یادنامه‌ی گلشیری، رویدادهای فرهنگی و چیزهای دیگر

حسین نوش‌آذر

ایران نویسندگان زیادی به خود دیده است، اما هیچ نویسنده‌ای به اندازه‌ی گلشیری در پرورش نسلی از نویسندگان پس از خود مؤثر نبوده است.

هنوز نمی‌توانیم به درستی بگوییم تا چه حد پیشنهادهای هوشنگ گلشیری، داستان‌نویسی معاصر را تحت تأثیر قرار داده است. اما امروز، ده سال پس از درگذشت نابهنگام و زودهنگام او می‌توانیم با قطعیت بگوییم که در ایران شیوه‌ی داستان‌نویسی که از آن معمولاً به عنوان «جریان سیال ذهن» یاد می‌کنند، با هوشنگ گلشیری شناخته شد.

چندی پیش در دفتر خاک برای نخستین بار در رسانه‌های فارسی‌زبان پاره‌ای از رمان «سانسور یک داستان عاشقانه» نوشته‌ی شهریار مندنی‌پور منتشر شد. منتقدان از این رمان به عنوان یک رمان پست مدرن که به شیوه‌ی «متافیکشن» نوشته شده، یاد کردند و آن را ستودند. بسیاری از منتقدان آمریکایی نمی‌دانند که شهریار مندنی‌پور و دیگر نویسندگان هم‌نسل او پیش از آن‌که با آثار نویسندگان پست مدرن آمریکایی آشنا شده باشند، از طریق «بره‌ی گمشده‌ی راعی» نوشته‌ی هوشنگ گلشیری با شیوه‌ی «متافیکشن» یا همان «دخالت نویسنده در داستان» آشنا شده‌اند. اکنون ده سال پس از درگذشت گلشیری یکی از بزرگترین آرزوهای او برآورده شده و اثری از یکی از بااستعدادترین نویسندگان حلقه‌ی او در جهان به طرزی شایسته مطرح شده است.

چندی پیش در دانشکده‌ی ادبیات دهمین سالگرد درگذشت هوشنگ گلشیری و احمد شاملو برگزار شد. گزارشی هم در زمانه از این برنامه منتشر شد. وقتی این گزارش را خواندم، متوجه شدم که یک نویسنده اگر ماندگار باشد، چیستی و کیستی او و چگونگی ارزیابی آثارش از نسلی به نسلی دیگر تغییر می‌کند. ما بیش از هر وقت دیگری به الگوهای فرهنگی و تکیه‌گاه‌های مطمئن نیاز داریم.

گلشیری هرگز حاضر نشد حتی یک کلمه از آثارش را به خواست ممیزان وزارت ارشاد تغییر دهد. «جن‌نامه» و «در ولایت هوا» و بسیاری از داستان‌های کوتاه او در ایران هنوز مجوز نشر نگرفته است.

در رادیو زمانه به مناسبت دهمین سال درگذشت این نویسنده‌ی بزرگ یادنامه‌ای در ده روز و هر روز به نشانه‌ی یک سال در ستون خارج از سیاست منتشر می‌شود. این یادنامه با گفت و گو با خانم فرزانه طاهری، مترجم شناخته‌شده و همسر زنده‌یاد گلشیری آغاز شده و تا ده روز آینده با انتشار یادنامه‌ها و نقدها و گفت و گوهایی دیگر ادامه دارد.

با قاطعیت می‌توانیم ادعا کنیم که زمانه تنها رسانه‌ی رسمی اما خودمانی فارسی زبان است که برای همه این امکان را به وجود آورده که بدون هر گونه سانسور و نقطه‌چین‌های مزاحم از مسائلی صحبت کنیم که در فرهنگ رسمی ما از برخی لحاظ تابو به شمار می‌آیند. آنها که دستی در قلم دارند و قدر هر کلمه را می‌شناسند و با سلطه‌ی نقطه‌ها بر کلمه‌ها به خوبی آشنا هستند، می‌دانند که این امر یک دستاورد است. آن را باید به هر قیمت حفظ کرد.

«بوسه در تاریکی» نوشته‌ی کوشیار پارسی که هر روز در بخش کتابخانه منتشر می‌شود، از رمان‌هایی است که در خارج از ایران نوشته شده و از برخی لحاظ برای ادبیات داستانی ما یک دستاورد است و با این حال در شرایط حاضر به هیچ‌وجه مجوز نخواهد گرفت. انتشار این رمان در رادیو زمانه را مدیون برداشتن آن نقطه‌چین‌های مزاحم هستیم.

در آینده رمان‌های دیگری در صفحه‌ی کتابخانه منتشر می‌شود. نویسندگانی که به انتشار اثرشان در این صفحه علاقمند هستند، می‌توانند به سردبیر زمانه، آقای فرید حائری‌نژاد مراجعه کنند. اگر دوست دارید کتاب مورد علاقه‌ی شما در این صفحه منتشر شود، اطلاع دهید. اگر نویسنده‌ی کتاب موافقت کند، آن را در نوبت انتشار قرار می‌دهیم.

خوانندگانی که به طور منظم مطالب سایت زمانه را دنبال می‌کنند، حتماً متوجه شده‌اند که به تازگی رویدادهای هنری و فرهنگی هم در زمانه پوشش داده می‌شود. این هم یک حرکت تازه است. فکر نمی‌کنم کسی در این تردید داشته باشد که سایت زمانه با مجموعه‌ای از وبلاگ‌ها باید تفاوت‌هایی هم داشته باشد. این رویدادها فعلاً در ستون «خارج از سیاست» بازتاب پیدا می‌کند. این نام اما گویا نیست و این ستون هم در واقع برای کار دیگری در نظر گرفته شده. آیا نامی که مناسب رویدادها باشد سراغ دارید؟ در میان بگذارید، می‌دانید که زمانه از پیشنهاد شما استقبال می‌کند.

ما همچنین در تحریریه‌ی کوچک صفحات فرهنگی‌مان برای پوشش دادن رویدادهای فرهنگی به روزنامه‌نگاران جوان و پرشر و شوری که به گزارش‌نویسی علاقه داشته باشند، سخت نیاز داریم. از پیشنهاد و نوآوری و زبان غیررسمی اما گویا و شیوا و بی باک و خودمونی هم استقبال می‌کنیم. علاقمندان می‌توانند به سردبیر زمانه مراجعه کنند و پیشنهادهاشان را با او در میان بگذارند.

و برای موضوع «تن و جامعه» هم طرح‌هایی در نظر گرفته شده که در موقع مناسب، دبیر آن بخش با شما در میان خواهد گذاشت. اما حالا که قرار است اسرار مگو را فاش کنیم، شما هم اگر درباره‌ی این موضوع، از نام صفحه تا چگونگی اجرای آن نظری دارید، می‌توانید در میان بگذارید.

تا وقتی دیگر و باز موضوعی دیگر.