ترس ایران از سیاست‌های جدید آمریکا

واروژ میناسیان

سیاست‌های باراک اوباما، رییس‌جمهوری آمریکا، باعث ترس مقام‌های ایران شده است. اوباما ۱۰۰ روز پیش از این، قدرت را در آمریکا به دست گرفت و به ایران پیام داد که آماده است تا گفت و گو‌های مستقیم را آغاز کند.

مقام‌های ایران هرچند از این پیشنهاد جسته و گریخته استقبال کرده‌اند، اما پرسیدنی است که چرا آن‌ها در این مدت روی گسل ۳۰ ساله روابطه تیره با آمریکا حرکت کرده‌اند.

بررسی مواضع ۱۰۰ روزه ایران و آمریکا نشان می‌دهد که هر قدر مواضع اوباما نسبت به ایران شفاف‌تر شده، ایران مواضع سخت‌تری در برابر کاخ ‌سفید اتخاذ کرده است.

آغاز این دوگانگی دیپلماتیک را می‌توان سخنرانی آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای در روز اول سال جدید شمسی در شهر مشهد دانست.

آقای خامنه‌ای در این سخنرانی گفت که ایران هیچ تغییری در سیاست‌های آمریکا مشاهده نکرده است و دستی که از سوی اوباما به سوی جمهوری اسلامی دراز شده «‌دست چدنی» است که روکش «مخمل» بر آن کشیده است.

از این مقطع به بعد است که سیاست‌های آمریکا در قبال ایران شفاف‌تر می‌شود و مواضع ایران در قبال کاخ‌سفید سخت‌تر.

با گذشت ۳۸ روز از زمان سخنرانی آقای خامنه‌ای در مشهد، آمریکا چند پیام شفاف برای ایران ارسال کرده که مهم‌ترین آن‌ها، استقبال از مذاکرات مستقیم، پذیرش فعالیت‌های هسته‌ای ایران با نظارت بیشتر آژانس، تلاش برای آغاز مذاکرات با گروه پنج به علاوه یک و دعوت از ایران برای حل و فصل اوضاع افغانستان بوده است.
در این میان البته نباید فراموش کرد که آمریکا در کنار این مواضع، تهدید‌هایی نیز علیه ایران مطرح کرده که موضوع این یادداشت نیست.

در مقابل این پیام‌های شفاف و مثبت، اما ایران مواضع سخت‌تری اتخاذ کرده است که مهم‌ترین علت آن می‌تواند مربوط به سنگین‌تر شدن کفه ترازوی آمریکا باشد.

ایران در ۳۸ روز گذشته در مقابل آمریکا ترجیح داده که روی گسلی حرکت کند که پیش از این محل مناقشه دو کشور بوده و هم‌چنان نیز هست؛ هرچند که آمریکا در این مدت سعی کرده که از این گسل دوری کند.
ترسیم مواضع ایران بر روی این گسل نشان می‌دهد که ایران هم‌چنان به حرکت بر محور اتهام‌افکنی‌ها علیه آمریکا ادامه داده است.

باراک اوباما در این مدت مواضعی اتخاذ کرده که وزن سیاسی آمریکا مقابل ایران را سنگین‌تر کرده است/ عکس از: گاردین

طی این مدت ایران با بازداشت رکسانا صابری، خبرنگار ایرانی-‌آمریکایی، وی را به اتهام «جاسوسی برای آمریکا» به هشت سال زندان محکوم کرد.

ایران هم‌چنین اعلام کرد که گروهی تروریستی را دستگیر کرده است که با سرویس‌های جاسوسی موساد و سیا در ارتباط بوده و قصد بمب‌گذاری در تهران را داشته‌اند.

مقام‌های جمهوری اسلامی در عین حال درگیری‌های پراکنده نظامی در غرب ایران با گروه پژاک را بی‌ارتباط با سیاست‌های آمریکا ندانسته و هم‌چون گذشته واشینگتن را متهم کردند که از شورشی‌ها در غرب و جنوب شرقی ایران حمایت می‌کند.

در صریح‌ترین این مواضع، اوایل هفته جاری این آیت‌الله علی خامنه‌ای بود که در واکنش به انفجار‌های عراق که منجر به کشته شدن ده‌ها ایرانی شد، آمریکا را متهم ردیف اول این انفجار‌ها معرفی کرد.

مجموعه این مواضع نشان می‌دهد که هرقدر که سیاست‌های آمریکا در قبال ایران شفاف‌تر می‌شود، مقام‌های جمهوری اسلامی مواضع تند‌تر و سخت‌تری علیه این کشور اتخاذ می‌کنند.

علت اصلی این تندروی‌های ایران را باید در برنامه‌های هسته‌ای ایران جستجو کرد، در غیر این صورت تهران هیچ دلیلی نداشت که مقابل سیاست‌های جدید واشینگتن چنین مواضع تندی را اتخاذ کند.
آمریکا و غرب مخالف برنامه‌های هسته‌ای ایران هستند و تلاش‌های شش ساله برای توقف این برنامه‌ها تاکنون نتیجه‌ مشخصی نداشته است.

باراک اوباما که با شعار «تغییر» روی کار آمده است، در این مدت مواضعی اتخاذ کرده که وزن سیاسی آمریکا مقابل ایران را سنگین‌تر کرده است که در این صورت اگر ایران به آغاز مذاکرات در چنین شرایطی تن بدهد، گمان می‌کند که بازنده اصلی باشد.

مواضع آمریکا طی ۱۰۰ روز اخیر حداقل در برابر ایران با استقبال جامعه بین‌الملل روبرو شده است و تهران برای همراهی با این سیاست‌ها، تحت فشار‌های روانی و تبلیغاتی قرار گرفته است.


ایران می‌داند که در چنین شرایطی اگر وارد مذاکره مستقیم با آمریکا شود؛ ناچار خواهد شد تا در مورد برنامه هسته‌ای‌اش نیز وارد مذاکره شود و این موضوع در شرایط کنونی، اصلاً خوشایند ایران نیست.

مقام‌های جمهوری اسلامی به طور کلی در مقابل سیاست‌های جدید آمریکا چند استراتژی را در دستور کار خود قرار داده‌اند:

۱- ایران تلاش می‌کند تا در مقابل چهره صلح‌طلبی که دولت جدید آمریکا از خود نشان داده، این کشور را هم‌چنان دشمن درجه یک جمهوری اسلامی معرفی کند و شعار‌های باراک اوباما را ظاهری و فریبنده نشان بدهد. این مساله باعث خواهد شد تا در داخل و خارج از ایران، افکار عمومی قضاوت دیگری را نسبت به آن‌چه اوباما در قبال تهران در پیش گرفته است، داشته باشند.

۲- با القای این موضوع که آمریکا هم‌چنان دشمن درجه یک ایران است، تهران می‌تواند از موضعی انتقادی به سیاست‌های این کشور نگاه کند و بهانه‌ای برای مخالفت با آغاز مذاکرات داشته باشد و آغاز مذاکرات را مشروط به مسائلی کند که منجر به افزایش قدرت چانه‌زنی‌اش می‌شود.

۳- ایران در این شرایط در وهله اول تلاش می‌کند که مذاکرات مستقیم با آمریکا نداشته باشد، چرا که وزن آمریکای جدید را سنگین‌تر از خود در مذاکرات می‌داند. در مرحله بعدی نیز ایران می‌داند که اگر مذاکرات با آمریکا را آغاز کند، باید فوراً در خصوص مسائل هسته‌ای‌اش نیز وارد مذاکره شود. مقام‌های جمهوری اسلامی ترجیح می‌دهند که با برجسته کردن دشمنی‌های آمریکا علیه ایران، هم‌چنان فعالیت‌های هسته‌ای خود را دنبال کنند. اگر روزی مذاکراتی میان تهران و واشینگتن صورت گیرد، معلوم نیست که نتایج آن به نفع ایران خواهد بود یا نه.

۴- ایران با افزایش تبلیغات برای نشان دادن تداوم دشمنی‌های آمریکا، به دنبال برقراری توازن قدرت مقابل آمریکا، خرید زمان برای توسعه فعالیت‌های هسته‌ای و افزایش چانه‌زنی‌ها برای کسب امتیاز از غرب است.

۵- شاه‌بیت استراتژی ایران را باید در این مساله جستجو کرد که مقام‌های ایران می‌دانند که مذاکره مستقیم با آمریکا در خصوص برنامه هسته‌ای، آخرین ظرفیت و فرصت غرب برای حل و فصل این موضوع است و اگر این مساله با شکست مواجه شود، تهران باید در انتظار شرایط پیش‌بینی نشده‌ای باشد. بنابراین آن‌ها تلاش می‌کنند با به تعویق انداختن این موضوع، قدرت هسته‌ای خود را افزایش دهند تا اگر روزی مجبور به آغاز مذاکرات شدند با وزنی غیرقابل بازگشت وارد میدان بشوند.