از اتاق خود به جهان وصل می شوید

شهرنوش پارسى پور

راديو زمانه از ٤ اوگوست سال ٢٠٠٦ كار خود را آغاز كرده است، و من نخستين برنامه خود را در روز ٣١ اوگوست براى اين راديو فرستادم. پس مى توان گفت كه جزو همكاران نخستين اين راديو به شمار مى آيم. فن آورى نوين به من فرصت داده است تا بتوانم براى راديو زمانه كار كنم. زمانى كه مهدى جامى به من پيشنهاد كار داد در لندن بوديم. سخنرانى داشتم و درباره چهار نويسنده ايرانى صحبت مى كردم. او پرسيد آيا مى توانم با اين راديوى تازه كار همكارى داشته باشم؟ بيدرنگ پذيرفتم، اما حالا در اين فكر بودم كه چگونه از امريكا بايد براى راديو زمانه در آمستردام هلند برنامه بفرستم. توضيح مختصرى داده شد كه مى توانم برنامه را از طريق پست الكترونيك بفرستم. اما من از راديو، آنهم از راه دور هيچ چيز نمى دانستم. گره كور كار را مليحه رزازان كه همكار راديو KPFA در بركلى ست باز كرد. من سرخود يك نرم افزار خريده بودم كه نمى دانستم با آن چه بكنم. مليحه به يارى ام آمد، اما او هم با اين سيستم بيگانه بود. بعد همكاران راديو زمانه برنامه اصلى راديو زمانه را براى من فرستادند. اين همان برنامه اى بود كه مليحه نيز با آن كار مى كرد. او بدون هيچ چشم داشتى تجربه خود را در اختيار من گذاشت. كورمال كورمال آموختم كه چطور يك برنامه رديوئى را پيوند كارى كنم.

حالا كه گاهى به برنامه هاى خودم از راديو گوش مى دهم مى بينم چقد گاهى خام كار كرده ام. تا همين اواخر تمام فضاهاى خالى ميان دو جمله را درز مى گرفتم. ناگهان متوجه شدم چهارده دقيقه بى وقفه صحبت مى كنم. از آنجائى كه متن برنامه را در خانه تهيه مى كنم صدا از كيفيت خوبى برخوردار نيست، اما واضح و روشن است. از نظر فن آورى به راستى در عصر شگفت انگيزى هستيم.

گويا نخستين راديو ايران در سال ١٣١٩ آغاز به كار كرده است. برنامه هاى اين راديو به طور مستقيم پخش مى شد و گويندگان بايد مهارت فوق العاده اى داشته بوده باشند. اين يعنى شش سال پيش از تولد من و بيست سال پيش از تولد مهدى جامى. راديو در آن زمانه پيش از تلويزيون جادوى شگفت انگيزى داشت. اورسون ولز در هنگام اجراى يك نمايشنامه راديوئى درباره حمله موجودات فضائى به زمين موفق شد گروه عظيمى از مردم را به خيابان بكشاند. همه دچار اين وحشت شده بودند كه موجودات فضائى به راستى به زمين يورش آورده اند. امروزه اما با تكنولوژى جديد يك شخصيت ده دوازده ساله نيز مى تواند به سادگى يك برنامه راديوئى درست كند. جاذبه نخستين راديو از دست رفته است، اما در عوض پيوند گسترده ترى ميان مردم و راديو بوجود آمده است. رايانه اين فرصت را مى دهد كه به جاى شنيدن راديو آن را بخوانيم.


اعتراف مى كنم كه مجذوب زيبائى روش كار راديو شده ام. كارها به نوعى جادو مى ماند. از اتاق خود به جهان وصل مى شويد. تازه اين آغاز كار است. ممكن است در آينده من از اتاقم به طور مستقيم به راديو وصل بشوم. حتى چهره كاركنان اتاق فرمان را هم ببينم. اگر اتاق بزرگتر بود شايد من مى توانستم امكانات استوديوئى را هم در آن فراهم بياورم.

هنگامى كه به سايت خودم رجوع مى كنم كه رايو زمانه آن را ايجاد كرده است برنامه ديگران را هم كنار آن مى بينم. راديو موفق شده است بخشى از بهترين و ارزشمند ترين شخصيت هاى هنرى، ادبى و سياسى ايران را به خود جلب كند. من طبق معمول آرزومند روابط شترگاوپلنگى هستم! در اسناد دوران قاجار مى خوانيم "نوروز پيروز رجب المرجب توشقان ايل..." اين يعنى تركيب حداقل سه فرهنگ مختلف در يكديگر، سه فرهنگ كه از متن سه دسته زبان با ريشه هاى مختلف زبانى نشات گرفته است. اين يعنى ايران. يعنى فرهنگ تحمل و تسامح كه در عرفان خود عشق جهانى را، خيلى پيش تر از تمام سوسياليست هاى جهان تعريف كرده است. من در چهره كارگزاران راديو زمانه مى خوانم كه اين پيام را دريافت كرده اند. درهاى اين راديو به روى تمام افراد با استعداد باز است. مهدى جامى به من گفت شمار مردمى كه برنامه هاى راديو را گوش مى دهند بسيار بالاست. عده قابل ملاحظه ترى از طريق شبكه تارنما به راديو گوش مى دهند يا برنامه ها را مى خوانند. پس هركس در سياره خود نشسته است و با سيارات ديگر تماس مى گيرد. دنياى شازده كوچولوى سنت اگزوپرى تحقق پيدا كرده است.

بدبختانه دنياى برادر بزرگ ١٩٨٤ جورج اورول نيز رشد ترسناكى از خود نشان مى دهد. انسان امروز بيش از هرزمانى در تاريخ تحت كنترل است. در سر هر چهار راهى چندين دوربين نصب شده است. در لندن در اتوبوس ها نيز دوربين كار گذاشته اند. انسان "ديده" مى شود، انسان "شنيده" مى شود و امنيت روانى همه دستخوش بازى ترسناكى شده است. تكنولوژى جديد جنبه هاى خوب و بد را باهم عرضه كرده است. راديو نيز جنبه هاى خوب و بد دارد و بايد اعتراف كرد جنبه خوب آن بر جنبه بد آن مى چربد.

به هرحال آخرين كارى كه به فكر من مى رسيد كه روزى در حال انجامش باشم توليد برنامه هاى راديوئى بود كه به مدد تكنولوژى امكان پذير شده است و جريانى پر رنگ و زيبا را در زندگى من بوجود آورده است.

براى راديو زمانه آرزوى موفقيت مى كنم و اميدوارم هرروز بيشتر از روز پيش نيروهاى كار حقيقى را به خود جذب كند.