سوره حرا: «کار من دیوانگی است»

جینا وینتر

کارهای بحث‌انگیز یک هنرمند ایرانی برای سومین بار در چهار ماه، به طور ناگهانی از نمایشگاهی در یک موزه هلند برچیده شد.

این هنرمند با نام مستعار «سوره حِرا» که در هلند و در تبعید به سر می‌برد، می‌گوید که در پی تلاش‌هایش برای به نمایش گذاشتن مجموعه‌ای عکس، تهدید به مرگ شده است. این مجموعه عکس «آدم و ایوالد، عاشقان روز هفتم» نام دارد.

برخی از این عکس‌ها شامل تصویرسازی‌هایی از حضرت محمد و داماد او علی و در حالت‌هایی است که به احتمال زیاد هر مؤمنی را در هر مذهبی آزرده‌خاطر خواهد کرد.

بحث‌انگیزترین این عکس‌ها، تصاویری است که در آن مردانی همجنسگرا در حالت‌هایی برهنه قرار داده شده‌اند. در یکی از این عکس‌ها، مردی روشلواری چرمینی به پا دارد که بخش باسن آن باز است و نقابی از چهره علی، داماد حضرت محمد بر صورت دارد. در عکسی دیگر هر دو مرد، بالاتنه‌ای برهنه دارند و یکی نقاب علی و دیگری نقاب محمد بر چهره دارند.

مدیران این موزه در ابتدا تصمیم به نمایش کارهای این هنرمند ۳۵ ساله گرفتند. اما اکنون، با ترس از تلافی‌ها یا فشارهای سیاسی تصمیم خود را عوض کرده‌اند. چیزی که باعث نگرانی زیادی برای سوره حرا شده است.

حرا می‌گوید که دارد در کشوری برای آزادی سخن و آزادی بیان مبارزه می‌کند که زمانی به عنوان کشور صلح و تسامح شناخته می‌شد.

او در یک مصاحبه تلفنی از خانه‌ای که مخفیگاه فعلی اوست، به فاکس‌نیوز دات کام گفت: «آزادی بیان در اروپا تبدیل به یک توهم شده است. ما فکر می‌کنیم آزادی بیان داریم؛ ولی در اصل تحت نوعی سانسور پنهان زندگی می‌کنیم.»

اما جان وال، معاون مدیر «مرکز شاهزاده الولید بن طلال برای تفاهم مسلمانان و مسیحیان» در دانشگاه جرج‌تاون می‌گوید: «کار حرا حد و مرز را گذرانده و توهین‌آمیز است.» وی می‌افزاید: «آزادی بیان بدین معنی نیست که شخص آزاد باشد تا حد ممکن دست به توهین بزند.»

وال در مصاحبه‌ای افزود: «این طور نیست که ما در ایالات متحده فقط به منظور متفاوت بودن، برای توهین و اهانت آزادی مطلق داشته باشیم.»

وی گفت: «تصور کنید که جان مک‌کین در جریان تبلیغات انتخاباتی خود، اوباما را کاکاسیاه بنامند. فکر می‌کنید چه عواقبی خواهد داشت؟ آزادی بیان مطلق نیست.»

حرا می‌گوید که نام مجموعه‌اش از اظهارات یکی از نمایندگان پارلمان هلند گرفته شده که گفت: اگر همجنسگرایی مجاز بود، انجیل «آدم و ایوالد» می‌نوشت نه «آدم و حوا».

اولین نمایشگاه همگانی آدم و ایوالد قرار بود از دسامبر ۲۰۰۷ در موزه شهرداری شهر لاهه آغاز شود و سه ماه به طول بینجامد. یک ماه پیش از نمایش، موزه دعوت حرا را پس گرفت. ویم فان‌کریمپن، مدیر این موزه در آن زمان گفت: «موزه ما نمی‌خواهد بخشی از یک مناظره سیاسی بشود.»

سره حرا

وی به نمایش گذاشتن کارهای حرا را «دعوت به ناآرامی» دانست.

پس از آن موزه شهر خاودا برای اجرای نمایشگاهی اعلام آمادگی کرد؛ ولی بعد از این تصمیم برگشت.

آرت‌آمستردام، یکی از جشنواره‌های هنری که گلچینی از آثار نگارخانه‌ها و موزه‌ها را در ماه آینده به نمایش در می‌آورد، سرانجام با عرضه کارهای حرا موافقت کرد. ولی به یک شرط: آن عکس‌های بحث‌انگیز در این نمایش قرار نگیرند.

سوره حرا می‌گوید: تحت شرایط سختی ناچار شدم با این نمایش موافقت کنم؛ چرا که در آرت‌آمستردام اضطراب، ناآرامی و جنجال زیادی بر سر احتمال نمایش این عکس‌ها به وجود آمده بود.

هاری روهه، از نگارخانه‌‌ای به نام گالری آ، که کارهای سوره حرا در این جشنواره را حمایت مالی می‌کند، به فاکس‌نیوز دات کام در بیانیه‌ای ایمیلی نوشت: تصمیم برای نشان ندادن عکس‌های با نقاب، ربطی با «ترس از تلافی» نداشت. تنها معیار ما بالا نگه داشتن سطح کیفیت نمایشگاه بود.

حرا گفته است که این توضیح را نمی پذیرد و از وزارت فرهنگ هلند می‌خواهد تا از هنرمندان و هنر بحث‌انگیز حمایت کند.

او می‌گوید: «سرنوشت هنرهای مورد مناقشه چه خواهد شد، اگر مدیران موزه‌ها و نگارخانه‌داران بترسند.»

بحث و جدل پیرامون کار حرا در کشوری کوچک در جریان است؛ کشوری که کانون توجه خشونت ضدغربی افراطیون اسلامی شده است.

- ماه گذشته مسلمانان سراسر جهان علیه انتشار فیلم ضداسلامی «فتنه» ساخته نماینده پارلمان هلند، خیرت ویلدرس، اعتراض کردند.

- در ماه فوریه، پلیس دانمارک اعلام کرد که توطئه‌ای برای کشتن یک کارتونیست را کشف کرده است. کارتونیستی که کارهای او نخستین بار در سال ۲۰۰۵ در یک روزنامه هلندی چاپ شده بود. کارهای او حضرت محمد را ترسیم می‌کرد و انتشار آن‌ها باعث شورش‌های کشنده‌ای در جهان اسلام شد.

- در سال ۲۰۰۴، تئو ونگوگ، از فیلم‌سازان هلندی، یک ماه پس از اولین نمایش یکی از فیلم‌هایش کشته شد. فیلم او، فیلمی در مورد بدرفتاری با زنان مسلمان بود.

سوره حرا می‌گوید که در پی نمایش آثارش، فتوایی علیه او صادر شده است. او به فاکس‌نیوز دات کام گفت: «این فتوا در یکی از روزنامه‌های ایران به چاپ رسید. آن‌ها گفته‌اند می‌خواهند مرا بکشند.»

خانم حرا می‌گوید که هم‌اکنون نمی‌تواند از خانه بیرون برود. او مصاحبه‌های تلویزیونی برای پاسخ دادن به منتقدانش را رد می‌کند و حتی به نمایشگاه‌های هنری خودش هم سر نمی‌زند.

او می‌گوید: «من به خاطر دلایل امنیتی در نمایشگاه آرت‌آمستردام شرکت نمی‌کنم. مثل این می‌ماند که از رفتن به مراسم عروسی خودت ممنوع شوی.»

وی می‌گوید که کار او پاسخی مستقیم به تهدیداتی است که اسلام‌گرایان افراطی علیه او و علیه دولت هلند کرده بودند.

حرا می‌گوید: «این کار را کردم تا پاسخ حکومت ایران را داده باشم. کارهای جدیدی انجام دادم. در یکی از این عکس‌ها، آیت‌الله خمینی، رهبر درگذشته ایران با شلواری چرمی و نیمه‌برهنه نمایش داده شده است.»

او می‌گوید منظور از این کار افشاء کردن ریاکاری موجود در اسلام در مورد همجنسگرایی و کشاندن همگان به سوی بحث در مورد آزادی بیان و آزادی سخن در جهان غرب است.

حرا می‌گوید: «امید من این است که بحثی را به جریان بیندازم. چیزی که هلند را به خطر می‌اندازد، به زانو درآمدن در برابر ترس، سکوت پیشه کردن در قبال تهدیدات و عدم هشیاری در رابطه با آزادی بیان است.»

رابرت اسپنسر، مدیر تارنمای «دیده‌بان جهاد» به فاکس‌نیوز دات کام گفت: «هلند در حال حاضر کانون اشتعال این مسائل شده است و از قرار معلوم انتخاب‌های سختی در مورد این‌که آیا باید از تمدن‌مان دفاع کنیم یا نه، در پیش رو داریم.»

اسپنسر می‌گوید این گونه فشارها از سوی گروه‌های مسلمان «که هیچ از هراس‌افکنی خشونت‌آمیز دریغ نمی‌کنند»، همواره آزادی سخن را بیشتر در تنگنا قرار می‌دهد، تا این‌که این آزادی دیگر وجود نداشته باشد.

وی می‌گوید: «هدف نهایی افرادی که تهدید می‌کنند این است که هر حرفی که نسبت به محمد یا الله توهین‌آمیز قلمداد می‌شود، غیرقانونی یا بسیار مخاطره‌آمیز شود، تا بدین وسیله قانون اسلام را همان‌طور که منظور نظر اسامه بن‌لادن است، بر غرب تحمیل کنند.

الان وقت آن رسیده تا بر موضع خود استوار شویم و بگوییم که ما به آزادی سخن باور داریم و معنی آن این‌ است که برخی افراد آزرده‌خاطر خواهند شد.»

حرا می‌گوید او از نظر دیگران نسبت به کارش به‌خوبی آگاه است. او می‌گوید: «کاری که من می‌کنم دیوانگی محض است. من دارم زندگی خودم را به خطر می‌اندازم. عکس‌های من را عکس‌های فتوا لقب داده‌اند.

من الان دچار فتوا شده‌ام؛ ولی دارم این کار را برای آزادی بیان و آزادی سخن می‌کنم و امیدوارم دولت نیز مسئولیت به عهده بگیرد و تمامی مسئولیت را بر دوش هنرمندان نیندازد. دلیل کشته شدن تئو ونگوگ نیز همین بود.»

ولی او نمی‌گذارد ترس بر او غلبه کند. حرا می‌گوید: «من می‌ترسم؛ اما نمی‌گذارم این ترس در کارم دخالت کند. امیدوارم کار من حکم یک زنگ بیداری پیدا کند.»