ایران، خود را برای تحریم بیشتر آماده می‌کند

حسین علوی

علاالدین بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی، گفته است که انتقال اورانیوم ایران به خارج اساسا منتفی است. او گفته است که این مساله را در رأس نظام بررسی کرده‏اند و از آن‏جایی که به معنای تعلیق غنی‏سازی اورانیوم در ایران خواهد بود، بنابراین منتفی خواهد بود.

این سخن بروجردی ظاهرا دربرگیرنده پاسخ قطعی ولی اعلام نشده ایران در مذاکرات کنونی است. در گفت‌وگو با دکتر رضا تقی زاده کارشناس انرژی و تحلیل‌گر مسائل هسته‌ای می‌پرسم که آیا این پیشنهاد آقای البرادعی در ادامه‏ی خود واقعا می‏توانست به معنای تعلیق کامل غنی‏سازی در ایران باشد؟ و در این صورت تاثیر این سردرگمی و تغییر نظر ایران بر مذاکرات چه خواهد بود؟

این نقطه‏ی مقابل خواسته‏های آژانس بین‏المللی انرژی اتمی و گروه ۵+۱ در قبال خواست ایران در مورد غنی‏سازی اورانیوم است؛ آن‏ها می‏خواستند در قدم اول ذخیره‏ی اورانیوم غنی‏شده را از ایران خارج کنند و بعد از خنثی‏ کردن آن‏چه از آن به عنوان بحران یاد می‏کنند، قدم دوم را بردارند و برداشتن قدم دوم، معلق کردن غنی‏سازی اورانیوم و ادامه‏ی این کار در ایران بود.

در حالی که ایران فکر می‏کرد با برداشتن قدم اول، ایران می‏تواند به خودش در جهت مشروع کردن غنی‏سازی اورانیوم کمک کند.

به این ترتیب دره‏ای بسیار بزرگ میان خواسته‏های دو طرف وجود داشت. اما جمهوری اسلامی ظاهرا بعد از اعلام توافق تلویحی خود در روز اول مذاکرات ژنو، به وجود این اختلاف پی‏ برد و تدریجا شروع به عقب‏نشینی کرد.

زمانی هم که آقای البرادعی مفاد دقیق پیشنهاد را در اختیار ایران قرار داد، ایران مطمئن شد که این خواسته قابل عمل نیست و این پیشنهادی نیست که بتوانند بپذیرند.

بنابراین برای فرار از دادن پاسخ منفی‏‏‏‏‏، ابتدا به پاسخ شفاهی قناعت کردند. پس از آن کسانی در حاشیه‏ی دولت و از مجلس، افرادی مانند نایب رییس مجلس و رییس کمیسیون امنیت ملی شروع به اظهار نظر کردند. بعد هم به رییس مجلس ختم شد.

اگرچه دولت هنوز مستقیما پاسخی نداده است، ولی پاسخ شفاهی‏ای که سلطانیه به آقای البرادعی داده، یقینا پاسخ منفی ایران بوده است و نشان می‏دهد که ایران به هیچ‏وجه آماده‏ی خارج کردن اورانیوم غنی شده از ایران نیست.

به این ترتیب، آیا ایران در مذاکرات اولیه‏ی وین که به نوعی اظهار خوش‏بینی و تفاهم نیز نسبت به این پیشنهاد آقای البرادعی نشان می داد، کاملا در جریان این طرح و نتایج آن قرار نداشت و بعدا متوجه شد؟

شاید این‏طور بوده است. یک مشکل عمده‏ی دیپلمات‏های ایران این است که به زبان خارجی و زبان گفت‏وگو آشنا نیستند. بنابراین همیشه مذاکراتشان توسط مترجم صورت می‏گیرد و زمان می‏خواهد تا آن‏ها درک کنند چه پیشنهادی به آن‏ها ارائه شده و پاسخ آن‏ها چه باید باشد.

زبان مکالمه برای دیپلمات‏های ایران یک مشکل است. ولی با وجود این مشکل و بدون آن، ظاهرا ایران بعدا دریافت که پاسخ مثبتی که آقای جلیلی در مذاکرات ژنو به صورت تلویحی اعلام کرده، چیزی نیست که بتواند به آن وفادار بماند.

آقای البرادعی با توجه به رد پیشنهاد انتقال اورانیوم غنی شده‏ی ایران به روسیه، پیشنهاد انتقال آن به ترکیه را داده و گفته است چون ایران اعتماد زیادی به ترکیه دارد، احتمال این که با این پیشنهاد موافقت کند، وجود دارد. انتقال اورانیوم به ترکیه دقیقا به چه معناست؟

آقای البرادعی به نوعی سر خود را داخل ابرها کرده و خود را از دیدن واقعیت محروم کرده است. او ۱۰ سال است که در این مقام مسئولیت دارد و باید نیازهای برنامه‏ی اتمی ایران را خوب درک کند. ولی در آخرین روزهای باقی مانده از مسئولیت‏اش بیشتر احساس می‏کند برنده‏ی صلح نوبل است تا دبیرکل آژانس بین‏المللی انرژی اتمی و قصد خنثی کردن این بحران را دارد.

پیشنهاد انتقال اورانیوم به ترکیه، حتی از پیشنهاد انتقال سوخت به روسیه، غیرعملی‏تر است. چرا که در مورد روسیه، دولت اگر موافقت می‏کرد، می‏توانست در داخل ایران این‏گونه توجیه کند که ایران اورانیوم غنی‏شده با غلظت پایین‏تر را با اورانیومی با غلظت بالاتر تبدیل می‏کند و در حقیقت این اورانیوم ایران است که غلظتش افزایش پیدا می‏کند و به ایران برمی‏گردد.

حال ‏آن که ترکیه فاقد ظرفیت غنی‏سازی اورانیوم است و خارج کردن اورانیوم از ایران، به معنای خارج کردن اورانیوم از دست ایران به شمار می‏رود و این یعنی منع کردن غنی‏سازی اورانیوم در داخل و محصول این غنی‏سازی در طول چهار سال گذشته.

بنابراین اگر انتظاری برای مشروع ساختن غنی‏سازی اورانیوم در ایران وجود داشت، آن انتظار هم با ارسال این سوخت به ترکیه، از بین خواهد رفت. به همین دلیل، این پیشنهاد کم‏ترین شانسی برای موفقیت نخواهد داشت.

پیامدهای سیاسی رد این پیشنهاد برای ایران چه خواهد بود؟ و از این پس، سرنوشت مذاکرات هسته‏ای چگونه رقم خواهد خورد؟

دولت شرایطی پیش آورده که راه پس و پیش را برای خود بسته و از حمایت داخلی نیز محروم است. در شرایط دیگری، اگر فشارهای خارجی افزایش پیدا می‏کرد، شاید ایران می‏توانست به منابع داخلی و حمایت داخلی مطمئن باشد، ولی حالا اگر آقای احمدی‏نژاد و دولتش امتیازی در این زمینه به خارج بدهند، اصلاح‏طلبان داخلی به او خواهند تاخت و می‏گویند که شما چگونه می‏توانید پاسخ‏گوی میلیاردها دلار هزینه‏های غنی‏سازی اورانیوم در طول چهار سال گذشته باشید.

هم‏چنین در داخل نظام سیاسی ایران و حتی در میان گروه‏های متمایل به راست نیز کسانی هستند که مخالف این سازش هستند.

به این ترتیب برای سازش از داخل، در به روی آقای احمدی‏نژاد و دولت او بسته است. از خارج هم با درک ضعف دولت در داخل، افزایش فشارها را هدف قرار داده‏اند. ولی جمع‏بندی دولت فعلی این است که آن‏ها در شرایط حمله‏ی نظامی به ایران نیستند، بنابراین می‏شود هزینه‏های اقتصادی این فشارها را به مردم تحمیل کرد.

ولی باید منتظر ماند و دید عوامل حاشیه‏ای، مانند اسراییل چه واکنشی نسبت به این تحول نشان می‏دهند و آیا دولت قادر خواهد بود وضع موجود را تا زمان غیرقابل پیش‏بینی ادامه بدهد؟

پاسخ خانم کلینتون، وزیر امور خارجه‏ی امریکا، به این مساله منفی بود و ‏گفت که تحمل نظام بین‏الملل در مقابل ایران محدود است.

آقای مدویدف، رییس جمهور روسیه نیز تاکید کرده است که اگر پاسخ ایران به پیشنهادات وین سازنده نباشد، دولت روسیه احتمالا از تصمیم‏های جدید در مورد تحریم ایران حمایت خواهد کرد. آیا ممکن است آینده‏ی مذاکرات گروه ۵+۱ در مورد ایران، به سرعت به سمت افزایش تحریم ها پیش برود؟

همین نگرانی از پیوستن احتمالی روسیه به تحریم‏ها بود که در روز اول ماه اکتبر و در مذاکرات ژنو، ایران را وادار به پذیرش تلویحی خواسته‏های گروه ۵+۱ کرد.

اما اکنون ظاهرا دولت خود را آماده‏ی پذیرفتن فشارهای تازه کرده و با احتمال این که این تحریم‏ها حتی می‏تواند دامنه‏ی فراورده‏های سوختی را نیز بگیرد، به واردات بنزین و مواد پالایش شده‏ی نفتی پرداخته و می‏خواهد خود را آماده‏ی مقابله‏ی با این تحریم‏ها بکند.

بنابراین این آمادگی برای قبول تحریم‏ها، اکنون حتی در داخل نظام سیاسی ایران نیز وجود دارد.