مساله هسته‌ای ایران: نظر اوباما پیش می‌رود

مریم محمدی

توافق اتمی تهران که با میانجی‏گری ترکیه و برزیل، دو کشور معتدل در مناسبات بین‏المللی، در بیست و هفتم اردیبهشت‌ماه به امضای سه دولت ایران، ترکیه و برزیل رسید، در حالی که امیدهای فراوانی را در تهران برانگیخته بود، با واکنش مثبت آمریکا مواجه نشد و دولت اوباما طرح چهارمین مرحله‏ی تحریم‏های اقتصادی علیه ایران را نیز به امضای روسیه و چین رساند.

در این زمینه با دکتر مهدی امینی، تحلیل‏گر و فعال سیاسی در آمریکا، گفت‏وگو کرده‏ام.

دکتر مهدی امینی: دو سیاست اساسی در آمریکا وجود دارد که یکی از آن‏ها را دست کم در درون حکومت، اوباما ارائه می‏کند و نظرات معتدل‏تری نسبت به ایران دارد. نظرات تندتر را هم خانم کلینتون ارائه می‏دهد که به‌نظر من، بیش‌تر به‌خاطر نزدیکی با لابی اسراییل است.

آیا موضع‏گیری‏های قاطعی که خانم کلینتون دارند؛ به‌خصوص صحبتی که روز سه‏شنبه ۲۵ می در پکن کردند، حاکی از آن است که مواضع و نگاه ایشان در سیاست خارجی، به‏ویژه در رابطه با ایران، دارد پیش می‏رود؟

به‌هرحال با توجه به اختلاف‏هایی که در درون دولت آمریکا وجود دارد، ممکن است که خانم کلینتون این‏جا و آن‏جا حرف‏هایی بزند، اما در نهایت رییس اصلی آقای اوباما است و خانم کلینتون هم مجبور است در عمل پشت حرف‏هایی که اوباما می‏زند، قرار بگیرد.

فکر می‏کنید آقای اوباما در مورد ایران هنوز بر همان مواضعی که در آغاز دوران ریاست جمهوری داشت و خواهان نوعی حل مشکلات با ایران بود، باقی مانده است؟

هنوز بیش‌تر تمایل دارد که برخوردها با ایران ملایم‏تر باشد. البته اوباما در اوجی که شروع به راندن برای ریاست جمهوری کرد و اوایلی که انتخاب شده بود، بسیار اصرار به دیالوگ و گفتمان با دولت ایران داشت. هرچند الان مقداری چرخش پیدا کرده است، ولی هنوز در افکار و سیاست‏های اوباما آن نظر دست بالا را دارد.

کنگره‏ی آمریکا در ترکیب فعلی در کدام سمت ایستاده است؟ جانبدار سیاست‏های آقای اوباما و تعدیل بحران با ایران است یا خانم کلینتون؟

من کنگره را تا به‏ امروز با نظرات کلینتون نزدیک‏تر دیده‏ام. واضح است که حزب دموکرات به سیاست‏های اسراییل خیلی نزدیک‏تر است و آن‏ها هم فعلاً در کنگره تا حدی دست بالا را دارند. اصولاً کنگره طرفدار نظرات سخت‏تری نسبت به ایران است. البته عناصری هم در کنگره حضور دارند که مقداری ملایم‏تر هستند.

آقای امینی، با این وجود کنگره‏ی آمریکا امروز تصویب طرح تحریم‏های یک‏جانبه علیه ایران را که گفته می‏شود از تحریم‏های شورای امنیت هم شدیدتر هستند و قرار بود در پایان ماه می به تصویب برسد، یک‌ماه عقب انداخت. فکر می‏کنید علت چنین تغییر رفتاری- اگر تغییر رفتار معنا شود- در کنگره‏ی آمریکا چیست؟

به‌نظر می‏آید در برخوردی که بعد از سخنرانی خانم کلینتون شده بود، هفته‏ی پیش آقای اوباما سخنرانی دیگری کرد که به‌اصطلاح داستان را کوتاه کرد. شاید تأثیر این سخنرانی روی کنگره بوده که باعث شده تصویب این تحریم‏ها را یک‌ماه عقب بیندازند تا ببینند مسئله چگونه پیش خواهد رفت. به‌نظر من، این مسئله باعث عقب افتادن تصویب این طرح شده است.

ولی مواضع آقای اوباما از وقتی که بر سر کار آمده‏اند، معمولاً با مواضع کنگره یا وزارت خارجه‏ی آمریکا نسبت به ایران، متفاوت بوده است. چگونه است که کنگره در شرایط فعلی، این همراهی را با نگرش آقای اوباما نشان داده است؟ هیچ محاسبه‏ی دیگری، مثلاً محاسبات داخلی در این میان نیست؟

علت این که کنگره به نظرات آقای اوباما نزدیک شده است، به‌خاطر شکست‏هایی است که حزب دموکرات اخیراً در انتخابات منطقه‏ای داشته و یک‌سری از اعضایش را از دست داده است. همین‏طور جناح میانه‏روتر حزب جمهوری‏خواه در برابر عناصر افراطی‏تر این حزب هم شکست‏هایی داشته‏اند.
به‌نظر من، حزب دموکرات خواسته است بگوید که این حزب نگرش واحدی دارد و به همین دلیل پشت نظرات آقای اوباما رفته‏اند.

آیا این توجه به افکار عمومی که در ارتباط با موقعیت دموکرات‏ها و اختلاف‏نظر در درون هیئت حاکمه‌ی مورد نظر کنگره بوده، در مسائل مربوط به سیاست خارجی هم عمل می‏کند؟ یعنی در اساس، افکار عمومی آمریکا، سیاست خارجی این کشور را پی‏گیری می‏کند به نوعی که هیئت حاکمه را وادار به دنبال کردن سیاست به‏خصوصی در رابطه با کشوری بکند؟

حداقل فعلاً برای افکار عمومی آمریکا، با توجه به وضعیت اقتصادی، مسائل داخلی خیلی مهم‏تر است و توجه زیادی ندارند به مسائل بین‏المللی و اتفاق‌هایی که خارج از آمریکا می‏افتد. بحران اقتصادی، بی‌کاری زیاد، تورم و… باعث شده که افکار عمومی روی مسائل داخلی تمرکز بیش‌تری داشته باشند.

این توجه به مسائل داخلی، چه تأثیری روی انتخاباتی که به آن اشاره کردید، داشته است؟ سیاست‏های کدام گروه در آمریکا بیش‌تر مورد توجه قرار گرفته است؟

با توجه به رأی‏هایی که در شهرهای مختلف داده‏اند، افکار عمومی آمریکا می‏خواهد خود را از این دو گروه جدا کند. به‌همین دلیل به بخش سومی رأی داده‏اند و آن بخش شاید تندتر حزب جمهوری‏خواه است. این شاید نشانه‏ی آن باشد که افکار عمومی دارد نسبت به مسائل، حداقل از لحاظ مسائل داخلی، تندتر و رادیکال‏تر می‏شود. البته شاید از نظر مسائل خارجی هنوز ملایم‏تر باشند.

به‌نظر شما، علت مخالفت سریعی که هیئت حاکمه‏ی آمریکا نسبت به توافق‏نامه‏ی تهران نشان داد، چیست؟ با توجه به این که می‏گویید سیاست‏های آقای اوباما هنوز هم در جهت حل بحران است، اما به نوعی شاهد هستیم که بعد از قرارداد تهران که به‏نظر می‏رسید در جهت توافق با آمریکا است، فشار بیش‌تری روی ایران وارد شد.

فشاری که این جناح می‏گذارد و خواهان سخت‏‌گیری در برابر دولت ایران است، بر این مبنا است که معتقد است شاید تاثیر این فشارها بوده که ایران را مجبور به پذیرش چنین قراردادی کرده است.

به این ترتیب، علی‏رغم تلاش‏های ایران و نامه‏ای که به سازمان بین‏المللی انرژی اتمی ارسال کرد، به‌جای پاسخ مساعد، باید در انتظار تشدید فشارها بر ایران باشیم؟

به‌نظر من، بله.