«آیا ایران می‏تواند به روسیه و فرانسه اعتماد کند؟»

مریم محمدی

در حالی که مقامات دولتی و حکومتی در ایران، در مجموع، از طرح آقای البرادعی برای حل بحران هسته‏ای ایران استقبال کرده‏اند و حتی آقای احمدی‏نژاد آن ‌را یک پیروزی برای ایران خوانده است، بسیاری صاحب‏نظران در داخل و خارج از ایران این طرح را منطبق با منافع ملی ایران ارزیابی نکردند. محمد رضا باهنر، نایب رییس مجلس شورای اسلامی، یکی از این اشخاص است.

آقای اعتماد که معتقد است در نظام گذشته نیز غربی‏ها به تعهدات خود در قبال ایران عمل نکرده‏اند، در باره‏ی طرح اخیر البرادعی می‏گوید:

خیر مخالفم؛ پیشنهاد خوبی نیست.

چرا پیشنهاد خوبی نیست؟

اگر می‏خواهند اورانیوم غنی‏ شده را به ایران بدهند، خُب این کار را بکنند. چرا باید ایران یک بار اورانیوم غنی شده را به ‏آن‏ها بدهد که آن‏ها دوباره آن را به ایران برگردانند. این‏ها می‏خواهند اورانیوم غنی‏ شده ایران را از دست او بیرون بیاورند. دلیل‌اش این است.

به نظر شما، چرا اورانیوم کم‌غنی‌شده‏ی ایران اول به روسیه و بعد به فرانسه و از آن‏جا به ایران می‏آید؟

روسیه می‏خواهد آن ‌را غنی کند و فرانسه سوخت آن را بسازد. معلوم نیست به چه علت؟ اصلاً این چه ترتیبی است؟ نه به روسیه و نه به فرانسه هیچ اطمینانی نیست که اگر اورانیوم را از ایران گرفتند، اصلاً روزی آن را به ایران پس بدهند.

شما این عدم اعتماد را به خاطر تجربه‏ی قرارداد پیش از انقلاب‏تان با فرانسوی‏ها ابراز می‏کنید؟

بله، هم روسیه و هم فرانسه هر دو بدقولی کردند. حالا چرا ایران باید اورانیوم‏اش را دست این‏ها بدهد.

اما دکتر ابراهیم یزدی در این باره چگونه می‏اندیشد؟

معنا ندارد در حالی که ایران میلیاردها دلار برای غنی‏سازی اورانیوم در ایران سرمایه‏گذاری کرده، حالا این‏گونه عمل کند. اما در عین حال، ادامه‏ی بحران هسته‏ای ایران به نفع ایران نیست. بنابراین ایران باید به صورتی از وضعیت کنونی بیرون برود. تنها راه هم این است که ایران به نحوی بتواند به توافق برسد.

همین پیشنهاد آقای البرادعی راهی برای برون‌رفت نیست؟

هنگامی که گروه ۵+۱ بسته‏ی قبلی را اعلام کرد، نظر ما این بود که ایران بپذیرد تا شرایط سیاسی و دیپلماسی به گونه‏ای بشود که زمینه‏ی پذیرش پیشنهاد ایران فراهم شود و همان‏طور که ایران گفته و مورد استقبال دنیا هم قرار گرفته، یک کنسرسیوم بیاید و غنی ‏سازی را در ایران ادامه بدهد. نه این که از ایران به روسیه یا جای دیگری منتقل شود.

اما اگر چنان‏چه در همین حد هست، به طور موقت؛ به نظر ما ایرادی ندارد. چرا که ایران باید از این بن‏بست بیرون بیاید و اعتماد سازی شود. آن وقت در فاز بعد، ایران می‏تواند بگوید: دلیل ندارد که من برای ادامه‏ی غنی‏سازی به خارج بروم، سرمایه‏گذاری کرده‏ام. کنسرسیومی درست شود و بیایند این کار را در خود ایران انجام بدهند.

به این ترتیب، شما معتقد هستید در شرایط فعلی پیشنهاد آقای البرادعی پذیرفته شود؟

به طور موقت؛ اگر بخواهد دائمی باشد، من موافق نیستم. ولی به طور موقت برای رسیدن به توافق و سپس ایجاد زمینه برای تفاهمات متقابل، ایرادی به آن ندارم.

اما چگونه این روند به این‌جا رسید؟ چگونه ایران به پذیرش چنین پیشنهادی رسید؟ در حالی که مواضع قبلی ایران سخت‏تر از حالا بود؟

بالاخره ایران برای حل مشکلاتی که امروز در داخل با آن دست و پنجه نرم می‏کند، باید بحران‏های خارجی‏اش را حل و فصل کند. پیشنهاد جدید به نحوی رعایت ایران را هم کرده است. برای این که ایران متوقف کردن غنی‌سازی را نمی‏پذیرد.

حالا پیشنهاد بینابین داده‏اند و گفته‏اند غنی‌سازی را تا این سطح ادامه بدهد. خُب، یک قدم به نفع ایران جلو آمده‏اند. ولی ایران برای حل مشکلات اقتصادی سیاسی داخل خود، نیاز دارد به این که به توافق‏هایی دست پیدا کند.

آقای اعتماد معتقد است که اساساً چرا باید اورانیوم غنی شده‏ی ایران از این راه برود و برگردد و چرا غربی‏ها و روسیه اورانیوم غنی شده را به ایران نمی‏فروشند؟

سؤال این است که آیا ایران می‏تواند به روسیه و فرانسه اعتماد کند.

آقای اعتماد دقیقاً روی همین نکته انگشت می‏گذارد.

بله، ایران نمی‏تواند این اعتماد را داشته باشد. به خصوص روس‏ها سابقه‏ی خوبی ندارند. اما ایران در هر شرایطی و در مراحل دیگری نیز می‏تواند دچار مشکل بشود. اما من بعید می‏دانم در شرایط کنونی، آن‏ها به تعهداتشان عمل نکنند.


آیا ایران فرصت آن را خواهد داشت که این توافق را در مراحلی متوقف کند؟

البته هنوز اعلام نشده، اما بر مبنای آن‏چه جسته و گریخته خوانده‏ام، ایران گفته که موجودی اورانیوم غنی‏ شده‏ی خود را که نزدیک به چهار تا پنج درصد است، یک‏جا نمی‏فرستد.

یعنی در هر مرحله‏ای می‏تواند ارسال اورانیوم را متوقف کند؟

بله؛ این سیاست درستی است. یعنی تا آن حدی که می‏خواهند برای راکتور پزشکی استفاده کنند، می‏فرستند که ببینند برمی‏گردد یا خیر. در واقع، این راهی است برای تست کردن کل توافق‏ها. خصوصاً این‌که چنان‏چه این توافق‏ها صورت بگیرد، دولت روسیه دیگر بهانه‏ای برای تحویل ندادن نیروگاه اتمی بوشهر نخواهد داشت.

دولت روسیه چندین بار خلف وعده کرده. اما چنان‏‏چه نیروگاه را تحویل بدهد، معنایش این است که سوخت هسته‏ای نیروگاه را هم باید تحویل بدهد. همه‏ی این‏ها به این معنا است که ما وارد مرحله‏ای می‏شویم که همه می‏توانند نیت و رفتار هم‏دیگر را مورد آزمون قرار بدهند.

همان‏طور که اطلاع دارید، ایران چهارچوب پیشنهاد آقای البرادعی را مثبت ارزیابی کرده و گفته که در آن تغییراتی خواهد داد. چگونه تغییراتی می‏تواند مورد نظر ایران باشد؟

پیشنهاد آقای البرادعی، در اصل همان بسته‏ی پیشنهادی است که گروه ۵+۱ دو سه هفته پیش به ایران داد. پیشنهاد ۵+۱ این بود که ایران غنی‏سازی را متوقف کند، در ازای آن امتیازات اقتصادی‏ای به ایران داده شود و بعد از انجام این تفاهمات، فاز بعد این خواهد بود که کنسرسیومی بیاید مسؤولیت غنی‏سازی را در ایران بر عهده بگیرد.

به نظر من، باید دید تغییراتی که ایران در زمینه‏ی امتیازهای اقتصادی خواهان آن شده، چیست. ظاهراً بنیادش همان پیشنهاد ۵+۱ است، با این تفاوت که ایران غنی‌سازی را تا سطح چهار یا پنج درصد در خود ایران ادامه خواهد داد و بعد برای خارج می‏فرستد. در حالی که پیشنهاد قبلی این بود که غنی سازی را کلا متوقف کند و به روسیه منتقل شود.

شما این را در تغییراتی که ایران داده، محتمل می‏دانید؟

اگر ایران پیشنهاد آقای البرادعی را بپذیرد، معنایش این است که با یک سلسله تغییراتی همان بسته‏ی ۵+۱ را خواهند داشت.

از نظر ما برخی قراین حاکی از توافق طرفین است؛ چرا که در بسته‏ی ۵+۱ یکی از امتیازاتی که برای ایران ذکر شده بود، برداشتن ممنوعیت فروش هواپیماهای ایرباس به ایران است. ظاهرا دولت امریکا اعلام آمادگی کرده است که از محل پول‏های بلوکه شده‏ی ایران، چندین فروند از هواپیماهای ایرباس را به ایران بفروشد.

حتا بعضی اطلاعات می‏گویند این هواپیماها تحویل داده شده یا در حال تحویل شدن است. منتها نمی‏دانیم که ایران چه نوع پیشنهاداتی را داده است.

توصیه‏ی شما چیست؟ از نظر شما چه پیشنهاداتی به طرح آقای البرادعی باید اضافه شود؟

آن‏چه ما اضافه کردیم و همان زمان هم گفتیم، این است که فروش هواپیماهای ایرباس یا امتیازات اقتصادی برای ایران چندان جالب نیست. ما دو پیشنهاد اساسی دادیم که اگر ایران می‏خواهد شرطی برای توافق بگذارد، یک شرط باید این باشد که امریکا دست از مخالفت با احداث خط لوله‏ی نفت و گاز آسیای مرکزی به خلیج فارس بردارد.

به نفع همه‏ی طرف‏ها است که خط لوله نفت و گاز از ایران به خلیج فارس برود. دوم این که امریکا از مخالفت با احداث لوله‏ی نفت و گاز ایران به هند و پاکستان دست بکشد. چون به نفع تمام کشورها است. بنابراین پیشنهادات ما در مورد پذیرش بسته‏ی ۵+۱ این نوع تغییرات بوده است.