از جاز ـ کلاسیک و موسیقی فیلم گبه

محمود خوشنام

از اویل قرن بیستم موسیقی جاز رفته رفته قدرت فراگیری پیدا کرد و نفوذ خود را در حوزه‌های دیگر موسیقی نیز گسترش داد. حتی در موسیقی محکم و غالبا غیر قابل نفوذ کلاسیک اروپایی.

شاید اسلاوینسکی و رابل نخستین کسانی باشند که راه ورود عناصر جاز را در موسیقی کلاسیک اروپایی هموار کردند. ولی این تاثیر و تاثر محدود باقی ماند. تا نوبت به آهنگسازی از خود آمریکا رسید، به نام جرج گرشمی که اساس کار خود را بر استفاده مستمر از عناصر موسیقی جاز گذاشت و بی‌جهت نیست که شیوه او را شیوه جاز ـ کلاسیک نامیده‌اند.

گرشمی ابتدا با بهره‌گیری کامل از ترانه‌های سیاهان، راپسودی بلو را برای پیانو و ارکستر نوشت و بعد پوئن سمفونیک یک امریکایی در پاریس را و سرانجام اپرای پونبیانبس را که شهرت آفریننده‌اش را فراگیرتر ساخت.

از میان ترانه‌هایی که گرشمی در اپراهای پونگیانبس بکار گرفته، ترانه سامرتایم جاذبه جهانی پیدا کرده است. سامر تایم را می‌شنویم با صدای دامرکریو کاناوا، سوپرانو سیاه پوست.

حسین علیزاده همانقدر که توانایی ساخت و پرداخت در موسیقی کنسرتان یا تالاری دارد؛ در موسیقی توصیفی فیلم نیز ورزیده است. فیلم گبه از محسن مخملباف که زندگی رنگین عشایری را توصیف می‌کند، بهترین آزمایشگاه توانمندی‌های موسیقیایی علیزاده به شمار می‌رود.

موسیقی بیست و سه بخشی فیلم گبه همه وجوه زندگی روستایی و ایلیاتی را از کوچ و کار گرفته تا عروسی و عزا صحنه به صحنه به تصویر می‌کشد. علیزاده برای اجرای موسیقی فیلم گبه از یک ارکستر بزرگ ترکیبی مشتمل بر سازهای غربی و ایرانی سود جسته و فضای مدرن صوتی رنگارنگی پدید آورده است.

به موسیقی یکی از صحنه‌های کوچ در فیلم گبه گوش می‌کنیم.