احتمال حمله نظامی به ایران؛ نشانه‌ها و نتایج

مریم محمدی

پس از تشدید تحریم‏های اقتصادی علیه ایران در قطعنامه‏ی ۱۹۲۹ شورای امنیت و تصویب تحریم‏های یک‏جانبه‏ی آمریکا در ماه گذشته، اینک احتمال حمله‏ی نظامی علیه ایران از سوی آمریکا یا اسراییل، علائم و نشانه‏های وقوع این حادثه، موانع احتمالی در مقابل آن و یا تبعات و خسارات آن در سطح ایران، منطقه و جهان در فهرست بحث‏های عمده‏ی سیاسی در مطبوعات جهان قرار گرفته است.

او در باره‏ی شایعاتی که می‏گوید برخی چهره‏های سیاسی مخالف حکومت ایران در خارج از کشور، مشوق چنین حرکتی هستند، می‏گوید که باور نمی‏کند که آنها اپوزیسیون ایرانی باشند.

این بسیار کار هم غلط و هم خطرناکی است که عده‏ای به‏نام ایرانی به یک دولت خارجی –حال دولت خارجی ابرقدرت آمریکا است- توصیه کنند که به کشور ایران حمله کند. من فکر می‏کنم که آن‏ها درد وطن و مملکت ایران را ندارند.

در این سی‌ساله‏ی حکومت جمهوری اسلامی و به‏خصوص در پنج‌شش سال حکومت آقای احمدی‏نژاد، ایران به‏قدر کافی تخریب شده است. دیگر از ایران دارد چیزی باقی نمی‏ماند. آن‏وقت یک حمله‏ی خارجی هم اتفاق بیفتد؟! دیگر چه کسی می‏خواهد بر سرزمین سوخته‏ی ویران شده حکومت کند؟

بنابراین، اگر برخی از هم‏وطنان ایرانی ما چنین کاری را انجام بدهند، آن را به‏شدت نادرست می‏دانم و آنها را برحذر می‏دارم تا از چنین کارهایی دست بردارند.

عزت‏الله سحابی

آقای سحابی، ممکن است که حمله‏ی نظامی تنها منجر به سقوط حاکمیت شود و از گسترش خسارت به مردم و منافع ملی به‏نوعی جلوگیری شود؟

به‌نظر من، هرگز.

اما دفاع از تحریم‏های اقتصادی علیه ایران، در حد شایعه مطرح نیست. برخی آن را حتی راهی برای ممانعت از حمله‏ی نظامی به ایران می‏دانند.

اولاً من تمام تحریم‏های چهارگانه‏ای که تا‏کنون اعمال شده است و تصمیماتی که دولت آمریکا در این رابطه می‏گیرد را به زیان کل ایران و مملکت ایران می‏دانم. منتها اعتقادم این است که رفتار جهانی و سیاست‏های خارجی دولت جمهوری اسلامی و حکومت آقای احمدی‏نژاد مقداری محرک این تحریم‏ها شده است.
من دولت جمهوری اسلامی را مُبرا از گناهی که دارد در حق ملت و کشور ایران می‏شود، نمی‏دانم.

درگیری نظامی

دکتر هوشنگ حسن‏یاری، استاد کالج نظامی سطلنتی کانادا، درباره‏ی شواهد و نشانه‏هایی که از احتمال حمله‏ی نظامی به ایران خبر می‏دهند، می‏گوید:

در خبرها آمده است که تعداد زیادی کشتی‏های جنگی آمریکا با هزاران سرباز وارد منطقه‏ی خلیج فارس شده‏اند که این خود، کمی غیر عادی به‏نظر می‏آید. به‏خاطر این‏که نیازی به حضور این سربازان در منطقه‏ی خلیج فارس وجود ندارد. به‏خصوص که این سربازان جایگزین سربازان دیگر نخواهند شد.

مورد دومی که باز در مطبوعات به آن اشاره شده است، اعزام تعدادی هواپیما هم توسط آمریکا و هم ظاهراً توسط اسراییل به جمهوری‏های آذربایجان و گرجستان است که در صورت درست بودن این خبر، باز به معنای جابه‏جایی نیروهایی در نزدیکی مرزهای ایران است.

هم‏چنین لفاظی‏هایی چه از جانب اسراییل و آمریکا و چه از جانب برخی از رهبران ایران در مورد این که در صورت جنگ، چنین و چنان خواهد شد، مطرح می‏شود.

بنابراین ظاهراً تحرکاتی وجود دارد. اما این که آیا این تحرکات اجباراً به معنای حمله‏ی به ایران خواهد بود، یا پیامی است به ایران برای پاسخ‏گویی به قطعنامه‏های شورای امنیت سازمان ملل در مورد پرونده‏ی هسته‏ای ایران، بحث دیگری است.

دکتر هوشنگ حسن‏یاری، استاد کالج نظامی سطلنتی کانادا

در تحلیل‏ها و تفسیرهایی که پیرامون این احتمال مطرح می‏شوند، از موانعی نیز به عنوان عوامل بازدارنده‏ی آمریکا یا اسراییل به این حمله نام می‏برند. عواملی مانند بسته شدن تنگه‏ی هرمز، بالا رفتن بی‏رویه‏ی قیمت نفت، آسیب‏های انسانی، رشد رادیکالیسم و صدمه به بنیان‏های دمکراتیک.

در نهایت اگر هم آمریکا و هم اسراییل به این نتیجه‏ی قطعی برسند که دستیابی ایران- باز به گفته‏ی این کشورها به جنگ‏افزار هسته‏ای نزدیک است، می‏توانند از این مسئله به عنوان توجیه‏کننده‏ی عامل جنگ برای هم مردم خود و هم برای کشورهای متحد و جامعه‏ی جهانی استفاده کنند که توجیه‌کننده‌ی چنین امری خواهد بود.

در عرصه‏ی موانع نظامی، از امکان بسته شدن تنگه‏ی هرمز توسط ایران، گفته می‏شود. ایران تا چه حد و چگونه توانایی انجام چنین کاری را دارد و در صورت انجام آن، تا چه زمان می‏تواند به این کار مبادرت کند؟ آیا آمریکایی‏ها قادر خواهند بود این مشکل را به‏سرعت رفع کنند؟

در مورد این‏که آیا ایران قادر به چنین کاری خواهد بود یا نه؟ باید بگویم تنگه‏ی هرمز نه عمق زیادی دارد و نه عرض زیادی. در نتیجه می‏توان با غرق کردن تعدادی کشتی بزرگ به چنین امری مبادرت ورزید.

سؤال اصلی‏تر احتمالاً این‏ خواهد بود که در صورت چنین امری، تبعات آن چه خواهد بود؟ به‏خصوص آیا بستن تنگه‏ی هرمز مدت‏دار خواهد بود؟

به‏نظر من، آمریکا‏یی‏ها قادر خواهند بود به چنین امری (باز کردن تنگه‏ی هرمز) دست بزنند. به‏خصوص که در این مورد ویژه، کشورهای عربی منطقه را هم با خود دارند.

از طرفی هم باید گفت که در صورت درگیری نظامی، آمریکا نه تنها از هزاران نیرویی که در پایگاه‏های منطقه مستقر کرده استفاده خواهد کرد، بلکه نیروهایی که در خود آمریکا و هم‏چنین نیروهایی که در عراق حضور دارند را نیز به‏کار خواهد گرفت.

همه‏ی اینها می‏توانند دست‏به‏دست هم بدهند و در نتیجه قدرت بسیار برتر نظامی آمریکا را در اختیار فرماندهانی قرار بدهند که احتمالاً در چنین امری فرماندهی خواهند کرد. بنابراین، به‏نظر من، آمریکایی این توانایی را دارد که از نظر نظامی با ایران مقابله‏ی جدی بکند و تنگه‏ی هرمز را باز نگه دارد.

به این ترتیب، اگر این حربه از سوی ایران کارا نیست، آن وقت این سئوال باقی می‏ماند که راه دیگری برای مقابله با این وضع برای ایران وجود دارد؟

بالطبع وقتی زمان، زمان جنگ است و نیاز به به‏کارگیری تمامی توان هست، به‏احتمال بسیار زیاد ایران چنین کاری را خواهد کرد.

احتمال چه اقدام دیگری از جانب ایران می‏رود؟

تنها برگ برنده‏‏ای که ایران می‏تواند داشته باشد، فشار جهانی علیه آمریکا است ...

در عرصه‏ی سیاسی و نه نظامی.

بله. عرصه‏ی سیاسی. شک و تردیدی در مورد توان نظامی آمریکا و عدم توانایی ایران در برابر این توان نظامی وجود ندارد. این را هم ارقام نشان می‏دهند، هم واقعیات و هم مقایسه‏ی بسیار گذرایی که می‌تواند بر تجهیزات نظامی دو کشور، نیروهای دو کشور و کیفیت این نیروها صورت بگیرد.

در ایران بسیار گفته می‏شود که سربازان آمریکایی جرئت این یا آن کار را ندارند. در حالی که دیروز در عراق و امروز در افغانستان سربازان آمریکایی دارند می‏جنگند.

تفاوت عمده‏ای که افغانستان با ایران دارد و به‌همین خاطر هم هست که مسئله در افغانستان طولانی‏تر شده است، این است که در ایران بحث برخورد با یک دولت است. یعنی دولت و نیروهایی که قابل شناسایی هستند.


در حالی که در افغانستان گروه‏های تروریستی، گروه‏های قاچاقچی و گروه‏های دیگری حضور دارند که به‌راحتی می‏توانند از نظر ظاهری در مردم افغانستان حل شوند. اما در مورد ایران صحبت از یک نیروی نظامی است که دارای پایگاه‏هایی است، تجهیزاتی دارد و به اصطلاح ایرانی‏ها نشانی دارد.

اتفاقاً من همین موضوع را می‏خواستم بپرسم. گفته می‏شود، وقتی کشوری وارد کشور دیگری می‏شود، هرچقدر هم قوی‏تر باشد، به معنای شرکت در یک جنگ منظم نیست. چرا نمی‏توانید این تصور را داشته باشید که گروه‏های مقاومت در ایران به‏وجود بیاید؟ آیا این امکان نیست که همین گروه‏هایی که امروز به اسم بسیج یا افراد سپاه وجود دارند، در اشکال دیگری یا حتی در اشکال میهن‏پرستانه‏ای، یک جنگ فرسایشی با آمریکا را در پیش بگیرند؟ آیا چنین شرایطی وجهه‏ یا منافع آمریکا را متضرر نمی‏کند؟

آن‏چه من اشاره کردم، مربوط به این می‏شود که آمریکا وارد خاک ایران نشود. تا جایی که دیده می‏شود، چه از زمان دولت بوش، چه پیش و بعد از آن، هرگز سخن از این نبوده که آمریکا به‏اشغال خاک ایران همت بگمارد. یعنی این‏که نیرو در ایران پیاده کند و بخواهد که مسئله‏ای نظیر افغانستان و عراق را در ایران تکرار کند.

صحبت من این به درگیری نظامی برمی‌گشت. درگیری نظامی‏ای‏ در همان سطح برخورد نیروها، هواپیماها، کشتی‏ها، تیربارها و دیگر ادوات جنگی است و نه پیاده شدن هزاران سرباز آمریکایی در ایران.

در غیر این صورت، حرف شما ‏ منطقی است و بالطبع اگر چنین وضعیتی پیش بیاید، آمریکایی‏ها از آن‏جایی که وارد سرزمین به نسبت ناشناخته‏ای می‏شوند، مشکلات خاص خود را خواهند داشت و در نتیجه‏ می‏توانند تلفات بیش‌تری بدهند.

اگر باز به وضعیتی که در ابتدای حمله‏ی آمریکا به عراق به‏وجود آمد رجوع کنیم، باتوجه به بده‏بستان‏هایی که ظاهراً پیش از حمله، بین نظامیان آمریکا و گارد جمهوری عراق وجود داشت، در هفته‏های اول جنگ اساساً درگیری نظامی جدی‏ای پیش نیامد و به همین‏خاطر نیروهای آمریکایی توانستند با سرعت زیادی وارد بغداد بشوند.

غرض از این مقایسه این نیست که چنین وضعیتی در ایران تکرار خواهد شد. بحث این است که آیا اساساً آمریکایی‏ها و یا اسراییلی‏ها خواهان آن هستند که وارد خاک ایران بشوند، در خاک ایران مستقر بشوند و درنتیجه چنان وضعیتی را به‏وجود بیاورند که حتی با مردمی که اگرچه مخالف جمهوری اسلامی هستند اما مخالف اشغال کشورشان هستند، وارد جنگ بشوند؟

البته نباید فراموش کرد که ممکن است از طرف آمریکا- نه اسراییل- در صورتی که نیاز به باز نگاه داشتن تنگه‏ی هرمز به‏وجود بیاید و نتوانند این کار را از راه‏های دیگری انجام بدهند، بحث پیاده کردن نیروی نظامی در منطقه‏ی تنگه‏ی هرمز به‌عنوان یک حرکت تاکتیکی پیش بیاید.