شیدا قره‌چه‌داغی، از معدود آهنگ‌سازان زن ایرانی

محمود خوشنام

جامعه‌ی موسیقی پیشرو در ایران همیشه کمابیش از فیض حضور زنان نیز برخوردار بوده است. اگرچه شمار زنان به پای مردان نمی‌رسیده است. جالب است که زنان به مدارس موسیقی هم که وارد می‌شوند، بیشتر به سراغ خوانندگی و نوازندگی و در وهله‌ی نخست نوازندگی پیانو می‌روند و شمار آن‌ها که برای آموختن آهنگ‌سازی و یا رهبری تصمیم می‌گیرند، بسیار اندک است.

با این همه در فهرست زنان موسیقی‌آموز هنرستان‌ها در ایران سالهای ۴۰ و ۵۰ به نام چند زن برمی‌خوریم که رشته‌ی آهنگ‌سازی را گذرانده‌اند. یکی از آنان، که پس از انقلاب به جمع موسیقی‌دانان مهاجر پیوست، شیدا قره‌چه‌داغی است.

شیدا قره‌چه‌داغی در سال ۱۳۲۰ در تهران به‌دنیا آمده است. نخست آموختن موسیقی را نزد خود آغاز کرده و بعد در نوجوانی به اتریش رفته و ده سال در آکادمی موسیقی وین به ترتیب در رشته‌های پیانو و آهنگ‌سازی تحصیل کرده است. شیدا پس از بازگشت از اتریش از سال ۱۳۴۹ در هنرستان عالی موسیقی به تدریس پیانو و همراهی پیانو پرداخته است.

همکاری نزدیک شیدا با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان او را علاقمند به ساخت و پرداخت موسیقی برای خردسالان کرده و برای فیلم‌های کانون موسیقی نوشته است. او مرکزی را نیز برای آموزش موسیقی به کودکان در دل همین کانون پدید آورده است.

شیدا قره‌چه‌داغی نخستین موسیقی را در سال ۱۳۵۱ برای فیلم کوتاه «هفت شهر عشق»، ساخته‌ی علی‌اکبر صادقی نوشت که بعد موسیقی برای فیلم‌های دیگری چون «تداعی» از نورالدین زرین‌ کلک، «دوباره نگاه کن» از فرشید مثقالی و «چنین کنند حکایت» از محمدرضا اصلانی را به دنبال آورد. او برای دو صفحه‌ی داستانی از محمود آزاد تهرانی و عباس کیارستمی نیز موسیقی نوشته است.

شیدا قره‌چه‌داغی، از معدود آهنگ‌سازان زن ایرانی

شیدا قره‌چه‌داغی برای چند فیلم بلند سینمایی نیز موسیقی نوشته است. در سال ۱۳۵۱ برای فیلم «رگبار» ساخته‌ی بهرام بیضایی، دو سال بعد برای فیلم «قصه‌ی خیابان دراز» ساخته‌ی ناصر تقوایی و باز دو سال بعد برای فیلم «شطرنج باد» از محمدرضا اصلانی و پس از آن در سال ۱۳۵۷ برای «فانوس خیال» ساخته‌ی بهرام ری‌پور.

گفتنی است که گزینش موسیقی برای سریال معروف تلویزیونی دایی‌جان ناپلئون کار ناصر تقوایی نیز، بر عهده‌ی او بوده است. شیدا در مورد پرداختن به موسیقی فیلم می‌گوید: «کسی که موسیقی فیلم می‌نویسد، باید هم آهنگ‌ساز خوبی باشد، هم توانایی گرفتن الهام از تصویرها را داشته باشد. آهنگ‌ساز هرچند هم برجسته باشد، اگر این توانایی دوم را نداشته باشد، کارش با توفیق همراه نمی‌شود.».

فعالیت شیدا قره‌چه‌داغی در دوره‌ی مهاجرت اگرچه چندان چشم‌گیر نبوده، ولی با اپرا ـ باله‌ای که در سال ۱۳۷۸ آفریده، جبران کم‌کاری‌ها را کرده است. او موسیقی این اپرا - باله را بر روی منظومه‌ی معروف «پریا» سروده‌ی احمد شاملو نهاده و در نوامبر سال ۱۳۷۸ در تورنتو کانادا به روی صحنه برده است. «پریا» به دو زبان انگلیسی و فارسی تنظیم شده و برگردان انگلیسی آن کار احمد کریمی حکاک است.