پیدایش تصنیف اخلاقی با امیر‌جاهد

محمود خوشنام

تصنیف تا خود را از دوره‌ی شیدا به زمانه‌‌ی ما برساند از مراحل مختلفی گذر کرده است.

نخستین مرحله را انقلاب مشروطیت پدید آورد و توانست از تصنیف به عنوان سلاحی فرهنگی در مبارزه با استبداد استفاده کند.

عارف و بهار، نام‌های برجسته‌ای هستند که با متن‌های برانگیزاننده به این دگردیسی یاری رسانیده‌اند. از این دو در برنامه‌های پیشین یاد کرده‌ایم‌.

اما تصنیف با حرکت در خط تازه، خط اصلی عاشقانه‌ی خود را نیز ادامه داد.

قمرالملوک‌ وزیری

این خط اصلی هنگامی برجسته‌تر شد که سانسوری تازه بر فراز سر فرهنگ ایران سایه افکند.

با این همه، شاعران در میانه‌ی متن‌های عاشقانه به شیوه‌ی عارف، تک‌مضراب‌های ناقدانه‌ی سیاسی، اجتماعی را می‌گنجانیدند.

شمار زیادی از این تصنیف‌ها ساخته و پرداخته‌ی محمدعلی امیر‌جاهد است که با صدای قمرالملوک‌ وزیری پخش می‌شد.

«امان از این دل» یکی از این تصنیف‌ها است که طی متن عاشقانه، اشاره‌ای نیز به وطن دارد و شاعر می‌خواهد از غم نابسامانی‌های آن جامی از خون بنوشد. این تصنیف در مخالف سه‌گاه ساخته شده است.

گیسو شاکری، خواننده ایرانی مقیم سوئد

با امیر‌جاهد نوعی تصنیف اخلاقی نیز در ایران پرورانده شد. در بیشتر تصنیف‌های او نگرانی از آینده‌ی انسان و جهان بازتابیده و جنگ و ویرانی و دنیا‌پرستی مورد تقبیح قرار گرفته است.

«ای نوع بشر» ساخته‌ و پرداخته‌ی امیر‌جاهد، نمونه‌ی بسیار خوبی از تصنیف‌های اخلاقی است که آن نیز برای نخستین بار با صدای قمر اجرا شده است و بعدها دیگران آن را بازخوانی کرده‌اند.

گیسو‌ شاکری آهنگ «ای نوع بشر» را بازخوانی کرده است.