«ضربه به وجهه‌ نظام با اجرای حکم سنگسار»

اردوان روزبه

علی‌رغم تمام اعتراضات نهادهای حقوق بشر و جامعه‌ی بین‌الملل برای توقف اجرای حکم سنگسار در ایران به تازگی ۱۰ نفر دیگر در کشور در آستانه‌ی سنگسار قرار گرفتند.

در هفته‌ی نخست دی‌ماه هم سه مرد در بهشت ‌زهرای مشهد به جرم زنا سنگسار شدند. به بهانه‌ی ادامه‌ی سنگسار‌ها در ایران با محمد مصطفایی، فعال حقوق بشر و وکیل گفت‌‌ و‌ گو کرده‌ام.

از مصطفایی پرسیدم، نگاه قضات به سنگسار چیست؟

مجازات سنگسار مجازاتی است که در قانون مجازات اسلامی در ماده‌ی ۸۲ به بعد صراحتاً قید شده است. این مجازات، مجازاتی است که برای زنای محصنه در نظر گرفته شده است.

اگر کسی مرتکب زنای محصنه شود، یعنی اگر زنی شوهر داشته باشد و مردی زن داشته باشد با شخص دیگری ارتباط نامشروع در حد زنا داشته باشد برای او پرونده‌ای تشکیل می‌شود.

وقتی تمام مراحل دادرسی به درستی انجام شد و دلایل قوی در پرونده مبنی بر اثبات جرم وجود داشت، قضات نسبت به آن تصمیم می‌گیرند و در نهایت حکم به اجرای مجازات سنگسار می‌دهند.

این موضوع در قانون مجازات اسلامی وجود دارد ولی بحثی که هست این است که بخش‌نامه‌ای را رییس قوه‌ی قضاییه صادر کرده و در آن متذکر شده که حکم سنگسار اجرا نشود...

اجرا نشدن حکم سنگسار با این‌که دادگاه‌ها بخواهند قوانین را رعایت نکنند دو موضوع متفاوت است. دادگاه مکلف است که اگر پرونده‌ای به آن ارجاع شد طبق دلایل و اماراتی که در پرونده وجود دارد و شکایتی که می‌شود رسیدگی و حکم صادر کند.

چون در قانونمان این مجازات را داریم. دادگاه نمی‌تواند به بخش‌نامه اکتفا کند و بگوید چون بخش‌نامه‌‌ای در این مورد صادر شده است، پس نمی‌تواند رأی بدهند.

دادگاه مکلف است که رأی صادر کند و رأی که صادر می‌کند سنگسار و اعمال مجازات صحیح باشد. در اینجا اجرای احکام می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا آن بخش‌نامه را اجرا کند یا نکند.

محمد مصطفایی، وکیل و حقوق‌دان / عکس: دویچه‌وله

و می‌بینید که با همین رویکرد گویا در مشهد هم به تازگی اجرای حکم سنگسار را داشتیم...

طبق اخباری که از بعضی سایت‌ها دیدم و روزنامه‌های ایران هم منتشر کرده بودند، دیدیم که دو نفر سنگسار شدند. سوال اینجاست که اگر این سنگسار با توجه به آن بخش‌نامه‌ی رییس قوه‌ی قضاییه اجرا شد آیا می‌شود ایرادی به این عمل اجرای احکام گرفت؟ اینجا پاسخ منفی است. یعنی ما نمی‌توانیم هیچ ایرادی به اجرای احکام بگیریم.

اجرای احکام در پاسخ می‌گوید من مجری قانون هستم و طبق قانون دارم حکم سنگساری را که قاضی صادر کرده اجرا می‌کنم و به تبع آن حکم، این کار را انجام داده‌ام.

بنابراین هیچ نوع مسئولیتی گریبان قاضی اجرای احکام را به هیچ عنوان نخواهد گرفت. مگر این‌که رییس قوه‌ی قضاییه بخواهد از اختیاراتی که دارد استفاده کند.

ولی نمی‌توان هیچ ایرادی گرفت و تنها راهی که می‌توانیم برای حذف آن استفاده کنیم این است که اشاره کنیم اجرای حکم سنگسار و این مجازات‌های خشونت‌بار و مجازات‌هایی که به گونه‌ای جنبه‌ی انسانی ندارد، باعث می‌شود وجهه‌ی کشور ما مخدوش شود.

به نوعی وجهه‌ی کشور‌مان را خراب می‌کند، نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید همان‌طور که درباره‌ی بعضی از مسایل مهم تصمیم می‌گیرند و در چند روز لوایح مختلف را تصویب می‌کنند و شورای نگهبان هم هیچ ایرادی نمی‌گیرد، در مورد این هم دقیقاً یک تصمیم عاجل بگیرند و شورای نگهبان هم تایید کند و اجرای حکم سنگسار متوقف شود. وگرنه نمی‌توانیم هیچ ایرادی به مجری حکم سنگسار بگیریم و مجری را مواخذه کنیم.

پس به چه علتی چنین بخش‌نامه‌ای صادر می‌شود؟ مفهوم اجرایی چنین بخش‌نامه‌ای چیست؟

به نظر می‌رسد رییس قوه‌ی قضاییه در مورد مسایل حقوق بشری دید مثبتی دارد. ولی متأسفانه برای انجام دادن کار دستش بسته است. حال گاهی برای این‌که به مجامع حقوق بشری اعلام کنیم که ما سنگسار نداریم، می‌آییم این بخش‌نامه‌ها را صادر می‌کنیم.

به صورتی می‌توانم بگویم که این بخش‌نامه‌ها جنبه‌ی مثبتی دارد. از این بابت که باعث می‌شود نمایندگان مجلس بیشتر تحت تأثیر این موضوع قرار بگیرند و تصمیمی در مورد این مسأله بگیرند.

ولی در کل به نظر من این موضوع بیشتر جنبه‌ی تشریفاتی و توجیه کردن عمل قوه‌ی قضاییه را دارد که می‌خواهد بگوید ما در کشورمان سنگسار نداریم.

در صورتی که می‌بینیم آن بخش‌نامه‌ها نه تنها هیچ جنبه‌ی قانونی ندارد بلکه از نظر عملی هم اجرای احکام بدون در نظر گرفتن آن، برنامه‌ها را اعمال و اجرا می‌کند.

نتایج اجرای این قبیل احکام در وضعیت بیرونی و یا درونی جامعه‌ی ما چیست؟

مجازات‌های این‌چنینی نه تنها شایسته‌ی کشور ما نیست بلکه این مجازات‌ها متعلق به قرن‌های گذشته بوده است. ما در چند قرن گذشته حتا داغ کردن بدن داشتیم. یا این‌که شن داغی را پهن می‌کردند و مجرمین را روی آن می‌انداختند.

ولی این‌ها به مرور زمان منسوخ شد. این مجازات‌ها مجازات‌های منسوخ شده است. این‌ها باعث می‌شود که یک نوع تنفر نسبت به هر کشوری که بخواهد این کار را انجام بدهد ایجاد شود.

بنابراین صلاح این است که این مجازات‌ها هر چه سریع‌تر برداشته شود و به نظر می‌رسد کسانی که این کارها را انجام می‌دهند با یک قصد و نیت خاصی انجام می‌دهند.

چطور می‌شود که رییس قوه‌ی قضاییه یک بخش‌نامه صادر کند، بعد مجری حکم که زیر دست رییس قوه‌ی قضاییه است به آن بخش‌نامه توجه نکند و سنگسار را اجرا بکند. این‌جا علامت سوال پیش می‌آید و به نظر من علتش این است که افرادی هستند که دوست دارند به نظام لطمه بزنند.