برخوردهای خشن و زندگی مخفی فعالان سیاسی

نیک‌آهنگ کوثر

با انتشار فیلم‌هایی از برخورد نیروهای انتظامی و امنیتی با معترضین به نتیجه‌ی انتخابات، نهادهای حقوق بشری توانستند این بار به نحوی مستند شواهد لازم را از نقض حقوق بشر در ایران جمع‌آوری کنند.

یکی از این روزنامه‌نگاران، حنیف مزروعی‌ است که حتا در خفا به کمک شبکه‌های اجتماعی از نزدیک وضعیت زندانیان و آزاد‌شدگان را دنبال می‌کند.

از حنیف مزروعی پرسیدم که آیا احتمال می‌دهد انتشار خبر فوت محسن روح‌الامینی تأثیری در تغییر رفتار حاکمیت نسبت به بازداشت‌شدگان داشته است یا نه؟

ببینید، با توجه به این اخباری که ما از این‌ور و آن‌ور از بازداشت‌شده‌ها جمع کرده‌ایم، این خوابیدن موج بازداشت‌ها و تعطیلی بازداشتگاه کهریزک و غیره چندان ارتباطی با خبر شهادت محسن روح‌الامینی ندارد و طبق اطلاعات بعدی‌مان، بازداشتگاه کهریزک حدود ۱۲ ـ ۱۰ روز پیش کلاً تعطیل شده است.

البته ما نمی‌دانیم به چه دلیلی تعطیل شده و تحت فشار کدام نهاد تعطیل شده است. اما پیش‌بینی‌‌هایی که دوستان می‌کنند، با توجه به واکنش‌های جامعه نسبت به اعلام مکرر خبر شهادت معترضین و کسانی که در اعتراضات دستگیر شده‌اند، به این سمت می‌رود که نهادهایی که در حال برخورد با بازداشت‌شدگان بودند، کم کم فتیله را در این قضیه پایین بکشند و شاید نحوه‌ی برخوردشان تغییر ‌کند. ما هم منتظر هستیم ببینیم در روزهای آینده چه اتفاقی می‌افتد.

حنیف مزروعی‌

خبری شنیده‌اید که روزنامه‌نگار یا فعالی بخواهد در روزهای آینده آزاد بشود؟

خبرها ضد و نقیض است. یعنی به هیچ چیز نمی‌شود اعتماد کرد. واقعاً به بعضی از دوستان می‌گویند وثیقه بگذارید و بعد که جلوی در اوین و کلی منتظر می‌شوند، می‌بینند هیچ خبری از بازداشت‌شده‌شان نمی‌‌آید. ولی تا این لحظه خبر دقیق در مورد آزادشدن هیچ روزنامه‌نگاری نشنیده‌ام. فقط ابراز امیدواری از دوستان شنیدم.

شایع بود که خود شما دستگیر شدید. آیا در طول یک‌ماه گذشته هیچ وقت بازداشت شده‌اید؟

از شب ۲۲ خرداد که درگیری‌های شروع شد کلاً متواری هستم و مخفی زندگی می‌کنم.

فکر می‌کنید با کاهش فشار، فضا برای بازگشت شما به زندگی عادی به این زودی‌ها میسر می‌شود؟

راستش می‌دانم از دوستان روزنامه‌نگار و دوستانی که در جریان انتخابات، فعالیت انتخاباتی داشتند‌، خیلی‌ها به همین مشکلی که من دارم گرفتارند و همه‌شان نه سرپناهی دارند نه چیزی و مدام در حال جا عوض کردن هستند، حتا برای بعضی‌هاشان اتفاقات ناگواری در خانواده‌‌شان افتاده و نمی‌توانند به خانواده‌ی‌شان سر بزنند.

الان وضعیت پدر چطور است؟ ایشان هم مثل شما هستند؟

بله. فکر می‌کنم ایشان هم از حدود روز ۲۴ یا ۲۵ خرداد که مأمورها توی خانه ریختند و حکم بازداشت من و پدر را باهم برده بودند، دیگر به منزل مراجعه نکردند و من هم زیاد در ارتباط مستقیم با ایشان نیستم. صلاح دیدیم که باهم ارتباط نگیریم که اگر دستگیر شدیم، حداقل یکی‌مان دستگیر بشود.

حسین ماهوتی‌ها، هماهنگ کننده‌ی فعالین ایرانی دفاع از حقوق بشر

اما در این طرف، یعنی در آمریکای شمالی و اروپا نیز فعالین حقوق بشر بیکار ننشسته‌اند و خبرهای پالایش شده را به نهادهای بین‌المللی می‌رساند. انتشار اخبار بی‌پایه می‌تواند در نهایت به ضرر کسانی تمام شود که از داخل کشور، نیازمند حمایت‌های جهانی هستند.

در همین رابطه با حسین ماهوتی‌ها، هماهنگ‌کننده‌ی شبکه‌ی فعالین حقوق بشر آمریکای شمالی گفت‌ و گو کرده‌ام.

آقای ماهوتی‌ها شما علاوه بر انتشار اخبار درباره‌ی ایران به نهادهای بین‌المللی حقوق بشری، در حال انتشار پوستری هم هستید که عکس‌های کشته‌شدگان وقایع اخیر در آن‌ها هست. صحت و درستی اخباری را که به شما می‌رسد، به‌خصوص درباره‌ی همین افرادی که عکس‌شان را در پوستر می‌خواهید درج کنید، از چه طرقی جویا شده‌اید؟

بخشی از آن‌ها از اطلاعاتی ا‌ست که به دست ما می‌رسد و منابعش برای ما شناخته شده است و قبلاً با همدیگر در ارتباطی بوده‌ایم که اطمینانی هست. الان همان‌طور که می‌دانید با توجه به سانسوری که در ایران هست، این کار سخت شده است و شهروند خودش خبرنگار شده است و گزارش می‌دهد.

باید خیلی احتیاط کرد که اخبار صحیح باشد و سعی می‌کنیم با روش‌هایی که موجود است، تطبیق اخبار و تحقیق در رابطه با خبری که آمده، منبعی که فرستاده و این‌که آیا منابع دیگری هم این را فرستاده‌اند، از صحت و سلامت هرچه بیشتر اخبار باخبر بشویم.

مسأله‌ی دیگری که در روزهای اخیر وجود داشته است، متواری شدن تعدادی از فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران است. وضعیت آن‌ها را چطور پیگیری می‌کنید؟

با رشد تکنولوژی و شبکه‌هایی که ایجاد شده، از کانال‌های مختلف می‌توانیم خبردار بشویم که افرادی که متواری شده‌اند چه نیازهایی دارند، چه کمک‌هایی دارند و چه کسانی متواری شده‌اند. کل خبر را نمی‌دانیم و یک اشراف کامل به کلیه‌ی اخبار و افراد نداریم، ولی اخباری می‌رسد که افراد در چه وضعیتی هستند و چه کمک‌هایی لازم دارند.

اما با توجه به سوابقی که از گذشته‌ها در اختیار داریم، خیلی از کسانی که در هنگامه‌ی بحران‌ها خودشان را به‌عنوان پناهجو معرفی می‌کنند، در حقیقت ممکن است در ارتباط مستقیم با دولت ایران باشند. چگونه نهادهای بین‌المللی را کمک می‌کنید که بتوانند اطلاعات واقعی را به دست بیاورند که پناهجویان واقعی جذب بشوند و به آن‌ها کمک بشود؟

واقعیتش این است که با دادن اطلاعات تا آن حدی که موجود است و به دست ما رسیده، به نهادهایی که در کار امور پناهندگی هستند، آگاهی‌هایی بدهیم. ولی باید توجه داشته باشیم که این نهادها هم تخصص‌هایی دارند و می‌توانند در مصاحبه‌هایی که می‌کنند، تناقضاتی را در حرف‌های افراد پیدا کنند و به گونه‌ای قربیل بکنند.

ولی واقعیتی که وجود دارد این است که نه این اطلاعاتی که ما داریم و نه خبرگی تجربه‌ای که این نهادها دارند، مطلق نیست و به هر حال می‌شود که در این قربیل ناعدالتی‌هایی هم بشود و افرادی هم بر بخورند که نظرشان به گونه‌ی دیگری بوده است.

ولی کلاً می‌شود گفت که تلاش براین است که با اطلاع‌رسانی و خبررسانی، تطبیق اخبار، پیگیری مسایل از طریق شبکه‌هایی که الان هستند، تا حدودی از آن مسأله‌ای‌ که شما اشاره کردید جلوگیری کرد و به آن افرادی که واقعاً احتیاج به کمک دارند، کمک‌رسانی کرد.