وجوه گوناگون طرح «دولت وحدت ملی»

مریم محمدی

دوره‏ی دهم ریاست جمهوری در ایران، گذشته از مبارزات زودهنگام انتخاباتی، به نظر می‏آید که حاوی بحث‏ها و گفت و گوهای جدید در صحنه‏ی سیاسی ایران و احتمال تجربه‏ی پروژه‏های تازه است.

از آن‏جا که این طرح در «حزب کارگزاران سازندگی»، بیشترین بحث و گفتمان را به وجود آورد، با آقای محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی این حزب، در مورد وجوه گوناگون چنین طرحی در ایران، گفت و گو کرده‏ام.

از ایشان می‏‏پرسم اساساً چگونه شد که در میان این همه تنش و اختلاف میان اصول‏گرایان و اصلاح‏طلبان، چنین طرحی به‏میان آمد؟

انتخابات ریاست جمهوری سال آتی در ایران، از موارد انتخاباتی است که بسیار بحث‏انگیز خواهد بود. علت آن هم چهار سال دولت آقای احمدی‏نژاد است که مجموعه‏‏ی شرایط کشور را به سمت نوعی افراط و رادیکالیسم هدایت کرده است.

این فکر، اول از جانب اصول‏گرایان طرح شد. درست است؟

طرح «دولت وحدت ملی» از مقطعی مورد نظر قرار گرفته و به بحث گذاشته شده که معتدلین جریان اصول‏گرا در کشور، از مجموعه‏ی روند اداره‏ی کشور توسط آقای احمدی‏نژاد و تفکر و دولت ایشان، احساس نگرانی کردند.

معتدلین اصول‏گرا احساس کردند که هرچند آقای احمدی‏نژاد برخاسته از اندیشه و تفکر اصول‏گرایی بالا آمده، اما بسیاری از مبانی اصولی کشورداری و نظام عالمانه‏ی اداره‏ی کشور را به‏هم زده و منشاء بسیاری اختلافات شده است.

تلقی اصول‏گرایان معتدل این است که ادامه‏ی فعالیت آقای احمدی‏نژاد، برای آینده‏ی کشور بسیار مخاطره‏انگیز است.

تلقی اصلاح‏طلبان از چنین پروژه‏ای چیست؟

این اظهار نگرانی از ناحیه‏ی اصول‏گراها، به طور منطقی، به دلیل این که ماهیت کلی رفتار دولت فعلی را مورد نقد قرار می‏داد، طبعا مورد تایید جریان اصلاح‏طلب در کشور هم هست. الان در کشور ما، برخی از نیروها در حوزه‏ی اصلاح‏طلبان و هم‏چنین اصول‏گراها، بر این باورند که دور آینده، هرکسی می‏خواهد رییس‌جمهور بشود، بشود؛ اما آقای احمدی‏نژاد و تفکرش کشور را رها کنند.

پیشنهاد آقای ناطق‏نوری، ظاهرا ریاست جمهوری آقای احمدی‏نژاد را با خود دارد. این به معنای آن نیست که اصلا‏ح‏طلب‏ها از ریاست جمهوری آقای خاتمی بگذرند؟

طبعاً چنین عقیده‏ و ایده‏ای، اولین بار توسط آقای ناطق‏نوری مطرح شد و به‏طور منطقی می‏تواند مود تایید اصلاح‏طلب‏ها باشد. لاکن اگر چنان‏چه تلقی اصلاح‏طلب‏ها این باشد که با حضور آقای خاتمی و با توجه به اقبالی که از طرف مردم به سمت ایشان هست، پیروزی آقای خاتمی بر آقای احمدی‏نژاد قطعی است، اصلاح‏طلبان از ناحیه‏ی رقابت‏های انتخاباتی مناسب می‏دانند از کاندیدای اصلاح‏طلب خود که آقای خاتمی باشد، دفاع کنند.

گفتید که پیشنهاد آقای ناطق‏نوری هم، مورد توجه اصلاح‏طلبان است. اما پیشنهاد آقای ناطق‏نوری به معنای ریاست جمهوری آقای خاتمی نیست.

در شرایط فعلی، اصلاح‏طلبان، چنان‏چه حضور آقای خاتمی را قطعی بدانند، چون پیروزی ایشان بر آقای احمدی‏نژاد را به احتمال بسیار زیاد، قطعی تلقی می‏کنند، طبیعتا باید از کاندیدای خود که آقای خاتمی است دفاع کنند.
اما، چنان‏چه آقای خاتمی مطرح نشود و ایشان علاقه‏مند به حضور در صحنه نباشد یا شرایط آینده را چندان مناسب تشخیص ندهند، رقابت به‏طور جدی در میانه‏ی اصول‏گرایان مطرح خواهد بود.

محمد عطریانفر، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی

در چنین وضعیتی، بر اساس آن‏چه که جناب آقای ناطق نوری هم مطرح کرده و در توضیحات آقای هاشمی هم آمده است، این‏طور خواهد بود که یک چهره‏ی معتدل و منطقی، مثل خود آقای ناطق‏نوری یا آقای ولایتی، به عنوان چهره‏ی اصول‏گرای معتدل در صحنه ظاهر شود و در این میانه اصلاح‏طلبان را هم در کابینه مشارکت دهد.

مثلا چیزی در حدود ۴۰ـ۵۰ درصد از اعضای کابینه را هم در اختیار اصلاح‏طلبان قرار دهند. عملا اصلاح‏طلبان در یک فرایند دفاع از منافع ملی، در مقطع انتخابات آینده، با اصول‏گراها برای برکناری آقای احمدی‏نژاد در رقابت‏های انتخاباتی سال آینده، هم‏فکری کنند.

چه تضمینی وجود دارد که اصول‏گرایان پس از گرفتن رأی اصلاح‏طلبان، به این تعهدشان عمل کنند؟

این چیزی است که در طرح آقای ناطق‏نوری مطرح است. اما زمانی این طرح می‏تواند عملی شود که دو یا سه اتفاق بیافتد؛ اول این که اصلاح‏طلبان از معرفی یک چهره‏ی درون‏جبهه‏ای اصلاحات ـ مثل آقای خاتمی ـ باز بمانند، شخصیت موردنظر به صحنه نیاید یا اصلاح‏طلبان مجموعا با توجه به شرایطی که آقای احمدی‏نژاد به وجود آورده، وضعیت آینده را مناسب ندانند که به صحنه‏ی رقابت بیایند.

نکته‏ی دیگر این که معتدلین جریان اصول‏گرا بر این پیشنهاد آقای ناطق نوری وحدت ‏نظر پیدا کنند و همه‏ی آن‏ها بر این باور باشند که بتوانند بیایند و با اصلاح‏طلب‏ها نوعی ائتلاف را تشکیل بدهند.

محور سوم هم این است که جریان افراطی که هم‏اکنون در کشور مقدرات را در اختیار دارد، در برابر این اندیشه، در اقلیت قطعی قرار بگیرد. حداکثر خود آقای احمدی‏نژاد و طرف‏دارانشان هستند که از این نظریه دفاع می‏کنند، اما در حال حاضر، با توجه به فضای عمومی کشور، تشکیل «دولت وحدت ملی»، چندان در چشم‏انداز عملیاتی بودن قرار ندارد.

موضوعی را هم که آقای کرباسچی در همایش کارگزاران مطرح کرد، بیشتر از موضع نوعی دلسوزی و علاقه‏مندی به سرنوشت کشور بود و بر این نکته تاکید داشت که اختلاف اصلاح‏طلبان نباید به نقطه‏ای برسد که مقدرات کشور هم‏چنان در اختیار افراطیون باشد.

او می‏گفت: اگر واقعا دلسوز کشور هستیم، حتی می‏توانیم نسبت به طرح «دولت وحدت ملی» هم نوعی همراهی و هم‏گرایی نشان دهیم.

ولی در عالم واقع و در عالم سیاست، آن‏چه که الان احساس می‏کنیم، تحقق دولت وحدت ملی دور از دسترس است و به نظر می‏آید، آقای خاتمی هم به احتمال بسیار زیاد در آینده‏ی نه‏چندان دور، اعلام حضور و نامزدی خود را در صحنه‏ی رقابت‏ها خواهد داشت و انتخابات آتی یک دوگانه‏ی نیرومندی بین جریان اصلاح‏طلب به محوریت آقای خاتمی و به احتمال بسیار قوی، آقای احمدی‏نژاد به عنوان کسی که اصول‏گراها، قاعدتا، باید از او حمایت کنند، شکل خواهد گرفت.

اگر پروژه این شکل را پیدا کند که ریاست جمهوری آقای خاتمی و تشکیل کابینه‏ای از برخی اصول‏گرایان را در خود داشته باشد، نسبت به این چه نظری دارید؟

آقای خاتمی اگر در موقعیتی قرار بگیرد که در صحنه حاضر شود و در رقابت‏ها مشارکت کند و پیروزی ایشان قریب‌الوقوع باشد، به‏طور طبیعی نباید ایشان بخشی از توان خود را در اختیار جریان رقیب قرار دهد. در عالم رقابت، اگر پیروزی قطعی از آنِ آقای خاتمی باشد، عقل سیاسی حکم نمی‏کند که دولت ائتلافی تشکیل شود.

اما در عالم سیاست از جنس ایرانی، اگر چنان‏چه آقای خاتمی در رقابت‏ها شرکت کند و بر احمدی‏نژاد پیروز شود که احتمال پیروزی ایشان هم بسیار زیاد است، این پذیرفته شده است که ایشان چند پست کابینه را به چهره‏های معتدل و معقول اصول‏گرا که در حال حاضر به خصوص با اندیشه‏ی اصلاح‏طلبی نوعی هم‏گرایی دارند، واگذار کند.


موضوع تشکیل دولت ائتلافی به محوریت یک رییس‌جمهور اصول‏گرا، زمانی مورد نظر اصول‏گراها هست که پیام جانبی‏شان این باشد که هیچ شخصیتی مثل آقای خاتمی در انتخابات حضور پیدا نکند تا پیروزی آن‏ها بر اساس نوعی به‏رسمیت شناختن اصولی اصلاح‏طلبان در کابینه، به صورت دو فاکتور، به‏طور غیررسمی از پیش تعیین و پذیرفته شده باشد و بعد پیروزی این عنصر اصول‏گرای معتدل نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری قطعی شود.

ولی چنان‏چه آقای خاتمی به صحنه بیاید، پیروزی ایشان به احتمال بسیار زیاد بر احمدی‏نژاد مفروض است و در چنین وضعیتی، کابینه‏ی اصلاح‏طلبی ۱۰۰ درصد می‏تواند شکل بگیرد. اما اگر چنان‏چه از تعدادی عناصر اصول‏گرای معتدل هم دعوت شد، به نظر من، خلاف سیاست عمل نشده و قابل دفاع است.