«تحریم‌ها جدی است و حاکمیت این را می‌داند»

ایرج ادیب‌زاده

آقای منوچهر متکی، وزیر امور خارجه‌ی ایران از احتمال توافق هسته‌ای با کشورهای غربی در آینده‌ی نزدیک خبر داده است. او در کنفرانس امنیت جهانی مونیخ در آلمان سخن‌رانی کرده و از آمادگی ایران برای عملیاتی‌کردن توافق هسته‌ای خبر داده است.

در همین زمینه با آقای دکتر مهران براتی، پژوهش‌گر دانشگاه برلین و تحلیل‌گر سیاسی، به گفتگو پرداختم؛

آقای دکتر براتی! به نظر شما چرخش ناگهانی جمهوری اسلامی به دلیل آن بود که به نقطه‌ی غیر قابل برگشت رسیده است؟ چرا این چرخش ناگهانی صورت گرفت؟

البته این‌که واقعا یک چرخش سیاسی باشد یا نه مورد سووال است. سیاست‌مدارانی که در گفتگوی با آقای متکی شرکت کرده‌اند همگی متفق‌القولند دولتی که می‌خواهد سیاست جدیدی را اعلان کند این را در یک کنفرانس غیر رسمی انجام نمی‌دهد.

بل‌که نامه‌ای به آژانس می‌نویسد و اطلاع می‌دهد که ما پیش‌نهادات قبلی شما را که رد کرده‌ایم با این تغییرات و یا با این شرایط قبول می‌کنیم و این تبدیل به یک موضع رسمی خواهد شد.

دکتر مهران براتی، پژوهش‌گر دانشگاه برلین و تحلیل‌گر سیاسی

کنفرانس امنیتی مونیخ یک کنفرانس رسمی دولتی یا بین‌المللی نیست. بل کنفرانسی است که به همت یک نهاد غیر انتفاعی در سال‌های ۵۰ به وجود آمد. آن بنیاد غیر انتفاعی وابسته به یکی از شرکت‌های بزرگ اتومبیل‌سازی آلمان بوده است.

کنفرانسی که جنبه‌ی غیر رسمی و اندیشکده‌ای داشته، اکنون محلی شده که سیاست‌مداران جهان گمان می‌کنند می‌توانند با آزادی بیش‌تری در مورد مسایل جهانی و امنیتی صحبت کنند. ولی به هر صورت این کنفرانس نمی‌تواند جایی برای گفتگو بر سر معاهدات بین‌المللی باشد.

به همین‌دلیل هم حدس بر این است که ایران به دو دلیل مساله را مطرح کرده و بعد از ۲۲بهمن باز شرایط خود را تغییر خواهد داد. یکی این‌که حکومت ایران از طرف مخالفین شدیدا زیر فشار قرار گرفته و افزایش یک تهدید بین‌المللی، به شکل تحریم یا تهدیدهای نظامی وضع را برای حکومت ایران سخت‌تر می‌کند.

به ویژه این‌که آقای اوباما در دورتادور همسایگی ایران، در جنوب ایران، امارات عربی، و کشورهای مجاور موشک‌ها و سپرهای دفاع موشکی کار گذاشته است که امکانات ایران را محدود می‌کند.

با فرستادن ۳۰هزار سرباز جدید آمریکایی به افغانستان باز هم شرایط جدید ایجاد می‌شود. به دلیل آن‌که کشورهای دیگر هم نیروهای‌شان را در افغانستان افزایش می‌دهند. یعنی در صورت یک درگیری نظامی، احتمال پیش‌برد نظامی غرب و متحدان‌اش بیش‌تر است.

ایران وقتی می‌تواند از زیر این ضربه‌ها بیرون آید که از مسایل داخلی کمی خیال خود را راحت کند، دست‌اش برای تهدید خارجی بازتر باشد و به داخل پیام دهد که ما در حال تفاهم با دنیا هستیم. و روی پشتی‌بانی جهانی در دفاع از حقوق به حق مردم حساب نکنید. این‌ها بحث‌هایی است که در حواشی کنفرانس انجام می‌گیرد و هیچ‌کس مطمئن نیست که جمهوری اسلامی واقعا تصمیم گرفته مشکل اتمی را حل کند.

وزیر امور خارجه‌ی آلمان هم گفته است هر چند گفتگو با جمهوری اسلامی می‌تواند گام مفیدی باشد اما در مورد ایران تنها به حرف اعتماد ندارد و باید دید ایران در عمل چه روی‌کردی نشان می‌دهد و گفته است تا به حال از طرح کتبی و رسمی خبری نیست.

احمدی‌نژاد و متکی هم مسایلی را مطرح کرده‌اند. اما آن‌چه مسلم است جمهوری اسلامی در تنگ‌نای تنش داخلی و تحریم‌های خارجی است. چشم‌انداز شما نسبت به آینده چیست؟

به احتمال قوی، اگر پیش‌نهاد سنا و کنگره یکی بشوند و مجددا در مورد آن رای‌گیری شود و آمریکا آن را تصویب کند و اگر روسیه و چین بر روی هیچ تهدید دیگری توافق نکنند، می‌توانند در شورای امنیت روی تحریم بنزین توافق کند.

این بار مساله‌ی تصمیم درباره‌ی تحریم‌ها بسیار جدی‌تر از گذشته است و این پیام را به احتمال زیاد آقای احمدی‌نژاد هم گرفته‌اند

معنی تحریم بنزین این است که شورای امنیت باید رفت‌وآمد هرگونه کشتی به ایران را کنترل کند که حامل بنزین یا مشتقات دیگر باشد. این وضع جدیدی را در خلیج فارس برای حکومت ایران به وجود می‌آورد.

در آن‌‌جا دیگر مساله‌ی کنترل رفت و آمد بنزین نیست. تمام کشتی‌هایی که سلاح‌های جنگی و کالاهایی دارند که مربوط به صنایعی می‌شوند که بلاواسطه کاربرد نظامی ندارند، در دستور کار قرار خواهند گرفت.

با وضعی که در بانک‌های ایران به وجود آمده است، هجوم مردم به بانک‌های ملت و ملی برای پس‌گرفتن پول‌های‌شان زیاد شده است. به دلیل آن‌که مردم فکر می‌کنند بانک‌ها ورشکست شده‌اند. تحریم‌های بانکی بیش‌تر به اضافه‌ی تحریم بنزین وضع جدیدی را به وجود خواهد آورد.

اگر در کنار همه‌ی این‌ها مساله‌ی شورش مردم برای دفاع از آزادی‌ها را جمع کنیم، و یا حوادثی که ممکن است در ۲۲بهمن پیش آید را مورد توجه قرار دهیم، درمجموع حکومت در شرایطی است که فکر می‌کند برای آن‌که قدری دست‌اش باز شود، باید با غرب تفاهم بیش‌تری نشان دهد. ولی این‌که تا چه حدی این کار را به پیش ببرد مساله‌ی دیگری است.

و اگر تمام این‌ها، همان‌طور که وزیر خارجه‌ی آلمان گفته است حرف باشد، تحریم‌ها عملی می‌شود؟

دولت آلمان تأکید کرده است که اگر ما نتوانیم در شورای امنیت یک مصوبه‌ی مشترک اعضای دایمی شورای امنیت به‌اضافه‌ی آلمان را داشته باشیم، کشورهای اروپایی به‌هم‌راه آمریکا، بدون تأیید شورای امنیت تحریم‌ها را به پیش خواهند برد.

به همین دلیل، این بار مساله‌ی تصمیم درباره‌ی تحریم‌ها بسیار جدی‌تر از گذشته است و این پیام را به احتمال زیاد آقای احمدی‌نژاد هم گرفته‌اند.