجید از ویژگی‌های شخصیتی بازرگان، به بیان خاطراتی نیز پرداخت که با استقبال حضار مواجه شد. آقای حجتی در پایان بخش‌هایی از وصیت‌نامه‌ی بازرگان را قرائت کرد و گفت: روی کسانی سیاه باد که در پی سیاه کردن چهره‌هایی چون مهندس بازرگان هستند.

علی‌اکبر معین‌فر که ریاست وزارت نفت دولت بازرگان را بر عهده داشته، از دیگر سخنرانان این همایش بود.وی گفت: بازرگان متواضع بود و نسبت به زیر دست خود بسیار احترام می‌گذاشت. او با اعتقادی مضاعف به اسلام و زمانی که تحصیلاتش تمام شد از فرنگ برگشت.
وی افزود: مهندس بازرگان پس از شهریور 1320 وزیر فرهنگ شد و لایحه استقلال دانشگاه‌ها را به مجلس برد آنچه که امروز متاسفانه رعایت نمی‌شود.

علی‌اکبر معین‌فر

وی تصریح کرد: وقتی وارد دانشگاه شدم نظم و ترتیب اداره آن بسیار برای ما عجیب بود.
معین فر با بیان اینکه بازرگان به سیاست علاقه‌ای نداشت، خاطر نشان کرد: اگر ضرورت نبود، هیچگاه بازرگان به عنوان رجل سیاسی وارد مسایل کشور نمی‌شد.

معین فر در ادامه ضمن قرائت نامه‌های بازرگان در دوران مدیریتش در شرکت نفت گفت: بازرگان پس از اینکه مسوول شرکت نفت شد به نیروی انسانی خود بسیار بها داد. در شرایطی که همه می‌خواستند در نیروهای آنجا تسویه‌ای صورت گیرد، مدافع متخصصین بود و به این علت اتهامات زیادی به او وارد کردند.

زهرا بازرگان

آخرین سخنران بخش اول این همایش، دکتر زهرا بازرگان یکی از فرزندان مرحوم بازرگان بود که به بیان خاطرات خود با مهندس بازرگان پرداخت. این بخش نیز با استقبال حضار روبرو شد.

در این همایش، با اینکه ابراهیم یزدی، دبیرکل نهضت آزادی ایران یکی از حاضرین مراسم بود، به گفته‌ی مسئولان بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان، امکان سخنرانی مستقیم وی وجود نداشت که بدین ترتیب متن سخنان دکتر یزدی توسط محمد کاظمیان قرائت شد.
دبیرکل نهضت آزادی در این سخنان مهندس بازرگان را الگوی روشنفکری دینی ایران دانسته بود.

ابراهیم یزدی

در بخش دوم این همایش دکتر غفار فرزدی، با موضوع آزادی از دیدگاه بازرگان به سخنرانی پرداخت. وی گفت: به نظر من بزرگترین دغدغه‌ی مهندس بازرگان، «آزادی» بود و در مقایسه با دیگر مشکلات و مسائل بشری اهمیتی که ایشان به آزادی انسان و جامعه‌ی آزاد می داد، از اعتبار و اهمیت بالایی برخوردار بود. فرزدی افزود: آزادی علاوه بر اینکه بنا به گفته‌ی ایشان مطلوب، مطبوع و لذیذ است، اما انسان‌های بزرگ مرگ را بر زندگی بدون آزادی ترجیح می‌دهند و برای آزادی حاضر شده‌اند از هر نعمت و راحتی دست بردارند.

غفار فرزدی

آقای فرزدی در ادامه به بیانیه‌ی نهضت آزادی ایران اشاره کرد و گفت: نهضت آزادی ایران بارها و بارها در اطلاعیه‌های خود به مساله‌ی آزادی و آزادی انسانها پرداخته است، در اطلاعیه شانزدهم تیرماه 1386 با عنوان نقض حقوق دانشجویان و استادان دانشگاه، نقض حقوق حاکمیت ملت است می‌خوانیم: لزومی به یادآوری ندارد که آزادی به عنوان یکی از سه آرمان اصلی انقلاب اسلامی ایران در تمام تجمعات مردمی دوران انقلاب ابراز شده است.

در ادامه‌ی این همایش محمد بسته‌نگار از خاطرات خود در زندان با مهندس بازرگان، عزت‌الله سحابی از سوابق و خصلت نهادسازی بازرگان و محمد حیدری در ارتباط با نسل بازرگان و نسل پس از بازرگان به سخنرانی پرداختند.

اعظم طالقانی، فرزند آیت‌الله طالقانی از دیگر سخنرانان این همایش بود. وی گفت: در دوره محکومیت ده ساله مرحوم طالقانی ما با مهندس بازرگان و یاران دیگر نیز دیدارهایی داشتیم و از دیگر برکات این زندان نگارش تفسیر نفیس «پرتویی از قرآن» است که با توجه به اینکه ایشان در آن اشاراتی درباره تکامل انواع و دوره‌های زمین‌شناسی و مسائلی که مربوط به نظریات فیزیکی بود، ارائه داده‌اند این نشان می‌دهد که در زندان نیز مرحوم طالقانی با آقایان دکتر سحابی و مهندس بازرگان مباحثاتی داشته‌اند که این دوران پس از شش سال به پایان رسید.

محمدعلی ابطحی نیز در این مراسم حضور داشت

وی افزود: در سال 1354 که تغییر ایدئولوژی عده‌ای از مبارزین سازمان مجاهدین خلق ایجاد گردید و به انشعاب در نیروهای آن، انجامید و در آن بیانیه‌ای از سوی نیروهای انشعابی آنها که با برنامه‌ریزی ساواک – که مشخصاً برای انهدام این گروه که تنها گروه مذهبی مسلحانه بودند- اقدامات این‌چنینی انجام شد و در آن تخصص و فعالیت‌های آقای مهندس بازرگان مورد اهانت و تمسخر قرار گرفته بود و ساواک برای بهره‌برداری از این موضوع علیه مبارزین و دیگر همرزمان این بیانیه را جهت ترور شخصیت و ایجاد جو مسموم سیاسی در اختیار زندانیان قرار داد.
خانم طالقانی خاطرنشان کرد: در سال60 که اوج وقایع خشونت‌بار و جنایت‌بار از دوطرف سازمان و دولت بود آقای مهندس بازرگانی که آنطور مظلومانه مورد حمله سازمان مجاهدین انشعابی، قرار گرفته بود مقاله‌ای در مطبوعات نوشت و سازمان موجود را مورد خطاب قرار داد که با عنوان «فرزندان عزیز» آنها را پند و نصیحت دهد. ولی با تهاجم شدید افرادی بی‌منطق و عجیب و غریب از مردان و زنان مجلس قرار گرفت. و اینها همان‌هایی هستند که امروز افسوس او را می‌خورند و با احترام از او یاد می‌کنند، البته همه کسانی که با صراحت، رفتار و اقدامات حاکمیت را نقد می‌کردند مورد اهانت شدید قرار می‌گرفتند، هرچند ایشان مورد تهدید واقع می‌شد ولی در پشت تریبون که قرار می‌گرفت چنان با اطمینان و قاطعیت نظرات خودشان را از روی صدق و صفا بیان می‌کرد که ذره‌ای کینه در وجود و روح ایشان احساس نمی‌شد او با همه صداقتش مورد ظلم قرار می‌گرفت و به همین دلیل نام او را «مهندس مهدی بازرگان مظلوم» باید گذاشت. مطالعه و بررسی گزارشها و نطق‌های قبل از دستور «مجلس اول» بهتر از هر سند و مدرک دیگری این مهم را به شما ثابت می‌کند.

وی در ادامه گفت: در سال 1372نشریه پیام هاجر به مدت دو سال توقیف شد و مرحوم مهندس بازرگان در سال 1373 به رحمت ایزدی پیوست ولی من در بهار 1374فصلنامه «پیام هاجر» را بدون توجه و اعتنا به توقیف نشریه چاپ کردم و در آن آخرین سخنرانی ایشان را تحت عنوان «بعثت و آزادی» به همراه مطالبی از قبیل «خلوص و خدمت بازرگان» سخنرانیهای دوستان در مورد ایشان را انتشار دادم و برای توزیع آن به وزارت ارشاد رفتم و گفتم: «اعلام وصول این نشریه را بدهید. این نشریه مربوط به وزارت ارشاد است چرا باید دادسرای ویژه روحانیت برای این نشریه تصمیم بگیرد؟! یا اجازه بدهید توزیع شود و یا هزینه آن را پرداخت نمایید» و بالاخره پس از یک ماه اعلام وصول فصلنامه «پیام هاجر» داده شد و مجدداً انتشار یافت ولی در سال 1379دوباره توقیف گردید.